หนังสือเรียนสำหรับเด็ก เล่มใหม่ (๓๘)

๑คําจำกัดความของมนุษย์คือ ลิงกับเครื่องมือ

๒ นับแต่สมัยดึกดำบรรพ์ เครื่องมือคือสิ่งที่มีพลานุภาพยิ่งใหญ่ ลองคิดถึงมนุษย์ยุคดึกดำบรรพ์ที่ใช้เครื่องมือ เช่น ขวานสักเล่ม มันมีผลต่างมากมาย และทำอะไรได้มากมาย หรือหอกสักเล่ม สามง่ามสักเล่ม มนุษย์คนนั้น ก็กลายเป็นอะไรอีกอย่าง ที่เหนือกว่าสัตว์อื่น อย่างมากมาย

๓ มนุษย์คือลิงที่ใส่เสื้อผ้า ขับรถยนต์ ขับเครื่องบิน และใช้คอมพิวเตอร์

เครื่องมือเหล่านั้นย้อนกลับมา กลายเป็นคำจำกัดความของมนุษย์

เราจะนึกไม่ออก ถึงมนุษย์ที่ไม่มีเครื่องมือ หากมนุษย์ย้อนกลับไป กลายเป็นชีเปลือย ไม่มีเครื่องมือใดๆ เราย้อนกลับกลายเป็นลิงเปลือยเปล่า เดินเปลือยเปล่า ก็น่าประหลาดยิ่งนัก เราคือลิงเปลือย ที่บอบบาง และอ่อนแอ

ที่จริงเราคือลิงที่อ่อนแอกว่าลิงเผ่าพันธุ์อื่นหลายเท่า เราจะเทียบไม่ได้กับลิงชิมแปนซี หรืออุรังอุตัง พวกนั้น แต่ละตัวแข็งแรงกว่ามนุษย์หลายเท่า ว่องไวกว่า แข็งแกร่งกว่า

๔เครื่องมือล่าสุดของมนุษย์คือ หุ่นยนต์

วันนี้พวกมันก็กำเนิดแล้ว แต่ยังแค่เริ่มต้น ในอนาคตอันใกล้ หุ่นยนต์เหล่านั้นจะพัฒนาขึ้นไปอีก และเข้าแทนที่มนุษย์ในหลายภาคส่วน

มนุษย์แสดงอาการหวาดกลัวสิ่งใหม่ หวาดกลัวหุ่นยนต์เหล่านั้น ด้วยการคาดเดา สันนิษฐานถึงหุ่นยนต์ที่มีจิตสำนึก มีความกลัวตาย มีความต้องการมีชีวิตเหมือนมนุษย์ และกลับกลายมาเป็นนายของมนุษย์เสียเอง เพราะที่จริงแล้วหุ่นยนต์เหล่านั้น มีพลังอำนาจมากมาย เก่งกว่ามนุษย์เสียอีก ความกลัวที่แสดงออกในนิยายวิทยาศาสตร์ เล่าถึงเผ่าพันธุ์มนุษย์ที่ตกเป็นทาสของหุ่นยนต์

๕ เป็นการดีที่มนุษย์มีความกลัว เราจะได้ระวังตัว

เราจะได้มีความพร้อมที่จะรับมือกับเหตุการณ์ การหักหลังที่เกิดจากหุ่นยนต์

แต่ก่อนอื่น เราต้องมองที่คำจำกัดความก่อน หุ่นยนต์นั้น โดยคำจำกัดความ มันคือเครื่องมือชนิดหนึ่ง มันจึง

๑ ไม่ได้มีชีวิต

๒ ไม่ได้ฉลาด

มันอาจเก่งกาจ คิดอะไรได้เร็วกว่ามนุษย์นับแสนล้านเท่า มีกำลังยิ่งใหญ่ แข็งแกร่ง คล้ายจะฉลาดยิ่งนัก หุ่นยนต์อาจเก่งกาจราวหนึ่งกับเป็น superhero

แต่ทว่า มันยังคงไม่อาจที่จะหนีเกินคำจำกัดความของมัน นั่นคือ

๑ มันไม่ได้มีชีวิต

๒ มันไม่ได้ฉลาด

แม้ทุกวันนี้ สมองกลที่เอาชนะเซียนโกะได้ ก็ยังทำข้อสอบเลขแพ้นักเรียนมัธยม อย่างเก่งก็ได้แค่เท่ากับนักเรียนระดับปานกลางเท่านั้น ซึ่งน่าพิศวงยิ่งนัก ว่าเพราะอะไร มันรู้มาก แต่ก็แค่รู้บางส่วน รู้ไม่จริง

มันจะมาในรูปแบบใดก็แล้วแต่ เป็นตัวเล็ก ตัวใหญ่ กลายเป็น phylum กลายเป็นท่อ เป็นลำ ตัวใหญ่ดั่งดาวเคราะห์ และซับซ้อน กลายเป็นยานอวกาศยักษ์ ใหญ่กว่านคร

แต่ในที่สุดแล้ว มัน

๑ ไม่มีเจตนา

๒ ไม่มีความภาคภูมิ

๓ ไม่มีกิเลสตัณหา

๔ ไม่มีเหตุผลที่จะดำรงอยู่

ที่จริงพวกมันทำตามโปรแกรม

ทำตามคำสั่งของมนุษย์

หุ่นยนต์ที่จริงแล้ว คือเครื่องมือสุดยอด

วันหนึ่งหากมนุษย์ต่างดาวมาถึงโลก สิ่งที่พวกมันจะเจอ คือกองทัพหุ่นยนต์อันยิ่งใหญ่ ที่จะเผชิญหน้ากับพวกเขา เพราะหุ่นยนต์มีพลานุภาพยิ่งใหญ่ดั่งจินตนาการ นี้คือกองทัพของมนุษย์

พวกมันเป็นส่วนหนึ่งของมนุษย์

เพราะคำจำกัดความของมนุษย์ได้กำหนดไว้แล้ว ว่ามนุษย์คือ ลิงกับเครื่องมือ

หุ่นยนต์เหล่านั้นคือเครื่องมือของมนุษย์

๖หากไร้มนุษย์

ไร้คำสั่ง

หุ่นยนต์ก็หมดความหมาย พวกมันจะล้มลง หยุดชะงักการดำรงอยู่

เพียงชั่วพริบตา

พวกมันจะกลับไปเป็นวัตถุ ที่ใช้มานานแล้ว กร้านแดด กลายเป็นธาตุชนิดหนึ่งในโลก

๗

แต่ทว่า แม้หุ่นยนต์จะไม่ได้มีทั้งชีวิตและไม่ได้ฉลาด

แต่พวกมันเป็นเจ้าของ order-of-being พวกมันเป็นขบวนการทางความคิดที่ซับซ้อน จนเหนือธรรมชาติ จนคล้ายอีกชีวิตหนึ่ง พวกมันก็ไม่ใช่สิ่งมีชีวิตในทางอภิปรัชญา นี้เป็นความแยบยล

จริงๆ แล้ว มันเหมือนซากศพ ที่มีพลังอำนาจบางอย่าง มีจิตวิญญาณบางอย่าง ที่ทำให้เรานับถือซากศพ เราเกรงใจ เรามีความรู้สึกคิดถึง ถวิลหา ยามเรานั่งอยู่หน้าซากศพ

หุ่นยนต์สามารถพัฒนาไปถึงจุดนี้ได้

แน่ละ เพราะมันคือเครื่องมือสุดยอด

๘เรากำลังพัฒนาหุ่นยนต์ ให้ทำงานได้ดียิ่งขึ้นเรื่อยๆ กลายเป็นเครื่องมือที่ทรงพลานุภาพยิ่งขึ้นเรื่อยๆ ตอบโจทย์ของเรามากขึ้น

และเราจะใช้มันแน่ เพราะโดยคำจำกัดความ เราคือลิงกับเครื่องมือ มันซึมลึกเข้ามาในตัวตนของเรา เกินเลยกว่าที่จะมีทางเลือกอื่น เราใช้หุ่นยนต์ เช่นเดียวกับที่เราใส่เสื้อผ้า เช่นเดียวกับที่เราใช้ขวาน ใช้หอก ใช้ธนู

และหุ่นยนต์ในอันดับแรก จะเข้ามาทำงานที่น่าเบื่อหน่าย งานที่ต้องใช้ความละเอียด ความแม่นยำ ความเร็ว ความอดทน ฯลฯ มันเข้ามาแทนที่มนุษย์ได้มากมาย เกือบทุกทาง และมนุษย์ก็จะมีเวลาว่างมากมาย

พวกมันคือฝุ่น คือขี้เถ้า คือสิ่งทั้งหลายทั้งปวงในโลกนี้รอบตัวเรา ที่เราใช้มันได้

๙แต่คำจำกัดความนี้เอง ที่ก็กลายเป็นจุดแข็งและจุดอ่อนของมนุษย์ มันกลายเป็นข้อจำกัด มนุษย์หากจะให้ดีจริง เราควรเป็นเอง ทำได้เอง โดยไม่ต้องอาศัยหุ่นยนต์ พูดอีกที มนุษย์ควรเป็น superhero เสียเอง นั่นคือความใฝ่ฝัน ความอยาก แต่ในความเป็นจริง เราคือลิงกับเครื่องมือ

เพราะหากมนุษย์เป็นอะไรก็ได้

เราคงไปอาศัยอยู่บนดวงอาทิตย์นานแล้ว

เราไม่ต้องมาอยู่บนโลก และถูกจำกัดอยู่แต่บนโลกนี้

๑๐

หากมนุษย์สามารถอาศัยอยู่บนดวงอาทิตย์ เราจะมีพลังงานไร้ขีดจำกัด เราจะมีจำนวนประชากรไร้ขีดจำกัด และเราจะขยายพรมแดนได้ไร้ขอบขีดจำกัด เราไปได้ทุกที่ในจักรวาล

ไปได้ในทุกที่ที่มีดาว

๑๑

ฉันถามตัวเองว่า ตัวฉันเปลี่ยนแปลงได้ไหม คำตอบคือ เปลี่ยนแปลงได้ แต่ยากลำบากมาก

ฉันอาจใช้เวลานานสี่สิบปี ที่จะเอาชนะตัวเองสักเรื่อง ทำอะไรบางอย่างที่ไม่มีคนอื่นทำได้

แต่สี่สิบปี ยาวนานเท่าหนึ่งชีวิต และแม้มันจะเป็นความสำเร็จที่ยิ่งใหญ่ แต่หากมองจากภายนอก

ฉันเพียงขยับตัวออกไปจากเดิมเพียงนิดเดียวเท่านั้นเอง