ไม่ว่าจะเป็นเมื่อเดือนธันวาคม 2558 ไม่ว่าจะเป็นเมื่อเดือนธันวาคม 2559 มีความคิด 2 ความคิดดำรงอยู่และดำเนินไปเสมอ เมื่อเดือนมกราคม ไม่ว่าจะเป็นเมื่อปี 2559 ไม่ว่าจะเป็นเมื่อปี 2560 กำลังคืบคลานเข้ามาใกล้เป็นลำดับ

1 สถานการณ์ดียิ่ง 1 สถานการณ์ไม่ดียิ่ง

เมื่อมองผ่านปรากฏการณ์หลายปรากฏการณ์ก็จะสัมผัสได้ นั่นก็คือ ปรากฏการณ์แห่งการลงประชามติจะรับหรือไม่รับร่างรัฐธรรมนูญในเดือนสิงหาคม 2559

2 มุมมองนี้จะเสนอ “ความคิด” ที่ขัดแย้งกันอย่างสิ้นเชิง

กล่าวสำหรับฝ่ายที่ชมชอบต่อ “ร่างรัฐธรรมนูญ” หากประชามติผ่านก็แสดงว่าสถานการณ์ดียิ่ง แต่หากประชามติไม่ผ่าน สถานการณ์ก็ไม่ดียิ่ง

ขณะเดียวกัน กล่าวสำหรับฝ่ายที่ไม่ชมชอบต่อ “ร่างรัฐธรรมนูญ” หากประชามติไม่ผ่านก็แสดงว่าสถานการณ์ดียิ่ง แต่หากประชามติผ่าน ก็แสดงว่าสถานการณ์ไม่ดียิ่ง

ความคิดที่แตกต่างกัน 2 แนวทางนี้มิได้เพิ่งเกิดขึ้น ดำรงอยู่ ตรงกันข้าม เกิดขึ้น ดำรงอยู่มาแล้วอย่างยาวนานภายในสังคมประเทศไทย เพียงแต่สะท้อนออกอย่างเด่นชัดในหลายรูปธรรมภายในห้วงเวลา 1 ทศวรรษแห่งการปะทะและขัดแย้งกัน

จากก่อนรัฐประหารเมื่อเดือนกันยายน 2549 และยังเป็นเช่นนี้แม้กระทั่งหลังรัฐประหารเมื่อเดือนพฤษภาคม 2557

การปะทะ ความขัดแย้ง ยังดำเนินต่อไป

2 ฐานความเชื่อ
บทสรุป แตกต่าง

จากการดำรงอยู่ของ 2 ความคิดนี้จึงนำไปสู่มุมมองและบทสรุปที่แตกต่างกันอย่างชนิดขาวกับดำ มืดกับสว่าง

สถานการณ์ดียิ่งสำหรับกลุ่ม 1 คืออะไร

คือ การคงอยู่ในอำนาจต่อไปและอย่างยาวนานโดยรัฐบาลอันมาจากกระบวนการรัฐประหาร โดยเฉพาะอย่างยิ่งหลังจากการเลือกตั้งตาม “โรดแม็ป”

หากดำเนินไปบนฐานนี้หมายถึงอาจเลือกตั้งล่าช้าออกไป “บ้าง”

นั่นก็เป็นไปอย่างที่รองนายกรัฐมนตรีท่าน 1 ออกมาวางกระแสเอาไว้บน “ตัวแปร” แห่งความไม่แน่นอน นั่นก็เป็นไปอย่างที่รองนายกรัฐมนตรีอีกท่าน 1 ระบุว่า คสช. และรัฐบาลประเมินสถานการณ์ตามความเป็นจริง

ตรงนี้จึงสะท้อนถึงแนวโน้มที่จะตามมาก็คือ การเลื่อนระยะเวลาของ “โรดแม็ป” ออกไป

นั่นหมายความว่า กำหนดเวลาของการเลือกตั้งก็อาจจะล่าช้าออกไป นั่นหมายความว่ากำหนดเวลาของรัฐบาลใหม่ก็อาจจะล่าช้าออกไป

แต่ไม่ว่าจะอย่างไร มีความเป็นไปได้ที่จะเป็นของ “ชุดเดิม”

ความเชื่อเช่นนี้ขัดแย้งอย่างสิ้นเชิงกับความเชื่อของอีกฝ่าย แม้ว่าจะพยายามผ่อนปรนและประนีประนอมอย่างไร

ฝ่ายหลังต้องการเลือกตั้งเร็ว ฝ่ายหลังต้องการให้เกิดรัฐบาลใหม่เร็ว

ความเชื่อเช่นนี้อยู่บนความมั่นใจที่ว่าฝ่ายของตนมีความพร้อมอย่างเต็มเปี่ยมในกระบวนการของการเลือกตั้งไม่ว่าจะเป็นกติกาอย่างใด

และรัฐบาลใหม่ต้องเป็นรัฐบาลจากการเลือกตั้ง มิใช่อำนาจพิเศษ

วงจร การเปลี่ยนแปลง
เป็นไปตาม ความจริง

ไม่ว่ากระบวนการทางการเมืองก่อนรัฐประหารเดือนกันยายน 2549 ไม่ว่ากระบวนการทางการเมืองก่อนรัฐประหารเดือนพฤษภาคม 2557

เป็นไปตามความเป็นจริงของกาละนั้น

ทั้งความเป็นจริงที่ดำรงอยู่ในสังคม และที่สำคัญเป็นอย่างมาก คือ ความเป็นจริงอันดำเนินไปภายใต้กระบวนการ “สร้าง” ขึ้น

ไม่ว่าความจริงที่ “เป็นจริง” ไม่ว่าความจริงที่ “เสกสร้าง”

อาจสามารถบิดผัน หรือขยายความเป็นจริงให้ดำเนินไปอย่างไม่สอดคล้องกับสภาพที่ดำรงอยู่ แต่เมื่อผ่านไประยะหนึ่ง สภาพความเป็นจริงของสังคมก็จะจัดสรรตัวมันเองและดำเนินไปตามความเป็นจริงอย่างเที่ยงธรรม

กระบวนการทางธรรมชาติเช่นนี้เองที่เรียกในทางปรัชญาว่าเป็นความจริงตามความเป็นจริง และจะกลายเป็นปัจจัยกำหนดการเปลี่ยนแปลงอย่างเคร่งครัด

ความเป็นจริง 1 ก็คือ ความเป็นจริงที่ “โรดแม็ป” ดำเนินไปอย่างเป็น “อนิจจัง”

ฝ่ายหนึ่งอาจมองว่าความเป็นอนิจจังจะเป็นคุณให้กับฝ่ายของตน แต่อีกฝ่ายหนึ่ง อาจมองว่าความเป็นอนิจจังจะเป็นคุณให้กับฝ่ายของตน

ตรงนี้สำคัญ 1 คือ ความเข้าใจต่อสภาพความเป็นจริง

ขณะเดียวกัน 1 คือ การนำเอาความเป็นจริงมาประสานอย่างสอดรับและสัมพันธ์กับความต้องการในทางความคิดของตน

แปร “ความคิด” ให้กลายเป็นพลังในทาง “สังคม”

กระบวนการต่อสู้ดำรงอยู่อย่างไม่ขาดสาย ดำเนินไปทุกจังหวะก้าว ไม่มีใครระงับยับยั้งได้ แม้จะบิดเบือน เบี่ยงเบนได้บ้าง แต่ก็มิได้ดำรงอยู่อย่างเป็นนิรันดร์

ในที่สุดก็จะก้าวไปตาม “ความเป็นจริง” อย่างเที่ยงตรง

สำรวจ ศึกษา
ต่อ ความเป็นจริง

เรื่องของกาลเวลาเป็นเรื่องของการเปลี่ยนแปลง จากฤดูกาล 1 ไปยังอีกฤดูกาล 1 จาก พ.ศ. 1 ไปยังอีก พ.ศ. 1 เป็นวงวัฏจักรเช่นนี้มาอย่างยาวนาน

ไม่ว่าเรื่องของ “ฤดูกาล” ไม่ว่าเรื่องของ “สังคม”

ล้วนอยู่ภายใต้กฎแห่งการเปลี่ยนแปลง ภายใต้กฎแห่งความเป็นอนิจจัง ไม่เที่ยงแท้ ไม่แน่นอน ไม่มีอะไรดำรงอยู่อย่างสถิต ตายตัว หยุดนิ่ง

การศึกษากระบวนการของความเปลี่ยนแปลงและเข้าใจการเปลี่ยนแปลงจึงสำคัญ

สำคัญทั้งในด้านชีวิตส่วนตัว สำคัญทั้งในด้านชีวิตของสังคม อันกินความครอบคลุมไปยังเศรษฐกิจ การเมืองและวัฒนธรรม

การเปลี่ยนแปลง คือ นิรันดร์