รัฐหนันเอียน

หนันเอียน (เอียนใต้, Southern Yan, ค.ศ.398-410) เป็นรัฐของชนชาติเซียนเปย

มีกว่างกู้เป็นเมืองหลวง ซึ่งปัจจุบันคืออำเภออี้ตูในมณฑลซันตง

รัฐนี้ตั้งขึ้นโดยน้องชายของมู่หญงฉุยที่สามารถตีฝ่าวงล้อมออกจากโฮ่วเอียนออกมาได้ หลังจากนั้นจึงยึดชิงโจวเป็นที่มั่นพร้อมกับตั้งรัฐหนันเอียนขึ้นมา

รัฐนี้มีผู้นำเพียงสองคนก็ล่มสลาย โดยผู้นำคนที่สองคือมู่หญงเชา (ครองอำนาจ ค.ศ.405-410) ถูกทัพของจิ้นตะวันออกภายใต้การนำของขุนศึกชื่อ หลิวอี้ว์ ปิดล้อมเมืองหลวงเอาไว้

จนต้องยอมจำนนในที่สุด

 

รัฐเป่ยเอียน

เป่ยเอียน (เอียนเหนือ, Northern Yan, ค.ศ.409-436) เป็นรัฐของชนชาติฮั่น

มีเมืองหลวงคือหลงเฉิง รัฐนี้ตั้งขึ้นโดยขุนศึกชื่อเฝิงป๋า (มรณะ ค.ศ.430) แห่งโฮ่วเอียน เฝิงป๋าผู้นี้คือผู้ที่ฆ่าผู้นำรุ่นที่สี่ของโฮ่วเอียนดังได้กล่าวไปก่อนหน้านี้ โดยหลังจากนั้นเฝิงป๋าจึงได้ตั้งเป่ยเอียนขึ้นมา

ฐานะของเฝิงป๋าหลังตั้งเป่ยเอียนไม่มีความชัดเจนมากนักว่าเขาคือผู้นำรุ่นแรกหรือรุ่นใดของเป่ยเอียน แต่ที่ค่อนข้างแน่นอนคือ เฝิงป๋าเป็นผู้มีอิทธิพลสูงสุดของเป่ยเอียน

กระนั้นก็ตาม เป่ยเอียนมีผู้นำอยู่สองคนก็ถูกทัพโฮ่วเว่ยโค่นล้มจนล่มสลายไปในที่สุด

 

รัฐเซี่ย

เซี่ย (Xia, ค.ศ.407-431)

เป็นรัฐของชนชาติซย์งหนู

ก่อนที่เซี่ยจะถูกตั้งขึ้นนั้น รัฐนี้เคยขัดแย้งกับรัฐโฮ่วเว่ยมาก่อน

จนใน ค.ศ.407 ผู้นำชื่อหลิวป๋อป๋อ (ค.ศ.381-425) จึงประกาศตั้งรัฐเซี่ยขึ้นมา

และต่อมาป๋อป๋อได้เปลี่ยนสกุลหลิวของตนมาเป็นเฮ่อเหลียน งานศึกษาบางที่จึงเรียกเขาว่าเฮ่อเหลียนป๋อป๋อ

รัฐนี้มีเมืองหลวงคือถ่งวั่น ปัจจุบันคืออำเภอฮว๋ายหยวนในมณฑลสั่นซี

หลังจากป๋อป๋อเสียชีวิตไปแล้วรัฐนี้ยังคงมีผู้นำสืบทอดอีกสองรุ่นก็ต้องพ่ายแพ้แก่รัฐเว่ยจนล่มสลายลง

 

รัฐซีฉิน

ซีฉิน (ฉินตะวันตก, Western Qin, ค.ศ.384 หรือ 385-400 และ ค.ศ.409-431)

เป็นรัฐของชนชาติเซียนเปย มีเมืองหลวงคือหย่วนชวน

ปัจจุบันคืออำเภอจิ้งหย่วนในมณฑลกันซู่

รัฐนี้ตั้งขึ้นหลังการสิ้นสุดลงของศึกแม่น้ำเฝย ซึ่งในช่วงนั้นมีผู้ตั้งตนเป็นใหญ่ขึ้นมากมาย และผู้ก่อตั้งรัฐนี้ชื่อฉี่ฝูกว๋อเหญิน (ครองอำนาจ ค.ศ.385-388) ก็เช่นกัน

เมื่อรัฐนี้อยู่มาจนถึงผู้นำรุ่นที่สองก็ถูกรัฐหนันเหลียงโค่นล้มใน ค.ศ.400 แต่ผู้นำคนเดียวกันนี้ก็สามารถตั้งซีฉินขึ้นมาได้อีกครั้งใน ค.ศ.409

จากนั้นก็มีผู้นำสืบต่อไปจนถึงรุ่นที่สี่จึงถูกรัฐเว่ยโค่นล้มจนล่มสลาย

ด้วยเหตุนี้จึงทำให้รัฐนี้ถูกแบ่งออกเป็นสองช่วงเวลา

 

รัฐเฉิงฮั่น

เฉิงฮั่น (Cheng Han, ค.ศ.304-347) ชนชาติที่ตั้งรัฐนี้มีบางที่ระบุว่าคือปา บางที่ก็ระบุว่าคือตี ซึ่งอาจทำให้สับสนได้ว่าเป็นชนชาติใดแน่

ความจริงเกี่ยวกับประเด็นนี้คือ ผู้ก่อตั้งรัฐนี้ที่เป็นบุคคลในสกุลหลี่นั้นมีภูมิหลังเป็นชนชาติปามาก่อน ถิ่นฐานของชนชาตินี้คือมณฑลซื่อชวนในปัจจุบัน ต่อมาบุคคลในสกุลนี้ได้เข้าไปผสมผสานกับชนชาติตี อันเป็นชนชาติที่มีถิ่นฐานอยู่ในมณฑลกันซู่ในปัจจุบัน

ดังนั้น เมื่อสายเลือดของบุคคลในสกุลนี้สืบสายเลือดเรื่อยมาจนถึงรุ่นที่ตั้งรัฐเฉิงฮั่นแล้วนั้น ชนชาตินี้ได้ผสมผสานกันสองชนชาติ (ปาและตี) ไปแล้ว

จากเหตุนี้ จึงมีบางที่ระบุว่าเฉิงฮั่นเป็นรัฐของชนชาติปา-ตี แต่หากจะระบุแยกเป็นชนชาติใดชนชาติหนึ่งในสองชนชาตินั้น (ปาหรือตี) ก็ไม่ผิดเช่นกัน

ผู้ที่มีบทบาททำให้รัฐนี้เกิดขึ้นคือหลี่เท่อ เมื่อเขาได้พาราษฎรภายใต้การนำของเขาอพยพไปยังรัฐสู่ ซึ่งก็คือบริเวณมณฑลซื่อชวนในปัจจุบัน ครั้นเมื่อเขาเสียชีวิตลง บุตรของเขาคือ หลี่สย์ง (ค.ศ.274-334) ที่ก้าวขึ้นมาเป็นผู้นำแทนจึงประกาศตั้งรัฐเฉิงขึ้นมาใน ค.ศ.304 หลังจากนั้นก็ขยายเขตแดนไปถึงฮั่นจง

ตราบจนถึง ค.ศ.338 ผู้นำที่ชื่อหลี่โซ่ว (ครองอำนาจ ค.ศ.338-343) จึงได้เปลี่ยนชื่อรัฐมาเป็นฮั่น จากเหตุนี้ ในชั้นหลังต่อมารัฐนี้จึงถูกเรียกว่า เฉิงฮั่น เพื่อมิให้สับสนกับราชวงศ์ฮั่นก่อนหน้านี้

อย่างไรก็ตาม รัฐนี้มีเฉิงตูเป็นเมืองหลวง และมีผู้นำที่เป็นทางการอยู่หกคน ซึ่งต่างก็มีการแย่งชิงอำนาจภายในกันเองไม่ต่างกับรัฐอื่นในยุคเดียวกัน จนถึง ค.ศ.347 รัฐนี้จึงถูกจิ้นตะวันออกโค่นลงจนล่มสลาย

 

รัฐเฉียนเหลียง

เฉียนเหลียง (เหลียงสมัยแรก, Former Liang, ค.ศ.317-376) เป็นรัฐของชนชาติฮั่น

ผู้มีบทบาทสำคัญที่ทำให้รัฐนี้ตั้งตนเป็นอิสระคือจังกุ่ย (ค.ศ.255-314) ขุนนางของจิ้นตะวันตก

และได้รับตำแหน่งให้เป็นผู้ปกครองเหลียงโจว จนเมื่อเสียชีวิตลง บุตรของเขาคือจังสือ (มรณะ ค.ศ.320) จึงสืบทอดอำนาจต่อ

ครั้นจิ้นตะวันตกล่มสลายไปใน ค.ศ.317 จังสือจึงตั้งตนเป็นอิสระและใช้เหลียงโจวเป็นเมืองหลวง โดยมีเขตอิทธิพลครอบคลุมกว้างไกลในดินแดนอันเป็นมณฑลกันซู่กับอีกบางส่วนของหนิงเซี่ย สั่นซี ชิงไห่ และซินเจียงในปัจจุบัน

ผู้นำของรัฐนี้หากนับแต่จังสือตั้งตนเป็นอิสระแล้วจะมีผู้นำรวมแปดคน ผู้นำคนสุดท้ายคือจังเทียนซี (ค.ศ.346-406) มีความขัดแย้งกับรัฐฉินสมัยแรก และด้วยกำลังที่อ่อนด้อยกว่าจึงต้องยอมแพ้ให้แก่ฉินสมัยแรกใน ค.ศ.376 รัฐนี้จึงล่มสลายด้วยเหตุที่ว่า

เมื่อล่มสลายแล้วจังเทียนซีก็ไปเป็นขุนนางให้แก่ฉินสมัยแรก ครั้นฉินสมัยแรกพ่ายแพ้ในศึกแม่น้ำเฝย เขาก็ย้ายตนไปเป็นขุนนางในราชสำนักจิ้น ถึงแม้ราชสำนักจิ้นจะไม่โปรดที่เขาเป็นคนที่ไร้จุดยืนที่แน่นอนก็ตาม เขาเป็นขุนนางในราชสำนักจิ้นจนเสียชีวิตไปใน ค.ศ.406 หลังจากที่เฉียนเหลียงล่มสลายไปแล้ว 30 ปี

กรณีจังเทียนซีนี้ออกจะแตกต่างไปจากผู้นำคนอื่นในยุคนี้ ที่แม้รัฐของตนจะล่มสลายไปแล้วแต่ก็ยังมีชีวิตอยู่ต่อมาได้ในฐานะขุนนางที่ไร้จุดยืน

 

รัฐโฮ่วเหลียง

โฮ่วเหลียง (เหลียงสมัยหลัง, Later Liang, ค.ศ.386-403) เป็นรัฐของชนชาติตี ผู้ก่อตั้งรัฐคือหลี่ว์กวาง (ค.ศ.337-400) ผู้เคยเป็นขุนศึกของฉินสมัยหลัง จนเมื่อฉินสมัยหลังล่มสลายใน ค.ศ.384 ไปแล้ว เขาจึงตั้งรัฐโฮ่วเหลียงขึ้นในพื้นที่ส่วนใหญ่ของมณฑลกันซู่ปัจจุบัน

แต่หลังจากตั้งรัฐนี้ได้ไม่นาน รัฐของเขาก็ค่อยๆสูญเสียดินแดนให้กับรัฐหนันเหลียงกับรัฐเป่ยเหลียง จนเมื่อเขาเสียชีวิตไปใน ค.ศ.400 โฮ่วเหลียงก็มีผู้นำอีกสามคนในช่วงเวลาสั้นๆ

จนถูกรัฐโฮ่วฉินโค่นล้มลงใน ค.ศ.403

 

รัฐเป่ยเหลียง

เป่ยเหลียง (เหลียงเหนือ, Northern Liang, ค.ศ.407-439) ผู้มีบทบาทก่อตั้งรัฐนี้เป็นชนชาติซย์งหนูแห่งสกุลจี่ว์ฉีว์

รัฐนี้ตั้งขึ้นหลังจากได้โค่นรัฐโฮ่วเหลียงลงใน ค.ศ.397

จากนั้นจึงให้ขุนนางชาวฮั่นชื่อต้วนเย่ (มรณะ ค.ศ.401) เป็นผู้นำ

พอถึง ค.ศ.401 จี่ว์ฉีว์เหมิงซวิ่น (ครองอำนาจ ค.ศ.401-433) วางแผนใส่ร้ายต้วนเย่แล้วโค่นต้วนเย่ลง จากนั้นก็ตั้งตนเป็นผู้นำ อำนาจจึงตกเป็นของสกุลจี่ว์ฉีว์อย่างสมบูรณ์

แม้จะเป็นเช่นนั้นจี่ว์ฉีว์เหมิงซวิ่นก็ยังคงต้องทำศึกกับรัฐอื่นๆ ในยุคนี้จนถึง ค.ศ.407

รัฐนี้จึงยืนอยู่ได้อย่างมั่นคง

แต่หลังจากจี่ว์ฉีว์เหมิงซวิ่นเสียชีวิตไปแล้ว

บุตรของเขาที่ก้าวขึ้นมาเป็นผู้นำแทนก็อยู่ในอำนาจได้ไม่กี่ปีรัฐนี้ก็ถูกโค่นลงใน ค.ศ.439

ผู้ที่โค่นรัฐนี้ลงคือรัฐโฮ่วเว่ย

 

รัฐซีเหลียง

ซีเหลียง (เหลียงตะวันตก, Western Liang, ค.ศ.400-427) เป็นรัฐของชนชาติฮั่น ผู้ก่อตั้งรัฐนี้คือ หลีเก่า (ค.ศ.351-417) โดยสกุลหลี่ของเขาสามารถอ้างอิงไปถึงบรรพชนที่เป็นขุนนางสูงศักดิ์ของราชวงศ์ฮั่น

หลีเก่าเคยเป็นขุนนางของรัฐเป่ยเหลียงมาก่อน แต่ต่อมาได้แยกตัวออกมาจากเป่ยเหลียงแล้วตั้งรัฐอิสระของตนขึ้นใน ค.ศ.400 โดยแรกที่ตั้งตนเป็นอิสระนั้นได้ใช้เมืองตุนฮว๋างเป็นเมืองหลวง แต่ต่อมาได้ย้ายมายังเมืองจิ่วเฉีว์ยน ซึ่งปัจจุบันคือเมืองซูโจวในมณฑลกันซู่

หลังจากหลีเก่าเสียชีวิตไปแล้ว รัฐนี้มีผู้นำสืบต่ออีกสองคนก็ถูกรัฐเป่ยเหลียงที่เขาเคยเป็นขุนนางโค่นล้มลง

ประเด็นที่น่าสนใจของผู้นำรัฐนี้คือ สายเลือดรุ่นหลังของสกุลหลี่สายนี้จะเป็นผู้ก่อตั้งราชวงศ์ถัง

 

รัฐหนันเหลียง

หนันเหลียง (เหลียงใต้, Southern Liang, ค.ศ.397-414) เป็นรัฐของชนชาติเซียนเปย มีเล่อจวิ้นเป็นเมืองหลวง

ซึ่งปัจจุบันคืออำเภอเหนี่ยนป๋อในมณฑลกันซู่ แต่ต่อมาได้ย้ายไปยังกูเมี่ย ผู้ก่อตั้งรัฐนี้คือ ทูฝ่าอูกู (มรณะ ค.ศ.399)

กล่าวกันว่า สกุลทูฝ่านี้มีความสัมพันธ์ทางเชื้อสายกับสกุลทว่อป๋า ต่อมามีเชื้อสายคนหนึ่งเกิดอยู่บนผ้าห่ม สกุลทว่อป๋าสายนี้จึงเปลี่ยนสกุลของตนมาเป็นทูฝ่า

เพราะคำว่า “ทูฝ่า” ภาษาของเซียนเปยหมายถึงผ้าห่ม

ที่กล่าวถึงความสัมพันธ์กับสกุลทว่อป๋าก็เพราะสกุลนี้ต่อมาจะมีบทบาทสำคัญยิ่ง ซึ่งงานศึกษานี้จะได้กล่าวถึงต่อไปข้างหน้า อย่างไรก็ตาม หลังจากทูฝ่าอูกูเสียชีวิตไปแล้ว รัฐนี้ยังมีผู้นำสืบทอดอีกสองรุ่นก็ถูกรัฐซีฉินโค่นล้มจนสิ้นรัฐ

เรื่องราวโดยสังเขปของ 16 รัฐก็มีด้วยประการฉะนี้