หลังเลนส์ในดงลึก /ปริญญากร วรวรรณ

‘ไกล’

ต้นเดือนสิงหาคม พ.ศ.2561
อุทยานแห่งชาติบางลาง จังหวัดยะลา
เช้ามืดท้องฟ้ายังไม่สว่างดี เสียง “ฟืด! ฟืด!” จากการขยับปีกของนกเงือกกรามช้างปากเรียบ จำนวนหลายตัวบินผ่านเหนือแคมป์ของเรา
ผมรูดซิปเปล แหงนหน้าขึ้นมองผ่านยอดไม้ นกจำนวน 6 ตัวลับหายเข้าไปในสายหมอกที่ลอยระเรี่ยภูเขา
หลายวันแล้วที่เราอยู่ที่นี่ เป็นช่วงเวลาที่เหล่านกเงือกกรามช้างปากเรียบจำนวนนับพันตัวเดินทางมาจากผืนป่าด้านตะวันตก ทั้งป่าทุ่งใหญ่นเรศวร และป่าห้วยขาแข้ง
ระยะทางจากป่าทุ่งใหญ่ กระทั่งถึงแนวป่าชายแดนใต้ ยาวไกลนับพันกิโลเมตร แต่นี่คือเรื่องปกติของพวกมันที่ปฏิบัติกันมายาวนานนับพันๆ ปีแล้ว
เป็นช่วงเวลาของการรวมฝูง เมื่อถึงเวลาก็จะเดินทางกลับ
บนเส้นทางคล้ายจะยาวไกล แต่ดูเหมือนว่าเป็นเส้นทางแห่งการเรียนรู้

สัตว์ป่าจะ “รวมฝูง” ตั้งแต่ช่วงกลางฤดูฝน ไปจนถึงช่วงกลางฤดูหนาว
ที่เห็นได้ชัดเจนและน่าตื่นตาคือ การรวมฝูงของเหล่านกเงือก
ภารกิจอันหนักหน่วงของพวกมันในการเลี้ยงดูลูกๆ จบสิ้นฤดูกาลตั้งแต่ช่วงต้นฤดูฝน ลูกๆ ที่ออกจากโพรงยังอยู่กับพ่อแม่ไปสักระยะเวลาหนึ่ง ก่อนแยกย้ายไปรวมกลุ่มนกรุ่นๆ เดียวกัน เวลานี้จึงคล้ายเป็นเวลาแห่งการเรียน มีบทเรียนต่างๆ มากมายที่พ่อแม่จะถ่ายทอดความรู้ ความชำนาญต่างๆ ให้
สำหรับนกผู้ใหญ่ นี่คล้ายเป็นเวลาของการพักผ่อน มาอยู่ร่วมฝูงกันจำนวนมากๆ บินไปแหล่งอาหารพร้อมๆ กัน อีกทั้งนี่เป็นช่วงที่กระแสลมจากทิศตะวันตกเฉียงใต้พัดแรง พวกมันหาวิธีเล่นสนุกโดยบินโต้ลมให้ได้สักระยะหนึ่ง แล้วหันกลับปล่อยตัวลอยไปตามกระแสลม กางปีกร่อนฉวัดเฉวียน ป่าบริเวณนั้นจะเกิดเสียงคล้ายพัดลม หรือรถไฟพลังไอน้ำสนั่น
การไม่มีขนคลุมใต้ปีก ทำให้เกิดเสียงเช่นนี้เวลานกเงือกขยับปีกบิน
ไม่เฉพาะเสียงปีกแหวกอากาศ เมื่อมีนกจำนวนมากลงเกาะบนต้นไม้ต้นเดียว เสียงเอะอะเกิดขึ้นตลอดเวลา
นกเงือกส่งเสียงได้ดัง โดยเฉพาะพวกนกเงือกกรามช้าง หากฟังผ่านๆ สำเนียงใกล้เคียงกับภาษาพูดของคนไม่น้อย
และคงเป็นเรื่อง ธรรมดาๆ ที่เมื่อสิ่งมีชีวิตมารวมกันมากๆ
ความสงบก็หายไป
เสียงทะเลาะแย่งกิ่งไม้เพื่อเกาะนอน ดังดูสับสนวุ่นวายไปหมด แต่เหมือนจะโวยวายใส่กันไปอย่างนั้น ไม่ได้จะเอาจริงจังสักเท่าไหร่
เพราะโวยวายใส่กัน สักพักก็จะโผไปบินโต้ลมสนุกๆ อีก

ถึงฤดูกาลที่ฝนกำลังจะจากไป สายลมหนาวเดินทางมาถึง ป่าอยู่ในสภาพสมบูรณ์ สัตว์ป่าหมดภารกิจในการเลี้ยงดูลูก
ในฝูงสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมอย่างวัวแดง กระทิง รวมถึงควายป่า มีลูกเล็กอยู่ในฝูง
เจ้าตัวเล็กอยู่ในช่วงเวลาของการเรียนรู้ พวกพี่ที่เกิดตั้งแต่ปีที่แล้วมีหน้าที่เลี้ยงน้อง โดยมีแม่และบรรดาน้าๆ ป้าๆ คอยดูแลห่างๆ
สัตว์ผู้ล่าอย่างเสือ ก็ใช้เวลานี้สอนลูกเช่นกัน
วัวแดงชราถูกเสือโคร่งครอบครัวหนึ่ง ซึ่งมีลูกอยู่ในวัยรุ่น 3 ตัวช่วยกันล้ม
พวกมันใช้เวลากินเหยื่ออยู่หลายวัน
กว่าจะถึงวันนี้ วัวแดงชราผ่านประสบการณ์มาอย่างโชกโชน
การล้มเหยื่อซึ่งมีประสบการณ์สูงเช่นนี้ย่อมไม่ใช่เรื่องง่าย
ลูกเสือได้รับบทเรียนที่ดี
ส่วนวัวแดงชราจบบทสุดท้ายแล้ว

เวลาสอนให้ผมรู้ว่า ไม่ควรคิดว่าเป็นการรอ เมื่อ “เฝ้ารอ” อยู่ในซุ้มบังไพร
เป็นเรื่องปกติที่ผมใช้เวลาในซุ้มบังไพรนานนับสัปดาห์โดยไม่ได้กดชัตเตอร์
หลายครั้งไม่ใช่เป็นเพราะว่าไม่มีตัวอะไรออกมาให้ถ่าย
แต่เป็นเพราะ “ตัวอะไร” ที่ผมเฝ้ารอไม่มา
กระนั้นก็เถอะ มีหลายครั้งเช่นกันที่แม้ว่าจะเฝ้าในทำเลที่ดี อย่างโป่งขนาดใหญ่ สมบูรณ์ เป็นโป่งน้ำ มีน้ำไหลซึมไม่ขาดตลอดปี ก้อนหินใหญ่น้อยระเกะระกะ แอ่งน้ำเล็กๆ อยู่กระจัดกระจาย รอยตีนสัตว์ทั้งใหม่และเก่าย่ำทับอย่างสับสน
นานกว่าสัปดาห์ นอกจากฝูงนกเขาเปล้า นกหกเล็กปากแดง นกมูม ก็ไม่มีสัตว์อื่น
ผม “เห็น” นกเหล่านี้จากการนั่งดูพวกมันบินขึ้นลงด้วยสายตาที่ไม่ผ่านเลนส์
มีรอยตีนสมเสร็จ นั่นทำให้ผมเริ่มต้นรอยใหม่ๆ ทำให้รู้ว่า อีกราวๆ 20 วันเป็นอย่างเร็ว มันจะกลับมา

พวกนกลงมากินน้ำพร้อมกัน และเมื่อได้ยินสัญญาณเตือนดัง “จิ๊ก” จากนกหกเล็กปากแดง นกทั้งฝูงจะบินขึ้น เสียง “พรึบ” อาจมีสัตว์ผู้ล่าอย่างเหยี่ยวรุ้งหรือเหยี่ยวต่างสี มาบินวน
นกมูม นกเขาเปล้า ไม่ไปไหนไกล หากิ่งไม้ใกล้ๆ ในบริเวณนั้นเกาะรอดูท่าที
การอยู่รวมฝูงของนก เอื้อประโยชน์ และเห็นภาพว่า “ดวงตาหลายคู่ย่อมดีกว่าดวงตาเพียงคู่เดียว” ชัดเจน

ผมไม่รู้หรอกว่าเมื่อไหร่สมเสร็จจะมา
ในช่วงเวลาที่สัตว์ป่าหลายชนิดรวมฝูง บางชนิดรวมกันในระยะเวลาสั้นๆ บางชนิดอยู่ร่วมกันตลอดปี
หลายตัวอยู่ในฝูงเพียงระยะเวลาสั้นๆ แล้วจากไป
ขณะบางตัวไม่เคยแยกจากฝูงไปไหนเลย
ยังไม่เคยมีใครพบว่าสมเสร็จอยู่ร่วมกันเป็นฝูง นอกจากเคยพบพวกมันอยู่ร่วมกันระหว่างตัวเมียและตัวผู้ ในช่วงเวลาแห่งความรัก หรือแม่กับลูก
สัตว์บางชนิดก็ไม่ได้ถูกสร้างขึ้นมาให้อยู่ในฝูง

เสียง “ฟืด! ฟืด!” ดังผ่านข้ามไปอีก
นกเงือกกรามช้างปากเรียบ ทยอยบินตามกันไป
การเดินทางยาวไกลของพวกมันคือ การเรียนรู้ และถ่ายทอดประสบการณ์
ผมนึกถึงเวลาส่วนใหญ่ที่อยู่ในซุ้มบังไพร
เดินทาง “ไกล” ด้วยการนั่งนิ่งๆ
โดยปกติ ระหว่างแคมป์กับซุ้มบังไพร ผมจะใช้เวลาเดินราวๆ หนึ่งชั่วโมง
ระยะทางไม่ไกลนักหรอก เดินไปตามด่านเล็กๆ หลังพลบค่ำท้องฟ้ามืด ละอองฝนโปรย
ฟ้าแลบเป็นทางยาว ด่านรกทึบ
หลายครั้งที่ผมพบว่า
เส้นทางใกล้ๆ ดูมืดมิด และ “ไกล” กว่าความเป็นจริง