การ์ตูนที่รัก /นายแพทย์ประเสริฐ ผลิตผลการพิมพ์

 

The Breadwinner

เมื่อความคลั่งครองเมือง

 

Breadwinner ผู้หาเลี้ยงครอบครัว

หนังจากทีมผู้สร้าง The Secret of Kells และ Song of the Sea ครั้งนี้สร้างจากหนังสือขายดีของ Deborah Ellis กำกับฯ โดย Nora Twomey อำนวยการสร้างโดยแองเจลิน่า โจลี่ และเข้าชิงออสการ์แอนิเมชั่นครั้งที่ 90 ที่ผ่านมา

รอบนี้เล่าเรื่องเมืองคาบูล อัฟกานิสถาน ครั้งที่ทาลิบันครองเมือง หนังการ์ตูนเป็นสื่อที่ดีเสมอในการถ่ายทอดเรื่องร้ายๆ ให้ดูง่าย รู้เรื่อง และด้วยใจเป็นกลาง

มองเห็นทั้งสองด้านของปีศาจร้าย ไม่นับว่าหนังใช้วิธีเล่าเรื่องสองเรื่องพร้อมกัน

 

หนังเปิดฉากเด็กหญิงและพ่อนั่งขายของแบกะดินอยู่ด้วยกันในกรุงคาบูล พ่อแอบสอนหนังสือเธอในเรื่องต่างๆ สลับกับที่เธอร้องเรียกลูกค้าเป็นระยะๆ หมาตัวหนึ่งเดินเข้ามาดมของที่กำลังขาย เด็กหญิงจึงออกปากตะโกนไล่หมาเสียงดัง

ทันใดนั้นสองคนปราดเข้ามาหา คนหนุ่มกว่าชื่อไอดรีส เขากล่าวหาว่าเด็กหญิง “กำลังเรียกร้องความสนใจ” เด็กหญิงไม่ควรออกมาอยู่นอกบ้าน คนเป็นพ่อพยายามอธิบายว่าเขามีลูกชายที่เป็นทารกอยู่จึงเอาลูกสาวที่พอช่วยงานได้ออกมาช่วย

ไอดรีสไม่ฟัง ตะคอกให้พ่อยืนขึ้น เด็กหญิงช่วยประคองพ่อลุกขึ้นมาพร้อมไม้เท้า ที่แท้พ่อมีขาข้างเดียว

“ข้าจำแกได้” ไอดรีสยังหาเรื่องไม่หยุด

“ฉันก็จำเธอได้ เธอเป็นนักเรียนที่ดี” ที่แท้พ่อเป็นครู

“แกสอนเรื่องไม่มีประโยชน์ ตอนนี้ข้าเป็นทาลิบัน ต่อสู้กับศัตรูของอิสลาม” ไอดรีสอวดตัว เขาพูดต่อไปว่าเด็กหญิงเป็นสาวแล้วต้องคลุมผ้า หรือไม่ก็ไปอยู่บ้านรอวันที่เขาจะไปสู่ขอมาเป็นภรรยา

ทาลิบันอีกคนหนึ่งที่อายุมากกว่าพบว่าพ่อเด็กหญิงเสียขาไปจากสงครามโซเวียต-อัฟกานิสถานจึงเตือนไอดรีสให้หยุดคุกคามแล้วชวนไอดรีสจากไป

 

เด็กหญิงชื่อปาร์วานา เธอพาพ่อกลับบ้าน ที่บ้านมีแม่ชื่อฟาติมา พี่สาวเป็นสาวแล้วชื่อโซรายา น้องชายยังเล็กชื่อซาคิ ครอบครัวเคยมีลูกชายอีกคนหนึ่งชื่อสุเลย์มานซึ่งตายไปแล้ว ระหว่างที่ครอบครัวกำลังล้อมวงกินข้าว ทหารทาลิบันด้วยการนำของไอดรีสก็บุกเข้ามาจับพ่อไปเข้าคุก บัดนี้ครอบครัวไม่มีผู้ชายที่โตแล้วเหลือ และผู้หญิงไม่สามารถออกนอกเคหสถานด้วยตัวคนเดียวตามกฎของทาลิบัน

ซาคิร้องโยเย ปาร์วานาจึงเล่านิทานให้น้องชายฟัง กาลครั้งหนึ่งฝูงเสือสีแดงบุกเข้ามาในหมู่บ้านแล้วนำเอาเมล็ดพันธุ์ของหมู่บ้านล่าถอยกลับขึ้นภูเขาที่ซึ่งราชาช้างผู้ดุร้ายปกครองอยู่ เด็กหนุ่มคนหนึ่งอาสาจะขึ้นเขาไปติดตามเอาเมล็ดพันธุ์กลับคืนมา ชาวบ้านต่างพากันหัวเราะ เพราะเขามิใช่นักรบ

แม่ฟาติมาคลุมผ้าแล้วพาปาร์วานาออกจากบ้านไปตามหาพ่อที่เรือนจำแม้ว่าจะรู้กฎของทาลิบันดี สองคนลัดเลาะไปตามทางเล็กด้วยคำแนะนำของพ่อค้าในตลาด ไม่ทุกคนที่เห็นด้วยกับทาลิบัน แต่เพราะทาลิบันถือปืนจึงไม่มีใครกล้าพูดอะไร แม่ไปไม่ถึงเรือนจำ ถูกดักกลางทางแล้วทุบตีทำร้าย

แม่กลับมานอนบาดเจ็บที่บ้าน รอยช้ำที่ใบหน้าและเท้าเป็นจ้ำเลือด หากไม่มีใครออกไปซื้อของที่ตลาดได้พวกเขาทั้งสี่คนจะไม่มีกิน

วันหนึ่งปาร์วานาให้โซรายาตัดผมสั้นแล้วปลอมตัวเป็นเด็กชายออกไปซื้อของ ปาร์วานาเพิ่งพบอำนาจของผู้ชายด้วยตนเอง

เพียงเท่านี้ก็ไม่มีใครจะหาเรื่อง “เขา” แล้ว

 

ที่ตลาดปาร์วานาพบเด็กชายอีกคนหน้าตาคุ้นหน้า ที่แท้เธอเป็นเด็กผู้หญิงปลอมตัวเหมือนกันชื่อชอเซีย ชอเซียมีชื่อผู้ชายแล้ว ชอเซียบอกให้ปาร์วานาหาชื่อผู้ชายให้แก่ตัวเองด้วย ปาร์วานาเลือกใช้ชื่อว่าอาทิช เด็กหญิงสองคนซึ่งตอนนี้เป็นเด็กชายสองคนช่วยกันทำงานหาเงิน ชอเซียอยู่บ้านถูกพ่อทำร้าย เธอใฝ่ฝันจะหนีจากที่นี่ไปเปิดร้านขายของที่ชายทะเลสีน้ำเงินแห่งหนึ่ง ส่วนปาร์วานาตั้งใจเก็บเงินไปจ่ายสินบนให้แก่ผู้คุมที่เรือนจำเพื่อขอพบพ่อ

ปาร์วานาออกเดินทางคนเดียวไปเรือนจำท่ามกลางการคัดค้านของพี่สาวเพราะเกรงว่าเธอจะกลับมาบ้านไม่ทันเคอร์ฟิว ที่เรือนจำเธอถูกปฏิเสธไม่ให้เข้าพบและถูกไล่กลับบ้าน ที่แท้เงินที่เธอหามาได้ยังไม่พอค่าสินบน

ด้านแม่ของเธอก็เขียนจดหมายถึงญาติที่มาซาอีชาริฟให้มาขอลูกสาวโซรายาแต่งงาน จะได้มีผู้ชายเข้ามาในครอบครัวแทนพ่อที่เสียไป

ปาร์วานากลับมาบ้านมือเปล่า เธอต้องหาเงินมากขึ้น จึงไปวางแผงแบกะดินคนเดียวในตลาดอีกและร้องหาลูกค้าที่ต้องการให้ช่วยอ่านหรือเขียนหนังสือ ตอนนี้เธอเป็นเด็กชายอาทิชเธอทำอะไรก็ได้ ทันใดนั้นทาลิบันที่มากับไอดรีสรอบที่แล้วปรากฏตัว เขาร่างใหญ่ชื่อราซาค เขานั่งลงแล้วขอให้เด็กชายอ่านจดหมาย จดหมายนั้นแจ้งข่าวการตายของภรรยา ฮอลาถูกกับระเบิด

ราซาคนั่งซึม ไม่พูดจา แล้วเดินจากไป

 

หนังการ์ตูนลายเส้นสวยงามเล่าเรื่องเมืองที่กำลังสับสนและบ้าคลั่ง ผู้ชายเป็นใหญ่และผู้หญิงจำยอมโดยไม่มีเงื่อนไข โซรายาไม่ประท้วงที่จะถูกจับแต่งงานแม้ว่าใบหน้าจะเศร้าสร้อย แม่ลงมือเขียนจดหมายยกลูกสาวให้คนอื่นเพียงเพื่อครอบครัวจะมีผู้ชาย ซาคิเป็นเด็กชายเอาแต่ใจที่ทุกคนรักและให้อภัยเพราะเขาเป็นเด็กซึ่งยังมิใช่ผู้ชาย ส่วนปาร์วานาซึ่งกำลังมาถึงตอนปลายของเด็กหญิงพบว่าการเป็นผู้ชายดีอย่างไรและทำอะไรได้บ้าง

ราซาคกลับมาหาปาร์วานาโดยไม่รู้ว่าเธอเป็นเด็กผู้หญิง เขาบอกว่าลืมจ่ายเงินค่าจ้างอ่านเมื่อวันก่อนจึงยื่นเงินให้ปึกหนึ่ง เธอบอกว่ามันมากเกินไป แต่เขายืนยันให้รับและอย่าเถียง เด็กชายอย่ามาเถียงผู้ใหญ่ เขาถามต่อไปว่าเธอเขียนได้ด้วยหรือเปล่า ปาร์วานาบอกว่าเขียนได้ ราซาคจึงขอให้เธอช่วยเขาสอนเขียนชื่อภรรยา ฮอลา ก่อนอื่นเขาได้ขอให้เธอช่วยชี้ที่จดหมาย ตรงไหนของจดหมายที่เขียนว่าฮอลา

ฮอลาแปลว่าขอบสว่างของดวงจันทร์

 

เด็กชายในนิทานอาสาไปทวงเมล็ดพันธุ์พืชคืนจากราชาช้าง คนทั้งหมู่บ้านหัวเราะ เพราะเขาเป็นเด็กชายมิใช่นักรบ แต่เด็กชายก็เดินทางไปอย่างกล้าหาญโดยมีก้อนเมฆสีแดงไล่ล่า ระหว่างทางเขาพบหญิงชราคนหนึ่ง หญิงชราบอกเขาว่าไม่มีใครเคยเอาชนะราชาช้างได้ ถ้าจะเอาชนะราชาช้างเด็กชายต้องการของสามสิ่ง

หนึ่ง ของที่ส่องสว่าง

สอง ของที่เป็นกับดัก

สาม ของที่ปลอบประโลม

คือปัญญา เล่ห์กล และกำลังใจ

เด็กชายจะมีของสามอย่างได้อย่างไร แล้วเด็กหญิงปาร์วานาหรือเด็กชายอาทิชจะมีของสามอย่างได้อย่างไร

พี่สาวโซรายากำลังจะถูกส่งไปแต่งงาน เพื่อนรักชอเซียผิดหวังในตัวปาร์วานาที่คิดแต่จะช่วยบิดาโดยไม่คิดถึงเรื่องอื่น พวกผู้ชายและพวกพ่อจะดีอะไรนักหนา แม่ไม่เข้าข้างเธอเพราะเธอเป็นเพียงเด็กชายมิใช่นักรบ เธอจะฝ่าด่านเสือสีแดงไปเอาพ่อคืนมาได้อย่างไรหากไม่มีของสามสิ่ง

ปาร์วานารวบรวมความกล้าขอราซาคให้ช่วยเหลือ ราซาคแนะนำให้เธอไปพบญาติของเขาที่เรือนจำ ถ้าญาติของเขาจะช่วยได้ ระหว่างนั้นสงครามคาบูลเริ่มต้นขึ้นอีกครั้งหนึ่ง ว่าที่เจ้าบ่าวของโซรายาส่งคนมารับเจ้าสาว เขามาแล้วก็จะเอาเจ้าสาวไปให้ได้จึงลงมือฉุดกระชากลากถูทั้งโซรายา แม่และซาคิขึ้นรถ เป็นเวลาเดียวกันกับที่ปาร์วานารกำลังเดินทางไปช่วยพ่อที่คุก

เครื่องบินทิ้งระเบิดเข้ามาใกล้กรุงคาบูล!

 

ควรกล่าวถึงไอดรีส ชายหนุ่มทาลิบันผู้หลงระเริง เมื่อควันสงครามเริ่มต้น เขาถูกสั่งให้คว้าปืนขึ้นรถบรรทุก ไม่ใช่เวลาอวดเก่งใช้แต่ปากอีกต่อไปแล้ว ถึงเวลาเข้าสู่สงคราม ใบหน้าเขาซีดเผือด เขาเป็นเหมือนคนถือปืนหลายคนที่เก่งแต่กับชาวบ้านที่ไร้อาวุธ

นวนิยายเรื่องนี้เป็นนวนิยายสำหรับวัยรุ่น young adult fiction หากสร้างเป็นหนังใหญ่คงจะเข้มข้นระคนโกรธแค้นและเกรี้ยวกราดไปกับความรังเกียจเพศหญิง misogyny และความคลั่ง chauvinism ของทาลิบัน ครั้นเป็นการ์ตูนแม้ว่าเนื้อหาสองเรื่องดังกล่าวยังคงรักษาไว้ แต่ดูเหมือนเรื่องจะพุ่งไปที่ Breadwinner ผู้หาเลี้ยงครอบครัว

การกดขี่สตรีที่การ์ตูนแสดงให้เห็นเป็นการกดขี่ระดับถึงชีวิต บ้านที่มีแต่ผู้หญิงสามคนและทารกหนึ่งคน ไม่สามารถออกจากบ้านได้ตามกฎของทาลิบันนั่นหมายถึงทุกคนไปถึงระดับอดตายได้ ความคลั่งของทาลิบันอ้างศาสนาโดยไม่ตรวจสอบหรืออนุญาตให้ตั้งคำถาม

ภายใต้การกดขี่ถึงที่สุด ปาร์วานาลบหนีออกไปในโลกของเรื่องเล่าเกี่ยวกับเด็กหนุ่มที่หาญกล้าไปเผชิญราชาช้างเพื่อเอาเมล็ดพันธุ์พืชของหมู่บ้านกลับคืน เด็กหนุ่มมือเปล่าจะทำได้อย่างไร ลองไปหาหนังมาดูเพื่อค้นหาคำตอบ

เด็กหนุ่มนั้นชื่อสุเลย์มาน