สุจิตต์ วงษ์เทศ

กลองทอง มโหระทึก เครื่องประโคมงานศพ อุษาคเนย์ 2,500 ปีมาแล้ว

กลองทองมโหระทึก เป็นเครื่องประโคมทำขวัญ (เรียกขวัญ และส่งขวัญ) งานศพ ในกลุ่มชนทั่วภูมิภาคอุษาคเนย์ตั้งแต่ยุคดึกดำบรรพ์ราว 2,500 ปีมาแล้ว

กลองทอง หรือ มโหระทึก หล่อด้วยโลหะผสม เรียกสำริด หรือ ทองสำริด อายุราว 2,500 ปีมาแล้ว กลุ่มคนในตระกูลภาษาต่างๆ จึงเรียกกลองทอง (หมายถึงกลองทองสำริด)

ราชสำนักอยุธยามีใช้ประโคมในพิธีกรรมศักดิ์สิทธิ์ พบในพระนิพนธ์เจ้าฟ้าธรรมาธิเบศร์ (เจ้าฟ้ากุ้ง) เรียกชัดเจนว่ากลองทอง (แต่ไม่ระบุรูปร่าง)

ส่วนมโหระทึกเป็นชื่อสันนิษฐานของนักโบราณคดีในไทยสมัยหลังๆ โดยพบคำว่ามโหระทึกในเอกสารเก่า เช่น กฎมณเฑียรบาล ฯลฯ แต่ไม่พบหลักฐานว่ามีรูปร่างหน้าตาอย่างไร? จึงคาดเดากันว่าเป็นกลองโลหะทองสำริดเอวคอดซึ่งพบทั่วไปในภูมิภาคอุษาคเนย์

ทำขวัญงานศพ

กลางหน้ากลองทองมโหระทึก ทำปุ่มนูนแทนรูปจอมขวัญบนหัวคน ซึ่งมีหลายแฉก หมายถึง เส้นผมบนกลางกระหม่อมที่ขดเป็นวงเหมือนก้นหอย

[ปุ่มนูนบนหน้ากลองทองไม่ใช่ตำแหน่งใช้ไม้ตีตามที่เข้าใจทั่วไป ส่วนที่มีผู้อธิบายว่ารัศมีแฉกๆ เป็นรูปดาว, ตะวัน ไม่พบในความทรงจำดั้งเดิม แต่เป็นความรู้วิทยาศาสตร์สมัยใหม่ได้จากโลกตะวันตก]

กลองทองมโหระทึกใช้ตีประโคมเสียงดังกังวานไปไกล เพื่อเรียกขวัญคนตายให้กลับคืนร่าง แต่บางทีใช้เก็บกระดูกคนตายด้วย

แห่ศพ

ศพหัวหน้าเผ่าพันธุ์ หรือบุคคลสำคัญของเผ่าพันธุ์ มีแห่เป็นขบวน แล้วประโคมด้วยฆ้อง, กลอง, ปี่

พบภาพเขียนบนเพิงผาแสดงขบวนผีขวัญแห่ศพ มีรูปคนแบกหามเครื่องมือชนิดเหลี่ยมและกลมคล้ายกลองทองมโหระทึกกับกลองไม้ แต่อาจอธิบายเป็นอย่างอื่นอีกก็ได้

รูปบุคคลในภาพมีสัดส่วนไม่เหมือนคนจริง เพราะเป็นรูปผีขวัญบรรพชน