เนาวรัตน์ พงษ์ไพบูลย์

อุดมคติบริสุทธิ์

ของโกมล คีมทอง

ปีนี้เป็นปีครบรอบ 50 ปีของมูลนิธิโกมล คีมทอง ซึ่งเป็นวาระเดียวกันกับการจากไปของโกมล คีมทอง ตรงกับวันที่ 22 กุมภาพันธ์ที่ผ่านมา

ทางมูลนิธิร่วมกับมูลนิธิเด็ก และ สสส. ได้จัดพิมพ์หนังสือ 3 เล่ม ภายใต้ “โครงการสืบสานอุดมคติ แห่งคนหนุ่ม-สาวในกึ่งศตวรรษหน้า”

หนังสือ 3 เล่มคือ

โกมล คีมทอง ตามรอยอุดมคติโกมล คีมทอง และความใฝ่ฝันของอิฐก้อนแรก (ฉบับการ์ตูน)

จำเพาะฉบับการ์ตูน ชื่อความใฝ่ฝันของอิฐก้อนแรกนั้น ข้อความท้ายของถ้อยแถลงกองบรรณาธิการดังนี้

“โดยทั่วไป บุคคลสำคัญที่เยาวชนศึกษาเอาแบบอย่างมักจะเป็นบุคคลผู้ประสบความสำเร็จ ซึ่งมักจะมีชีวิตอันยืนยาวพอสมควรที่จะสร้างผลงาน แต่สำหรับครูโกมล คีมทอง อายุขัยแค่วัยเบญจเพสของเขาย่อมไม่เพียงพอที่จะสร้างสรรค์ผลงานอันใดอย่างเป็นชิ้นเป็นอันด้วยซ้ำ แต่เกียรติคุณของครูโกมลที่ยังจดจารอยู่ทุกกาลสมัย ก็คืออุดมคติอันบริสุทธิ์งดงามของคนหนุ่ม-สาวที่เชื่อว่า ยังสามารถสื่อได้กับจิตวิญญาณของคนหนุ่ม-สาวในยุคนี้…ฯ”

เป็นข้อสรุป “ความใฝ่ฝันของอิฐก้อนแรก” ที่โกมล คีมทอง ได้ทุ่มสถิตไว้แล้ว ณ สถูปของอิฐก้อนแรกแห่งยุคสมัย

ดังวาทะโกมล คีมทอง ที่ว่า

“ในเวลานี้เราขาดคนที่จะยอมตนเป็นอิฐก้อนแรกที่ทิ้งลงไป และจมอยู่ที่นั่น เพื่อให้ก้อนอื่นๆ ถมทับตนอยู่ที่นั่น…และเสร็จแล้ว เจ้าก้อนที่ปรากฏ ซึ่งเป็นที่รู้จักของสังคม ก็คือก้อนที่อยู่เหนือก้อนอื่นที่สุด ส่วนก้อนแรกนั้นก็จมดินอยู่นั่นเอง”

 

โกมล คีมทอง เป็นคนหนุ่ม-สาวยุคก่อนสิบสี่ตุลาหนึ่งหก ซึ่งเป็นรุ่นก่อตัวก่อนเกิดเหตุการณ์ เป็นยุคแสวงหาความหมายใหม่อันเป็นอุดมคติของคนหนุ่ม-สาวยุคนั้น

เขาเป็นบัณฑิตครุศาสตร์ จุฬาฯ สมัครใจไปเป็นครูบ้านในเหมืองที่บ้านส้อง สุราษฎร์ธานี และเสียชีวิตที่บ้านเหนือคลองบ้านส้องนั่นเอง

ชีวิตของโกมล คีมทอง เป็นดั่งอมตะอุดมคติของคนหนุ่ม-สาวก้าวหน้าอันมีอยู่ทุกยุคสมัย

เงื่อนไขสำคัญที่บ่มเพาะให้อุดมคติของคนหนุ่ม-สาวยุคนั้นบังเกิดเป็นพลังสร้างความเปลี่ยนแปลง ก็คือสภาพการเมืองที่เป็นเผด็จการเต็มที่

เงื่อนไขไม่อาจบันดาลความเปลี่ยนแปลงได้เลยหากขาดปัจจัยชี้ขาด ในกรณีนี้คืออุดมคติของคนหนุ่ม-สาว

โดยเฉพาะโกมล คีมทอง ที่เป็นหนึ่งแห่งยุคสมัย

 

อุดมคติของโกมลที่สำคัญสุดคือ

“ปฏิรูปการศึกษา”

ดังภาพการ์ตูนจากเรื่อง “ความใฝ่ฝันของอิฐก้อนแรก”

ครูสุมน อมรวิวัฒน์ ผู้สอนวิชาภาษาไทยทักษะและการศึกษากับสังคมแก่โกมลเมื่อชั้นปีที่ 1 กล่าวถึงนิสิตปีหนึ่งแววตาใสคนนี้ว่า

“ฉันได้รู้จักกับโกมล บัดนั้นรู้ว่าเขาคิดอย่างไรและแสดงออกอย่างไร โกมลรักบ้านรักเมืองไทยมาก เขามีความคิดเห็นต่อผู้คนและต่อสังคมอย่างรุนแรง ดวงตาที่แจ่มใสของโกมลมีแววจริงจัง ยากที่จะหาได้ในคนหนุ่มวัยเดียวกัน

“โกมลเธอมีความคิดเห็นในประเด็นนี้ว่าอย่างไรคะ

“ผมมีความเห็นว่าเราควรปฏิรูปการศึกษาเป็นอันดับแรกก่อนครับ”

คุณพิภพ ธงไชย นักการศึกษาและนักอุดมคติรุ่นไล่ๆ กันกับโกมลกล่าวว่า

“โกมลเป็นคนที่ตั้งใจเป็นครูโรงเรียนชุมชน แต่ชีวิตเขาสั้น เราไม่รู้ว่า ถ้าเขามีชีวิตอยู่ ความคิดทางการศึกษาของเขาจะพัฒนาไปอย่างไร และเขาเป็นคนสนใจเรื่องศิลปะพื้นบ้าน เลยไปหนุนเรื่องมโนราห์ ถือว่าเป็นคนบุกเบิก ฯ”

คุณพิภพ ธงไชย คือผู้ก่อตั้งมูลนิธิเด็กและโรงเรียนหมู่บ้านเด็กที่เมืองกาญจน์ ร่วมกับคุณรัชนี ธงไชย ตามแนวการศึกษาทางเลือก

ทั้งการศึกษาเพื่อชุมชนและการศึกษาทางเลือกล้วนเป็นการปฏิรูปการศึกษาที่จำเป็นในสังคมไทย

 

ปัญหาบ้านเมืองเราทุกวันนี้จนกลายเป็นวิกฤตในหลายเรื่องล้วนมีพื้นฐานมาจากการศึกษาเป็นสำคัญด้วยกันสิ้น ดังคำของมาลาลา ยูซุปไซ เด็กสาวกล่าวในที่ประชุมสหประชาชาติ วันที่เธอได้รับเชิญมากล่าวสรุปท้าย

“ขอครูหนึ่งคน ปากกาหนึ่งด้าม สมุดหนึ่งเล่ม เราจะเปลี่ยนโลกได้ สิ่งนี้คือการศึกษา”

น่าเสียดายที่อุดมคติของคนหนุ่ม-สาวมักเป็นเพียงแค่อุดมคติที่ไปไม่ถึง ซึ่งจริงอยู่สภาวการณ์หรือสถานการณ์ทางการเมืองบ่มเพาะให้คนหนุ่ม-สาวมีอุดมคติ แต่สภาวการณ์หรือสถานการณ์ทางการเมืองก็มักเป็นตัวทำลายอุดมคติของคนหนุ่ม-สาวของเราด้วยเช่นกัน

สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ (ป.อ.ปยุตโต) ท่านกล่าวว่า

“พระบอกพระสอนมานานนักหนาว่า คนทำพิธีบูชาต่างๆ เป็นจำทุกวัน ใช้ทรัพย์มากมายเป็นพันๆ ตั้งร้อยปีก็ไม่มีความหมาย ไร้ประโยชน์ การเชิดชูบูชาคนที่ศึกษาพัฒนาฝึกอบรมตนดีแล้ว แม้แค่หนหนึ่งครั้งเดียวก็ประเสริฐล้ำเลิศดีกว่า

“แล้วก็บอกก็สอนด้วยว่า บุคคลใดดำเนินชีวิตดีงาม สุจริต มีความคิด ถึงจะมีชีวิตอยู่เพียงวันเดียว ชีวิตของเขาก็ประเสริฐกว่าชีวิตของคนที่ประพฤติชั่วร้าย ไม่มีความคิด ที่เป็นอยู่ตั้งร้อยปี”

โกมล คีมทอง คืออิฐก้อนแรกที่ทุ่มอุทิศแล้ว ณ สถูปอุดมคติของคนหนุ่ม-สาวแห่งยุคสมัย

เธอตายเพื่อจะปลุกให้คนตื่น

เธอตายเพื่อผู้อื่นอีกหมื่นแสน

เธอคือดินก้อนเดียวในดินแดน

แต่จะหนักและจะแน่นเต็มแผ่นดิน!