มองบ้านมองเมือง/ปริญญา ตรีน้อยใส

สถาปัตยกรรมนิวนอร์มอล

หากใช้สุขาสาธารณะ เป็นดรรชนีชี้วัดระดับการพัฒนาเมืองแล้ว ห้องน้ำที่อยู่ในปั๊มน้ำมัน ริมทางหลวงบ้านเรา คงแสดงให้เห็นว่า บ้านเมืองไทยพัฒนามาไกล

ต้องขอบคุณสถานบริการน้ำมันของทุกบริษัท ที่แข่งขันให้บริการห้องน้ำอย่างดี โดยเฉพาะปั๊มน้ำมัน ปตท. ผู้เปลี่ยนโฉมอาคารสถานสกปรก น่ากลัว และอันตราย กลายเป็นจุดอ้างอิงและต้องพักระหว่างเดินทาง

นอกจากสุขาที่สะอาดและปลอดภัยแล้ว ยังมีบริการกาแฟ อาหาร ของฝาก ไปจนถึงสินค้าโอท็อป เสื้อผ้า เครื่องไฟฟ้า และอื่นๆ อีกมากมาย

หลายแห่ง กิจการค้าและบริการ ดูจะคึกคักมากกว่ากิจการน้ำมัน มีผู้คนแวะใช้บริการอื่นมากกว่าเติมน้ำมัน

ทำให้เห็นว่า แม้ว่ารถจะเลิกใช้น้ำมัน แต่คนก็ยังแวะเพื่อใช้บริการอื่น อาจเป็นว่า แวะดื่มกาแฟ และเติมไฟฟ้ารถยนต์แทนก็ได้

 

ห้องน้ำในปั๊มน้ำมัน ยังเป็นแบบอย่างของสถาปัตยกรรมไทย ที่สถาปนิกไทยไม่ได้โดนกล่าวหาว่าลอกแบบฝรั่งหรือญี่ปุ่น หากออกแบบอย่างเหมาะสมกับการใช้สอยและสภาพแวดล้อม

อย่างเช่น การแยกห้องน้ำชาย-หญิงอยู่คนละฝั่ง และห้องน้ำคนพิการและคนชรา อยู่ตรงกลางใกล้ทางเข้าแล้ว ห้องน้ำชาย ซึ่งอยู่ทางซ้ายนั้น จะให้ชายไทยต้องอ้อมไปเข้าข้างหลัง เหมือนว่าจะชี้นำรสนิยมทางเพศ หรือการจัดเตรียมโถปัสสาวะเรียงรายอยู่ด้านหลัง ในพื้นที่เปิดโล่งนั้น ทำให้สว่าง สะอาด ไร้กลิ่น เหมาะอย่างยิ่งกับอากาศบ้านเมืองเรา

แม้แต่ตัวอาคารจะมีรูปแบบต่างๆ แต่โครงสร้างอาคารทุกแห่งจะสูงโปร่ง ทำให้อากาศถ่ายเทได้ดี ช่วยระบายกลิ่น และให้ความสว่างอีกด้วย

ในด้านการดูแลรักษาความสะอาด หลายแห่งถึงกับใช้มาตรฐานควบคุมและติดตามแบบสำนักงานหรูในกรุงเทพฯ

ยิ่งเป็นปั๊มสีฟ้าแล้ว ยังกำหนดให้ร้านกาแฟอยู่ติดกับห้องน้ำชาย เป็นการบังคับไม่ให้มีกลิ่นหรือความสกปรกไปทำลายรสชาติหรือบรรยากาศ

เมื่อตัวสินค้าน้ำมันนั้น มีมาตรฐานเดียวกัน กิจกรรมส่งเสริมการขายจึงทำได้ไม่มาก ห้องน้ำเลยกลายเป็นสนามแข่งขัน แต่ละปั๊ม แต่ละแบรนด์ จึงแข่งขันจัดบริการหรือห้องน้ำ

จนเกิดกระแสว่า ถ้าจะแวะซื้อน้ำ ขนม ต้องปั๊มสีฟ้า แต่ถ้าจะแวะเข้าห้องน้ำ ต้องปั๊มสีเขียวหรือสีเหลือง เพราะคนน้อยกว่า

 

สําหรับห้องน้ำ ที่จะพาไปมองคราวนี้ เป็นของสถานบริการน้ำมันเชลล์ แม้ว่าแผนผังรูปแบบจะเหมือนกับปั๊มอื่นๆ แต่สถาปนิกคงให้เวลาในการออกแบบ และกำหนดรายละเอียด ส่งผลให้เป็นห้องน้ำในปั๊มน้ำมันที่ดีที่สุดในเวลานี้ และเป็นสถาปัตยกรรมนิวนอร์มอล แม้ว่าห้องน้ำนี้ออกแบบและก่อสร้างก่อนโควิดระบาด

เริ่มตั้งแต่ตัวโครงสร้างเป็นโครงเหล็ก ที่สถาปนิกวิศวกรออกแบบอย่างพิถีพิถัน จึงเรียบง่าย สวยงาม ที่สำคัญ ใช้เหล็กในปริมาณที่น้อยกว่า แม้จะมุงด้วยแผ่นโลหะเหมือนทั่วไป แต่จะเพิ่มแผ่นสังเคราะห์โปร่งแสงบางส่วน เพื่อรับแสงธรรมชาติ ทำให้ภายในห้องน้ำสว่าง โดยไม่ต้องพึ่งดวงโคมไฟฟ้า

ยังมีการติดตั้งแผ่นโซลาร์เซลล์ ผลิตพลังงานจากแสงอาทิตย์ สำหรับงานระบบต่างๆ เป็นการลดการใช้พลังงาน

พื้นที่ส่วนปัสสาวะชายที่เคยอยู่ด้านนอก แม้จะเหมาะกับสภาพแวดล้อม แต่ไม่เหมาะกับจิตใจคนบ้านข้างเรือนเคียง จึงย้ายเข้ามาอยู่ด้านใน ที่ผนังจะเตี้ยไม่ชนเพดาน อีกทั้งเว้นช่องเป็นระยะ ทำให้โปร่งโล่งเหมือนเดิม เพิ่มความเป็นส่วนตัว และเพิ่มระยะห่างทางสังคม

นอกจากจะมีกำแพงก่อคอนกรีตบล็อกฉาบปูน กรุกระเบื้องเหมือนสุขาทั่วไปแล้ว แต่จะมีบ้างเพียงบางส่วนเท่านั้น ส่วนที่เหลือจะเป็นแผงบังตาไฟเบอร์ซีเมนต์ ที่ออกแบบอย่างดี แข็งแรง สวยงาม ที่สำคัญ ช่วยระบายอากาศ เช่นเดียวกับใช้เป็นฝ้าเพดานช่วยกรองแสงในส่วนของหลังคา ที่เป็นช่องเปิด

สิ่งที่สถาปนิกเหมือนจะรู้ล่วงหน้า ว่าจะมีการระบาดของโควิด-19 อุปกรณ์ทั้งหมดของโถส้วม โถปัสสาวะ และอ่างล้างมือ จะเป็นระบบเซ็นเซอร์ เมื่อออกแบบทางเข้าไม่มีประตู ทำให้ผู้ที่ใช้บริการ ไม่ต้องใช้มือหรือร่างกายสัมผัสสิ่งใดๆ เลยตลอดปฏิบัติการ

จึงขอเสนอให้ห้องน้ำสถานบริการน้ำมันเชลล์ ที่บ้านชมพู ลำปาง เป็นสถาปัตยกรรมหลังโควิด-19 หรือสุขานิวนอร์มอล