De Profundis จากห้วงลึก

หนังการ์ตูนสเปน ปี 2007 De Profundis หรือ The Sound of The Sea ความยาว 80 นาที

บางท่านอาจจะไม่รู้สึกและไม่ยอมรับว่านี่คือการ์ตูน เป็นภาพเคลื่อนไหวสวยงามเหมือนบทกวี

สำหรับคนรักการ์ตูนที่ไม่มีบทพูดแบบ Fantasia ปี 1940 หรือ Fantasia 2000 ของดิสนีย์ หรือ Fantastic Planet ปี 1973 ของ R?ne Laloux

เรื่องนี้ไม่ควรพลาด

ผลงานของ Miguelanxo Prado ศิลปินชาวสเปน ใช้สีอะคริลิกบนแผ่นเซลสองมิติแฝงด้วยดิจิตอลอะนิเมชั่นบางตอน

ความงามของภาพและวิธีเล่าเรื่องเสมือนหนึ่งกำลังอ่านบทกวี มีความงาม ลื่นไหล และชวนหลับได้หากเข้าสู่ภวังค์ ภาพเสมือนจริงเป็นส่วนใหญ่ สวยงามแปลกๆ และบาดตาเป็นบางฉาก ชวนให้ระลึกถึงแง่มุมด้านอื่นๆ ของชีวิต

ดนตรีประกอบโดยนักประพันธ์ชาวโปรตุเกส Nani Garcia น่าฟัง

หนัง ถ้าหากจะคิดว่านี่คือหนัง เล่าเรื่องศิลปินนักวาดที่ลุ่มหลงในท้องทะเล หนังพาเราสำรวจบ้านของเขาที่ตั้งอยู่บนเกาะเล็กๆ กลางทะเล ภายในบ้านเป็นเสมือนสตูดิโอ มีภาพท้องทะเล และสัตว์ทะเลมากหน้าหลายตา ทั้งแมงกะพรุน ปลาดาว และนางเงือก ถ้าหากจะคิดว่านางเงือกเป็นสัตว์ทะเล

เขาขึ้นเรือประมงไปในวันหนึ่ง ทอดทิ้งภรรยาเล่นเซลโล่อยู่หน้าบ้านเดียวดาย เสมือนหนึ่งรอวันเขากลับมา

หรือว่าที่แท้เธอกำลังเล่นบทเพลงอำลาให้ไม่ต้องกลับมา

ระหว่างนั้นมีฝูงปลาวาฬปรากฏตัวขึ้น

เรือล่ม ศิลปินดำลงใต้ทะเลพบนางเงือกที่เขาใฝ่ฝันหา นางเงือกพาเขาแหวกว่ายต่อไปไกลแสนไกล สำรวจดินแดนและสัตว์น้ำนานาไปจนถึงเมืองใต้ทะเลแห่งหนึ่ง

ที่ซึ่งเขาอาจจะพบคำตอบว่าเขาตายแล้วหรือยัง และจะได้กลับไปหาภรรยาผู้โศกเศร้าที่กำลังนั่งเล่นเซลโล่อยู่หน้าบ้านนั้นหรือเปล่า

ฝูงปลาวาฬกลับมาหาเธออีกครั้งหนึ่ง

นักวิจารณ์ว่านี่เป็นบทกวี Borgesian พจนานุกรมว่าหมายถึงงานเขียนของ Jorge Luis Borges (1899-1986) นักเขียนและกวีชาวอาร์เจนตินา ซึ่งมีงานเขียนทั้งนวนิยายและเรียงความเชิงปรัชญากึ่งจริงกึ่งฝัน งดงามน่าลุ่มหลง และหมุนวนประหนึ่งติดอยู่ในเขาวงกต ที่ซึ่งเวลาไม่สิ้นสุด

เมื่อผสมผสานกับความลื่นไหลของสายน้ำใต้ทะเลลึก งานภาพและดนตรีประกอบขับเน้นความต่อเนื่องกลมกลืนเป็นทวี เขียนไปเขียนมาชักจะไหลไปด้วย

มีคำถามว่าศิลปินจะสร้างหนังการ์ตูนหรือภาพเคลื่อนไหวที่ไม่มีบทพูดเลยไปทำไม

ข้อดีและเด่นกว่าของหนังการ์ตูนที่ไม่มีบทพูดเลยคือช่วยลากเรากลับไปยังวัยทารกแรกเกิดอีกครั้งหนึ่ง เป็นวันคืนที่ภาษายังไม่มีความหมาย โลกรอบตัวเราครั้งยังเป็นทารกไม่มีสิ่งที่เรียกว่าภาษา (language)

อย่างมากก็มีเสียงแม่ เสียงพ่อ เสียงคน

ตามด้วยเสียงชงนม เสียงโมไบล์ติดบนเพดานเหนืออู่ที่นอน และเสียงเพลงกล่อมเด็ก

กล่าวคือ โลกนี้มีเสียง (sound) แต่มิใช่ภาษา

เวลานั้นเราเป็นอิสระ บริสุทธิ์ สร้างโลกรอบตัวได้ตามใจชอบ ก่อนที่จะสูญเสียความบริสุทธิ์นี้ไปเมื่ออายุมากขึ้นเรื่อยๆ หนังการ์ตูนที่ไม่มีบทพูดควรพาเรากลับไปถึงจุดนั้น

ถ้าไม่เบื่อไปเสียก่อน

สําหรับการ์ตูนเรื่องนี้ ไม่เพียงพาเรากลับไปที่จุดนั้น แต่ด้วยเรื่องเล่าที่เกี่ยวข้องกับแม่ คือนางเงือก และเหตุที่เกิดในสายน้ำใต้ทะเลลึก หนังการ์ตูนเรื่องนี้ได้พาเราถอยกลับเข้าไปในมดลูก วันที่เราอยู่ในของเหลวอบอุ่นกับแม่แทบจะสองต่อสอง อย่างแนบแน่น บริสุทธิ์ และปลอดภัย

ดังนั้น ความสัมพันธ์ระหว่างศิลปินและนางเงือกจึงไม่ควรมีความรัญจวนทางเพศเจือปน เป็นพลาโตนิก (Platonic)

แต่จะเป็นไปได้ตลอดไปหรือ แม้ทารกจะบริสุทธิ์ ครั้นเวลาผ่านไปจนถึงประมาณอายุ 4-5 ขวบ เด็กชายหมายปองและคิดครอบครองแม่ คือที่มาของปมอิดิปัส (Oedipal complex)

เป็นเวลาเดียวกันกับที่เขาจะต้องพลัดพรากจากแม่ (separation) ไม่ใช่เพื่อไปโรงเรียน แต่เป็นส่วนหนึ่งของกระบวนการสลายปมอิดิปัสกลายเป็นบุคคลใหม่ เช่นเดียวกับศิลปินที่จำจากภรรยา แม่อีกคนหนึ่ง ไปเป็นบุคคลใหม่ และไม่หวนกลับ

โปรดติดตามตอนจบ

ด้วยความที่เป็นบทกวีที่ไร้ขอบเขตและเวลา เปี่ยมล้นด้วยจินตนาการ ภาพที่เห็นจึงเหมือนฝัน และหลายๆ สิ่งที่เห็นเป็นเพียงสัญลักษณ์เช่นเดียวกับที่ปรากฏในความฝัน ไม่มีอดีตและอนาคต ตอนจบสามารถอยู่ที่ตอนเริ่มต้นได้พอๆ กันกับอยู่ที่ตอนท้าย หรือปรากฏทั้งสองที่ จึงกลายเป็นหนังการ์ตูนที่อาจจะไม่รู้จักจบ

De Profundis เป็นภาษาละติน แปลว่า จากห้วงลึก เป็นชื่อจดหมายที่นักประพันธ์ชาวไอริช ออสการ์ ไวลด์ (1854-1900) ผู้เขียน The Picture of Dorian Gray เขียนหาคนรักซึ่งเป็นนักประพันธ์เหมือนกัน ลอร์ดอัลเฟรด ดักลาส ระหว่างที่ถูกจองจำเมื่อปี 1897

ออสการ์ ไวลด์ ให้ต้นฉบับแก่ โรเบิร์ต รอสส์ คนรักเก่าที่เป็นนักหนังสือพิมพ์ รอสส์ตีพิมพ์จดหมายฉบับนี้ในปี 1905 ห้าปีหลังจากที่ไวลด์ถึงแก่กรรม และตั้งชื่อให้ว่า De Profundis ตามวรรคแรกของ Psalm 130 ในพระคริสต์ธรรม ที่ว่า

From the depths, I have cried out to you, O Lord;

ไวลด์ถูกมาร์ควิสแห่งควีนสเบอร์รี่ฟ้องในพฤติกรรมที่คบกันกับบุตรชายคือ ลอร์ดอัลเฟรด ดักลาส และถูกตัดสินจำคุก 2 ปี หลังออกจากคุกเขาไปฝรั่งเศสและไม่เคยกลับมาอังกฤษหรือไอร์แลนด์อีกเลย

จดหมายจากห้วงลึกของเขาเล่าเรื่องราวการค้นพบทางจิตวิญญาณในชีวิตของเขาเอง เฉกเช่นเดียวกับนักวาดที่เดินทางไปใต้ทะเลในหนังภาพเคลื่อนไหวเรื่องนี้