ที่มา | มติชนสุดสัปดาห์ ฉบับวันที่ 31 สิงหาคม - 6 กันยายน 2561 |
---|---|
คอลัมน์ | ท่าอากาศยานต่างความคิด |
เผยแพร่ |
“อะไรคือความรัก ทำไมทุกคนจึงแสวงหามัน อะไรคือความเหงา ทำไมทุกคนจึงต้องรับทุกข์จากมัน และอะไรคือความสัมพันธ์ ทำไมทุกคนจึงมีรูปแบบความสัมพันธ์ที่แตกต่างออกไป?”
ทั้งหมดนี้คือคำโปรยในหนังสือชื่อ A General Theory of Love ที่บรรดานายแพทย์จากมหาวิทยาลัยซานฟรานซิสโก พยายามค้นหาคำตอบของมันจากแง่มุมด้าน Neuroscience หรือประสาทวิทยา พวกเขาพยายามค้นหาคำตอบว่า ความรักมีส่วนเกี่ยวข้องกับสมองหรือไม่
และถ้าหากมันมีส่วนเกี่ยวข้องกับสมองจริง ด้วยหนทางแบบใดหรือเยี่ยงไรที่สมองส่งผลและอิทธิพลต่อการกำหนดทิศทางและพฤติกรรมความรักของมนุษย์เรา
ก่อนการทบทวนเรื่องราวในหนังสือเล่มนี้ ผมใช้เวลาจำนวนมากขบคิดเกี่ยวกับคำถามสามข้อที่ปรากฏในคำโปรย
มนุษย์เรามีความรักต่อมนุษย์ด้วยกันคร่าวๆ ในสี่รูปแบบ ความรักต่อญาติสนิทไม่ว่าจะเป็นพี่น้อง พ่อแม่ หรือลูกหลาน
ความรักต่อมิตรสหาย
ความรักต่อคนรักและความรักที่มีต่อตัวเราเอง และในความรักทั้งสี่รูปแบบนั้น เรามีทั้งความสำเร็จและความล้มเหลว
เราอาจกลายเป็นลูกอกตัญญูต่อผู้เป็นพ่อแม่ของเรา เราอาจกลายเป็นพ่อและแม่ที่ทำหน้าที่บกพร่องต่อลูกของเรา
ในทางเดียวกัน เราอาจกลายเป็นลูกที่ทำหน้าที่ลูกได้อย่างดีเยี่ยม เราอาจกลายเป็นพ่อแม่ที่ลูกพร้อมจะนึกถึงเสมอเมื่อเกิดปัญหา เราอาจกลายเป็นเพื่อนที่ไม่มีใครอยากคบหา หรือเราอาจกลายเป็นมิตรแท้ที่ทุกคนพร้อมจะฝากชีวิตไว้ให้
เราอาจกลายเป็นคนรักที่เลวร้ายหรือเราอาจกลายเป็นคู่ชีวิตที่คนรักของเราเกาะกุมมือไว้จนนาทีสุดท้ายของชีวิต และเราอาจกลายเป็นบุคคลที่พาตนเองไปสู่เป้าหมายของชีวิตได้อย่างดี หรือไม่ก็เป็นบุคคลที่ทำร้ายตนเองให้จบสิ้นไป
ทั้งหมดนี้อยู่ในเงื่อนไขเดียวคือสิ่งที่เรียกว่า-ความรัก
จากประสบการณ์ส่วนตน สิ่งที่ความรักต้องเผชิญมีปัญหาใหญ่หลวงเพียงประการเดียวอีกเช่นกันคือ-ความไม่แน่นอน
มนุษย์นั้นอาจเป็นสิ่งมีชีวิตที่ปรารถนาความแน่นอนเพื่อให้การดำรงชีวิตนั้นเป็นไปอย่างราบรื่น
แต่ก็นั่นเอง ในห้วงขณะที่ความราบรื่นกำลังดำเนินไปนั้นความไม่แน่นอนก็บังเกิดขึ้น
เพื่อนสนิทสมัยมัธยมของผมคนหนึ่งดำเนินชีวิตไปอย่างมีระบบ
ความทรงจำที่ผมมีต่อเขาคือในสมัยวัยเรียน เขาเป็นเด็กที่มาถึงโรงเรียนเช้าตรู่ก่อนใคร
หลังจากนั้นเขาจะเริ่มต้นการอ่านหนังสือตามวัน
วันจันทร์เป็นวิชาคณิตศาสตร์ วันอังคารเป็นวิชาฟิสิกส์ วันพุธเป็นวิชาเคมี วันพฤหัสฯ เป็นวิชาชีววิทยา ก่อนจะปิดท้ายเช้าวันศุกร์ด้วยวิชาภาษาอังกฤษ
ทั้งห้าวิชานั้นเป็นวิชาที่เราจำเป็นจะต้องใช้สอบเข้ามหาวิทยาลัย
เขาอ่านหนังสือที่จำเป็นสำหรับการเรียนในแต่ละภาคการศึกษาจบก่อนใคร
เขาทำการบ้านที่จำเป็นสำหรับภาคการศึกษาเสร็จสิ้นก่อนใคร เขาทดลองทำข้อสอบเข้ามหาวิทยาลัยย้อนทวนขึ้นไปจากปีก่อนหน้าไปนับสิบปี
หลังจบการศึกษาชั้นมัธยมปลาย เขาสอบเข้าศึกษาต่อยังคณะแพทยศาสตร์อันเป็นคณะที่เขาปรารถนาได้
เขาสำเร็จการศึกษาในเวลาหกปี ได้รับเกียรตินิยมอันดับหนึ่ง
รับราชการเป็นผู้อำนวยการโรงพยาบาล ก่อนจะกลับมาศึกษาในวิชาแพทย์เฉพาะทางด้านหัวใจ
เขาจบการศึกษาอีกครั้ง กลายเป็นผู้เชี่ยวชาญ ทุกสิ่งพร้อมพรั่งไปหมด
และแล้วเขาก็แต่งงาน แต่งงานกับหญิงสาวที่เขารัก
เขาพบเธอในช่วงเวลาที่ศึกษาอยู่ในมหาวิทยาลัย เขามีบ้านหลังใหญ่ รถคันงาม ทำงานในโรงพยาบาลเอกชนชั้นนำ เปิดคลินิกนอกเวลา
ไม่มีสิ่งใดหยุดยั้งความก้าวหน้าและชีวิตอันสมบูรณ์แบบของเขาได้
จนกระทั่งความไม่แน่นอนผ่านเข้ามาในชีวิตเขา
และทำให้ทุกอย่างพังทลายลงไม่เว้นแม้แต่ความรักที่เขาศรัทธาว่ามันจะเป็นสิ่งสุดท้ายที่จะจากเขาไป
ผมจำได้ว่างานแต่งงานของเขานั้นเป็นงานที่หรูหราที่สุดงานหนึ่งเท่าที่พวกเรา มิตรสหายร่วมชั้นของเขาจะนึกถึงได้
โรงแรมใหญ่กลางเมือง ห้องที่ใหญ่โตในโรงแรมแห่งนั้น ขนมเค้กที่สูงจนเชื่อได้ว่าถ้าใครสักคนไปนั่งเล่นบนนั้นแล้วพลัดหล่นลงมาจะต้องคอหักตายอย่างไม่ต้องสงสัย
แขกเหรื่อที่แน่นขนัดราวกับงานเทศกาลดนตรีที่ไหล่กระทบไหล่กัน คำอวยพรที่ยืดยาวจากบุคคลผู้มีชื่อเสียง นายกรัฐมนตรี อดีตนายกรัฐมนตรี ประธานหอการค้า แพทย์เจ้าของโรงพยาบาลที่เขาสังกัดอยู่ ไม่นับนักการเมืองชั้นนำ
งานเลี้ยงยืดยาวจนแทบเวลาเที่ยงคืน ทุกคนในงานมีรอยยิ้ม ถ้าจะพูดถึงความฝันที่เป็นไปไม่ได้ในชีวิตของคนคนหนึ่ง ภาพงานแต่งงานของเพื่อนผมในวันนั้นคือสิ่งที่เราคิดว่าจะได้เห็นสักครั้งหนึ่ง
และผมก็ได้เห็นมันกับตาจริงๆ ว่ามันยิ่งใหญ่เพียงใด
ภรรยาของเขามาจากครอบครัวที่มีธุรกิจด้านอสังหาริมทรัพย์
ดังนั้น หลังการแต่งงานได้ไม่นาน ข่าวคราวที่ว่าเพื่อนของผมได้ละทิ้งอาชีพนายแพทย์ลงเสียแล้ว
เขาก้าวเข้าไปทำงานกับครอบครัวของภรรยา เปิดโครงการบ้านจัดสรรแห่งแล้วแห่งเล่า
ทุกคราที่ข่าวคราวของเขามาถึงผมมันมักจะผ่านทางข่าวธุรกิจในนิตยสารชั้นนำ
จากบ้านจัดสรรสู่อาคารพาณิชย์ จากอาคารพาณิชย์สู่อาคารสำนักงาน
หลายครั้งที่เมื่อผมเห็นข่าวดังกล่าวผมจะนึกถึงเด็กชายตัวเล็กๆ ที่เคยเล่าความฝันของเขาให้ผมฟังว่าเขาอยากเติบโตเป็นนายแพทย์ที่ช่วยเหลือผู้ป่วยโรคหัวใจมากเพียงใด
การนึกภาพของเขาในฐานะของนักธุรกิจหนุ่มด้านที่ดินเป็นสิ่งที่ชวนให้แปลกปลอมอย่างยิ่งจนผมเกิดคำถามใหญ่ต่อเขา
แต่ช่วงเวลานั้นเอง อย่าว่าแต่การได้พบเจอกับเขาแบบซึ่งหน้าเลย
แค่เพียงการยกหูโทรศัพท์เพื่อพูดคุยกับเขาก็เป็นเรื่องแสนยากเย็น
งานเลี้ยงรุ่นของเราในแต่ละครั้งไม่เคยมีการปรากฏตัวของเขา
และเมื่อผมแทบจะไม่ซื้อหานิตยสารด้านธุรกิจอ่านเอาแล้ว
ข่าวคราวของเขาก็แทบจางหายไปจากความทรงจำ
และแล้วความไม่แน่นอนแห่งเศรษฐกิจก็เกิดขึ้น ความสับสนอลหม่าน การปิดตัวของสถาบันการเงิน ความผันผวนของค่าเงินบาท การเข้ามาของกองทุนการเงินระหว่างประเทศ
ข่าวคราวเช่นนั้นไหลบ่าหลังวิกฤตการณ์ต้มยำกุ้ง
และในท่ามกลางกระแสเชี่ยวกรากของข่าวสารเหล่านั้น ข่าวของเพื่อนผมก็ปรากฏตนขึ้นมาด้วย
ธุรกิจของเขาล้มเหลว ระเนระนาด
สถาบันการเงินที่สนับสนุนโครงการของเขาปิดตัวลงอย่างไร้อนาคต
โครงการของเขาแต่ละโครงการถูกยึดคืน แม้ว่าชื่อเสียงที่เขาจะสร้างไว้นั้นมีพอจะยืดเวลาต่อเจ้าหนี้ได้ แต่มันก็เป็นไปเพียงเพื่อชั่วคราว ไม่นานนักเราก็พบเขาในฐานะของบุคคลล้มละลาย
การล้มละลายทางธุรกิจดูจะเป็นบททดสอบแรกสำหรับความไม่แน่นอนในชีวิตของเขา
แต่บททดสอบหนักคือการเลิกราจากภรรยาและคนรักของเขา
ครอบครัวของเธอพบว่าการแยกตัวเองออกจากบุคคลล้มละลายน่าจะเป็นทางออกที่ดีก่อนที่คนผิดพลาดหนึ่งคนจะทำเรือทั้งลำให้จมลงในท้องทะเล
ภรรยาของเขาเก็บข้าวของออกจากบ้าน (ซึ่งถูกยึดคืนโดยสถาบันการเงินที่เป็นเจ้าหนี้ในเวลาต่อมา) กลับไปพักอยู่กับครอบครัวของเธอ
การหย่ามีขึ้นหลังจากนั้นไม่นาน เพื่อนของผมกลับสู่บ้านของตนเองที่เป็นทาวน์เฮาส์เล็กๆ ของแม่แถวปากน้ำ
และหลังจากนั้นไม่นานนักเขาก็ถูกลืม
หลายและหลายปีต่อมา ใครบางคนในรุ่นของเรายกหูโทรศัพท์ให้ไปเยี่ยมเยือนเพื่อนคนนี้
การพบว่าเขายังมีตัวตนอยู่หลังจากที่ชื่อของเขาไม่เคยปรากฏในแวดวงธุรกิจอีกนับสิบปีเป็นสิ่งที่ทำให้ผมแปลกประหลาดใจ
พวกเราราวสี่ห้าคนอัดแน่นกันในรถของเพื่อนผู้ได้พบเจอกับเพื่อนเก่าคนนี้โดยบังเอิญ
เรื่องราวที่เล่าปูพื้นในรถคือเขากลับมาประกอบอาชีพทางการแพทย์อีกครั้ง
ความชำนาญของเขาอาจไม่เหมือนเดิม ความรู้ของเขาอาจไม่ทันสมัย แต่สติปัญญาและความสามารถของเขาด้านการแพทย์ยังทำหน้าที่ของมันได้อย่างสมบูรณ์พร้อม
คลินิกของเขาเปิดรักษาโรคทั่วไปและรับดูแลอาการของผู้ป่วยโรคหัวใจที่ถูกส่งต่อมาจากโรงพยาบาลใหญ่
เขาทำงานแต่เช้าจรดเย็น ออกตรวจผู้ป่วย คิดค่ารักษาในระดับราคาที่พอเลี้ยงกิจการเองได้
เรื่องราวแบบนี้ทำให้พวกเราทุกคนในรถคันนั้นรู้สึกตื่นเต้นกับการเปลี่ยนแปลงของเขา
และเมื่อรถของพวกเราจอดลงที่หน้าคลินิกของเขา สิ่งที่ชวนให้ตื่นเต้นกว่านั้นอีกคือเขาปรากฏตัวพร้อมกับลูกน้อยและภรรยา
และที่เหนือสิ่งอื่นใด เขาปรากฏตัวต่อหน้าพวกเราพร้อมกับรอยยิ้ม เป็นรอยยิ้มที่แจ่มใสและเบิกบาน
อันเป็นสิ่งที่นอกเหนือจากการคาดเดาของพวกเราอย่างยิ่ง
เพื่อนเก่าของเราเชื้อเชิญเราเข้าไปในคลินิกที่เป็นอาคารพาณิชย์สามชั้น ชั้นที่สองเป็นที่อยู่ของแม่ ส่วนชั้นสามนั้นเป็นที่อยู่ของเขากับภรรยาและลูก
ภาพคฤหาสน์หลังใหญ่ของเขาในอดีตที่เคยลงนิตยสารด้านการตกแต่งหลายต่อหลายเล่มย้อนกลับมาหลอกหลอนผม โคมไฟระย้าขนาดใหญ่ที่เขาเล่าในนิตยสารเหล่านั้นว่าต้องออกตระเวนหาจนแทบทุกที่ในยุโรปกว่าจะได้ชิ้นที่ถูกใจ ช่างขัดกับความรู้สึกว่าบัดนี้เขาอาศัยอยู่ในชั้นของอาคารที่แทบจะมีราคาค่างวดเป็นเศษเสี้ยวของโคมไฟชิ้นนั้น
เขาเล่าถึงชีวิตที่ห่างหายจากเพื่อนฝูงในเวลานานนับปี
การเริ่มต้นทำใจในฐานะบุคคลล้มละลาย การตระเวนไปตามวัดวาอารามต่างๆ เพื่อเยียวยาความกลัดกลุ้ม ความผิดหวังถึงขนาดคิดฆ่าตัวตาย
ความเสียใจในการจากไปของภรรยา (ผู้ที่เขาเล่าว่าเธอแต่งงานใหม่กับนักธุรกิจต่างชาติและพำนักอยู่ในประเทศสหรัฐแล้ว)
ทั้งหมดนี้ดำเนินไปนานนับปี จนเขาคิดว่าไม่น่าจะมีสิ่งใดเปลี่ยนแปลงเขาได้แล้ว
แต่ในช่วงเวลานั้นเอง เขาพบกับภรรยาคนใหม่ในวัดแห่งหนึ่งที่เขาหมั่นไปเยี่ยมเยือน
จากคนรู้จักกลายเป็นคนคุ้นเคย จากคนคุ้นเคยกลายเป็นคนที่พึงใจซึ่งกันและกัน
หลังจากนั้นทั้งคู่แต่งงานกัน ภรรยาของเขานั้นเป็นเพียงข้าราชการครูชั้นผู้น้อยที่แทบไม่มีอะไรโดดเด่น
แต่นั่นเป็นในสายตาของคนอื่น
ในสายตาของเพื่อนผม เธอเป็นดังผู้ชุบชีวิตเขาที่ไม่อาจมีใครทดแทนได้เลย
จากพื้นที่เล็กๆ ในอำเภอที่เธอเป็นครู เขาตัดสินใจเปิดคลินิกที่บ้านรับตรวจโรคในราคาย่อมเยาจนแทบว่าจะเป็นการให้เปล่า
ความสามารถของเขาดึงดูดคนไข้จำนวนมากให้เข้าหา
โดยเฉพาะในเมืองเล็กๆ แห่งนั้น ไม่นานนักคลินิกของเขาก็มีผู้ป่วยเฝ้ารอเบื้องหน้าคลินิกเป็นจำนวนมากในทุกวัน
ภรรยาของเขาใช้เงินกู้จากอาชีพครูเช่าซื้ออาคารหลังเล็กๆ ในตลาดและเปิดเป็นคลินิกส่วนตัว
เขายังคงทำงานเหมือนเดิม คิดค่ารักษาเท่าที่จำเป็น
ความรู้สึกต้องการเป็นมหาเศรษฐีห่างหายไปจากจิตใจของเขาแล้ว
ธุรกิจของเขาดำเนินไปอย่างราบเรียบ จากบ้านที่ต้องผ่อนสู่บ้านที่เป็นของตัวเอง จากไม่มีรถยนต์ เขามีรถยนต์คันเล็กๆ
และเมื่อได้ข่าวว่าแม่ของเขาป่วย เขาก็กลับมาที่ปากน้ำ ภรรยาของเขาขอย้ายมาเป็นครูที่นี่ ทั้งคู่ขายอาคารเก่าในอำเภอก่อน ซื้ออาคารใหม่ที่สะดวกขึ้นที่นี่ รับแม่มาอยู่ด้วย เปิดคลินิกอีกครั้ง
และในครานี้เขาพบว่าตนเองกำลังเป็นพ่อคน
ชีวิตในฐานะพ่อและสามีที่ดำเนินไปอย่างสุขสงบนั้น
ส่งผลต่อสภาวะของเขาอย่างยิ่ง ใบหน้าของเขายิ้มแย้มตลอดเวลา ลูกของเขานั่งเล่นบนตักอย่างเพลิดเพลิน
ภรรยาของเขาเสิร์ฟน้ำให้เราเป็นระยะ ก่อนจะขอตัวไปทำงาน จนผมอดถามเขาว่าเขาเคยพลิกนิตยสารที่ลงสัมภาษณ์ตัวเขาในอดีตบ้างหรือไม่ และเขารู้สึกอย่างไรกับเรื่องราวในนั้น
“ความรัก” เขาตอบผมเพียงสั้นๆ “เรื่องราวที่ผมเป็นในอดีตนั้นเป็นชีวิตที่สมบูรณ์พร้อมทุกอย่าง แต่มันไม่มีความรักอยู่ในนั้น ส่วนเรื่องราวในชีวิตปัจจุบันของผมนั้น แทบไม่มีความสมบูรณ์พร้อมเลย แต่มีความรักมากมายเกิดขึ้น”
ผมยิ้มให้เขาและรู้สึกได้ว่าคำพูดของเขาไม่เกินเลย หากความรักจะแฝงคุณสมบัติบางอย่างที่เปลี่ยนแปลงคน ผมได้เห็นมันอย่างเต็มตาผ่านทางชีวิตของเขาแล้ว