มุมมุสลิม | จรัญ มะลูลีม

 

ตะวันออกกลาง

ตะวันออกกลางใหม่

และเอเชียตะวันตก (จบ)

 

ในเดือนกุมภาพันธ์ 2019 มีบทความแสดงความคิดเห็นที่ตีพิมพ์โดย The National ของ UAE ได้ตั้งคำถามที่เกี่ยวข้องว่าทำไมเรายังคงใช้คำว่า Middle East ในเมื่อเอเชียตะวันตกมีความเกี่ยวข้องกับชาติอาหรับมากกว่า

นักยุทธศาสตร์ระดับโลกอย่างพารัก คานนา (Parag Khanna) ตั้งข้อสังเกตว่ามีความ “เหมาะสมกว่าที่จะอ้างถึงเอเชียตะวันตก” และ “การเพิ่มขึ้นของเอเชียตะวันออกและเอเชียใต้ได้บังคับให้เอเชียตะวันตกค้นพบภูมิศาสตร์เอเชียอีกครั้ง”

ในบริบทนี้ ผู้เล่นสำคัญในเอเชียตะวันตกอย่างซาอุดีอาระเบียกำลังตระหนักถึงสถานที่ที่ถูกต้องในภูมิภาคนี้ ซึ่งตรงข้ามกับ ‘ตะวันออกกลาง’ และโดยเฉพาะ ‘ตะวันออกกลางใหม่’ ที่จินตนาการไว้ตามที่กล่าวไว้ในอดีตโดยนายกรัฐมนตรีชิมอน เปเรส ของอิสราเอลในช่วงต้นทศวรรษที่ 1990 ผู้ที่มีความพยายามจะทำให้มีความเป็นปกติระหว่างระบอบการปกครองของอิสราเอลและรัฐอาหรับซึ่งกระตุ้นโดยการพัฒนาทางเศรษฐกิจ ซึ่งไม่เคยประสบความสำเร็จอันเนื่องมาจากการยึดครองดินแดนที่ผิดกฎหมายระหว่างประเทศ

สิ่งนี้ได้รับการขยายเพิ่มเติมโดยอดีตรัฐมนตรีต่างประเทศสหรัฐ คอนโดลีซา ไรซ์ ซึ่งดำรงตำแหน่งในคณะบริหารของจอร์จ บุช เมื่อเธอเรียกร้องให้มี ‘ตะวันออกกลางใหม่’ ซึ่งจะนำเข้าสู่ยุคของประชาธิปไตยที่สนับสนุนตะวันตก

 

การสร้างสายสัมพันธ์ระหว่างซาอุดีอาระเบียกับอิหร่านเมื่อเร็วๆ นี้ ได้ขัดขวางแผนการของอเมริกัน-ไซออนิสต์อย่างได้ผล เมื่อตระหนักถึงผลประโยชน์ร่วมกันของความร่วมมือ ซาอุดีอาระเบียและอิหร่านจึงละทิ้งความแตกต่างชั่วคราวเพื่อแสวงหาความมั่นคงและการเติบโตทางเศรษฐกิจ

การจัดตำแหน่งเชิงกลยุทธ์นี้ท้าทายแนวคิดของ ‘ตะวันออกกลาง’ ที่แตกแยกและแสดงให้เห็นถึงความมุ่งมั่นของซาอุดีอาระเบียในการรวมภูมิภาค การเริ่มต้นความสัมพันธ์ใหม่กับอิหร่านได้รับการยกย่องจากหนังสือพิมพ์อิหร่านซึ่งพาดหัวข่าวในขณะนั้นว่า “เอเชียตะวันตกกำลังอยู่ในแนวทางที่จะลดความตึงเครียดลงไป”

ในบทความเดือนมีนาคม 2023 United World International กล่าวว่าผู้นำการปฏิวัติอิสลาม อยาตุลลอฮ์ ซัยยิด อาลี คาเมเนอี กล่าวสุนทรพจน์ในปี 2016 ว่า คำว่า ‘ตะวันออกกลาง’ ควรถูกแทนที่ด้วยเอเชียตะวันตก

บทความดังกล่าวนำเสนอว่าการตัดสินใจของอิหร่านและซาอุดีอาระเบียในการทำให้ความสัมพันธ์เป็นปกตินั้น ในมุมมองของอยาตุลลอฮ์ คาเมเนอี “เป็นขั้นตอนที่เร่งให้ตะวันออกกลางกลายเป็นเอเชียตะวันตก”

ในเดือนพฤศจิกายนปี 2022 อยาตุลลอฮ์ คาเมเนอี ได้ทวีตย้ำถึงการเรียกร้องให้ยอมรับคำว่าเอเชียตะวันตก

 

ความหมายของคำว่า ‘ตะวันออกกลาง’ คืออะไร?

ภูมิภาคใดๆ ที่อยู่ไกลจากยุโรปเรียกว่าตะวันออกไกล ใกล้กับยุโรปเรียกว่าตะวันออกใกล้ และอะไรก็ตามที่อยู่ระหว่างนั้นเรียกว่าตะวันออกกลาง ยุโรปเป็นเกณฑ์มาตรฐานสำหรับชื่อเหล่านี้ ตะวันตกอ้างสิทธิ์ดังกล่าวเพื่อตนเอง

ดังนั้น จงอย่าพูดว่าตะวันออกกลาง จงพูดว่าเอเชียตะวันตก

สอดคล้องกับแนวทางที่เพิ่งค้นพบของซาอุดีอาระเบียที่กำลังมองหาโอกาสทางการทูตและเศรษฐกิจมากขึ้นในกลุ่มรัสเซีย-จีน

การเข้าร่วมองค์กรต่างๆ เช่น Shanghai Cooperation Organisation (SCO) และกลุ่ม BRICS อาณาจักรอาหรับพยายามกระจายพันธมิตรและลดการพึ่งพาพันธมิตรตะวันตกแบบดั้งเดิม

การเปลี่ยนแปลงนี้ สะท้อนให้เห็นถึงการตระหนักที่เพิ่มขึ้นว่าสหรัฐไม่ใช่ผู้รับประกันความปลอดภัยที่เชื่อถือได้หรือพันธมิตรที่ครอบคลุมอีกต่อไป

การพัฒนานี้ยังเกิดขึ้นท่ามกลางความสัมพันธ์ที่ตึงเครียดของซาอุดีอาระเบียกับสหรัฐภายใต้การบริหารของไบเดน ประกอบกับข้อเท็จจริงที่ว่าอิทธิพลของสหรัฐ ในเอเชียตะวันตกกำลังลดน้อยถอยลงไป

ในเวลานี้ได้มีการจัดแสดงถึงความสัมพันธ์อย่างเต็มรูปแบบระหว่างจีนกับซาอุดีอาระเบียให้เห็นอยู่เสมอ และซาอุดีอาระเบียเองก็เป็นเจ้าภาพในการรวบรวมธุรกิจจีน-อาหรับที่ใหญ่ที่สุดในเมืองหลวงของตน

 

การที่ซาอุดีอาระเบียยอมรับตำแหน่งของตนในเอเชียตะวันตกจึงไม่ใช่เพียงการเปลี่ยนแปลงทางภาษาศาสตร์เท่านั้น แต่ยังสอดคล้องกับพัฒนาการทางภูมิรัฐศาสตร์ที่กว้างขึ้นในภูมิภาคนี้อีกด้วย

วิถีการเรียกทางภูมิศาสตร์ของพื้นที่ว่าเอเชียตะวันตกของราชอาณาจักรจึงคล้ายกับอิหร่านซึ่งยืนยันความเชื่อมโยงกับเอเชียตะวันตกมาช้านาน

ซาอุดีอาระเบียมีเป้าหมายที่จะเสริมสร้างความสัมพันธ์กับประเทศเพื่อนบ้านและมีส่วนร่วมในการเติบโตและเสถียรภาพโดยรวมของเอเชียตะวันตกด้วยการยอมรับเอกลักษณ์ของภูมิภาคนี้

การที่อิหร่านมุ่งขยายอิทธิพลในภูมิภาคและกระจายความเป็นหุ้นส่วนระหว่างประเทศได้วางรากฐานสำหรับระเบียบภูมิรัฐศาสตร์ใหม่ในเอเชียตะวันตก

ทั้งนี้ ซาอุดีอาระเบียได้ตระหนักถึงข้อดีของการเปลี่ยนแปลงดังกล่าว ซึ่งกำลังดำเนินไปในทิศทางเดียวกัน

 

ในขณะที่ซาอุดีอาระเบียกำลังประเมินตำแหน่งทางภูมิรัฐศาสตร์ของตนอีกครั้งอยู่นั้น มีความเห็นเกี่ยวกับวาทกรรมในประเทศโดยทั่วไปว่าในที่สุดจะส่งผลให้มีการยอมรับความไม่ถูกต้องทางประวัติศาสตร์และข้อจำกัดของคำว่า ‘ตะวันออกกลาง’ และราชอาณาจักรจะยอมรับว่าเป็นส่วนหนึ่งที่สำคัญของเอเชียตะวันตก

การเปลี่ยนแปลงคำศัพท์ที่อาจเกิดขึ้นนี้จะช่วยเสริมการเปลี่ยนแปลงที่กว้างขึ้นในนโยบายต่างประเทศของซาอุดีอาระเบีย โดยมีการเน้นย้ำด้วยการทูตทวิภาคีกับอิหร่านมากขึ้นและการมุ่งสู่กลุ่มรัสเซีย-จีน

นอกจากนี้ ยังเป็นการยอมรับว่าจีนกำลังก้าวเข้ามาเติมเต็มบทบาททางการทูตระดับภูมิภาคที่ครั้งหนึ่งเคยเป็นเขตแดนพิเศษของสหรัฐ

การมองโลกในแง่ดีในขั้นต้นหลังจากข้อตกลงอับราฮัม (Abraham accord) ที่สหรัฐเป็นนายหน้า ก็เริ่มจางหายไปเช่นกัน เห็นได้ชัดจากการขับเคลื่อนทางการทูตระดับภูมิภาคในช่วงหลายเดือนที่ผ่านมา เนื่องจากซาอุดีอาระเบียไม่ต้องการเสี่ยงต่อความสัมพันธ์ที่เพิ่งเริ่มต้นใหม่กับอิหร่าน

นักวิเคราะห์นโยบายอาวุโสของสหรัฐอาหรับเอมิเรตส์กล่าวว่าการกระทำของรัฐบาลอิสราเอลต่อชาวปาเลสไตน์ทำให้ผู้นำชาวอาหรับ “อับอาย” และไม่น่าจะมีผู้ลงนามรายใหม่เพิ่มขึ้นในข้อตกลงการฟื้นฟูความสัมพันธ์กับอิสราเอลอีกต่อไป

ในขณะที่ซาอุดีอาระเบียดูเหมือนจะโอบรับตำแหน่งของตนในเอเชียตะวันตกและกระชับความร่วมมือกับรัสเซียและจีนอย่างอบอุ่น แต่ซาอุดีอาระเบียก็ไม่ได้หันหลังให้กับตะวันตกโดยสิ้นเชิง

ซาอุดีอาระเบียเข้าใจความซับซ้อนในพลวัตของเอเชียตะวันตกและตระหนักดีว่า เช่นเดียวกับการเปลี่ยนผ่านในระดับภูมิภาคอย่าง Turkiye และอิหร่าน การรักษาแนวทางที่สมดุลนั้นเป็นการปฏิบัติที่มีความสำคัญยิ่ง

สะดวก ฉับไว คุ้มค่า สมัครสมาชิกนิตยสารมติชนสุดสัปดาห์ได้ที่นี่https://t.co/KYFMEpsHWj

— MatichonWeekly มติชนสุดสัปดาห์ (@matichonweekly) July 27, 2022