อัญเจียแขฺมร์ | อภิญญา ตะวันออก

 

ฮุน เซน อวสาน-ฮุน เซน อวตาร!

 

ชัดเจน ในที่สุดท่านเตโชแห่งปราสาทตาเขมาก็ประกาศยุติชีวิตการเมืองอย่างเป็นทางการ 26 เดือน 7 พ.ศ.2567 ตามศักราชกัมพูชา

ชัดเจนว่า ตำแหน่งนายกรัฐมนตรีกัมพูชาจะตกเป็นของ ฮุน มาแนต ผู้เป็นทายาท หลังจากพรรคประชาชนกัมพูชา (CPP) ชนะเลือกตั้งท่วมท้นครองเสียงข้างมากของที่นั่งในสภา

พลัน ใน 24 ชั่วโมง อเมริกาก็ประกาศระงับความช่วยเหลือเฉพาะครึ่งปีหลังราว 630 ล้านบาท! ราวกับฉลองความยินดีกับผู้นำคนใหม่ชนิดไม่ไว้หน้า ซ้ำยังระงับวีซ่าเจ้าหน้าที่ระดับสูงกัมพูชาไม่ให้เข้าประเทศสหรัฐจำนวนหนึ่งอาจถูกขึ้นบัญชีดำ

และแน่นอนหลายคนใกล้ชิดฮุน มาแนต!

ไม่เท่านั้น ส.ว.อเมริกัน ยังเตรียมลงดาบยื่นญัตติระงับความช่วยเหลืออีกหลายวาระ และจะมีผลในปีต่อไป จากเบาไปหาหนัก!

เท่ากับว่า กัมพูชาถึงคราวเดินเข้าสู่แบบทดสอบปากเหวเศรษฐกิจที่จะตามมาเป็นระลอกไม่แต่สหรัฐ แต่สหภาพยุโรปเองก็ประกาศไว้ ตามด้วยฝรั่งเศส อังกฤษ ออสเตรเลียที่มี MOU ให้ความช่วยเหลือเขมรโดยเฉพาะสิทธิพิเศษการค้า ซึ่งหากรวมกันทั้งหมดนั้น ภาคการท่องเที่ยวและส่งออกจีนนับเป็นมูลค่าที่ทดแทนไม่ได้!

และนี่คือบทลงโทษจากการเลือกตั้งที่ฮุน เซน ออกแบบไว้ในลักษณะพิสดารต่างๆ นานา อาทิ ห้ามพรรคฝ่ายค้านที่ได้รับความนิยมจากประชาชนไม่ให้มีสิทธิ์แข่งขัน กัมพูชาไม่อยู่ในสมการของระบอบประชาธิปไตยตามหลักการของสากล และนั่นจึงว่า ทำไมไม่มีนักข่าวตะวันตกเข้าร่วมสังเกตการณ์การเลือกตั้งครั้งนี้เลย

แต่สมเด็จฮุน เซน คงไม่นึกว่าบทลงโทษนี้จะมาเร็ว

ชัดเจน ฮุน มาแนต จึงเป็นว่าที่นายกฯ เขมรคนแรก ที่ส่อแววโชคร้ายกว่าใครเพื่อน ตั้งแต่ระบอบราษฎร์นิยมสีหนุ จนมาถึงสมัยบิดาตน ล้วนแต่รับความช่วยเหลือจากสหรัฐ-ไม่มากก็น้อย

แต่ลูกชายทั้งหมดที่ฮุน เซน ส่งไปเรียนสหรัฐ ที่พิเศษคือ ฮุน มาแนต ที่ไปเรียนเฉพาะด้านการทหาร แต่สุดท้าย การจัดระเบียบความสัมพันธ์ของประเทศนี้ที่นำโดยบิดา ทำให้ฮุน มาแนต ถูกจำกัดบทบาทในการ “ดีล” อเมริกา ที่ทำโดยเตีย บันห์ รัฐมนตรีกลาโหม

แต่วันนี้เกินกว่าจะกล่าวคำต้อนรับในฐานะผู้นำเขมรคนใหม่ ฮุน มาแนต กลับถูกสหรัฐประกาศการตัดสิทธิ์ความช่วยเหลือและเมินใส่ ไม่มีแม้แต่คำกล่าวแสดงความยินดี?

มองภาพเลือกตั้งกัมพูชาและฮุน มาแนต หนนี้ คือถูกปฏิบัติราวกับอยู่ในหมวดเดียวกับผู้นำกลุ่มประเทศคอมมิวนิสต์ ที่มีจีน รัสเซียขานรับรองการเลือกตั้ง ขณะที่ตะวันตกซึ่งเคยผูกพันความช่วยเหลือกันมา มีท่าทีแตกหัก!

ความสง่างามของฮุน มาแนต ตามระบอบประชาธิปไตยแบบกัมพูชาได้ถูกทดสอบแล้ว และนี่คือผลพวงที่บิดาของเขาได้ก่อไว้ ตั้งแต่ผลักไสให้ลูกชายไปยืนคนละฝั่งกับตะวันตก

ที่ท้าทายกว่านั้น ดีกรีด๊อกเตอร์เศรษฐศาสตร์ของฮุน มาแนต อาจจะได้งัดวิชาออกมาใช้เมื่อเขาจะต้องเผชิญหน้าทั้งเศรษฐกิจการค้า-ความมั่นคงกัมพูชาที่ผูกพันกับจีนอย่างแน่นหนาในหลายจุดยุทธศาสตร์ ซึ่งจะยิ่งโดดเดี่ยวและผลักให้กัมพูชาถูกลงโทษจากตะวันตกหนักขึ้นไปอีก

ฮุน มาแนต จะปลดแอกเรื่องนี้ได้หรือไม่?

ก่อนเลือกตั้ง ฮุน มาแนต ให้คำมั่นเอกชนกัมพูชาว่า เขาจะเปิดกว้างกัมพูชาไปสู่ระบอบดิจิทัล เพื่อให้เท่าทันกับการแข่งขันของโลกใหม่

ในนามผู้นำที่สร้างภาพแตกต่างจากบิดาด้านวิสัยทัศน์ แต่ฮุน มาแนต อาจไม่มีโอกาสทำสิ่งที่วาดฝัน นอกจากเป็น “ลิงแก้แห” ห่วงโซ่อำนาจที่บิดาสร้างไว้จนเกินกว่าจะต้านทาน

นั่นคือ มีแนวโน้มว่าจะไปสู่ระบอบคอมมิวนิสต์ ตามที่บิดาปูทาง!

ชัดเจนว่า กัมพูชาในมือฮุนรุ่น 2 นี้ อนาคตที่เลือนราง ในบทบาทฮุน มาแนต ทางการเมือง ที่มีภาพจดจำไม่ต่างจากระบอบฮุนเซน ภาพใต้รอยยิ้มเยือกเย็นบ่อยครั้ง เรากลับพบว่า ฮุน มาแนต ไม่ได้มีความอดทนอดกลั้นต่อการ “รับมือ” ในเหตุการณ์เฉพาะหน้าเช่นเดียวกับบิดาของตน อาทิ การประท้วงทั้งในและต่างประเทศ

นอกจากนี้ การถูกมองว่าเป็นตัวแทนระบอบฮุนเซนที่ผูกขาดกัมพูชามากว่า 4 ทศวรรษ รวมทั้งภาพจำอันโหดร้ายในการปกครองประเทศ ฮุน มาแนต จึงกลายเป็นตัวแทนบิดาที่ไม่มีภาพจำอันสง่างาม

และเป็นความหวังของกัมพูชา!

ในท่ามกลาง วงล้อมของอนาคตกัมพูชาในมือฮุน มาแนต บุรุษผู้อยู่ในเขตอันปลอดภัยในความเป็นตระกูลนักการเมืองซึ่งไม่เคยประสบหายนะหรือแรงเสียดทาน

ภาพจริงด้านในฮุน มาแนต จึงหาใช่ผู้นำกองทัพ แต่เป็น “ปักษีจำกรง” หรือ “นกน้อยในกรงทอง” ของบิดาฮุน เซน

ภาพจำที่เห็น ฮุน มาแนต มักถูกห้อมล้อมด้วยฐานมวลชนในรูปแบบการจัดตั้ง ปราศรัย พบปะ ซึ่งเป็นภาพที่พบได้ทั่วไปในหมู่ผู้นำประเทศพรรคคอมมิวนิสต์ และนั่นคือสิ่งที่เขาคุ้นชินมากับระบอบของบิดากว่า 20 ปี

ไม่เพียงเท่านั้น ในกิจการของตระกูลฮุนที่มากมาย บัดนี้ เห็นได้ชัดว่าเริ่มสานต่อมาถึงตน ทั้งหมดนี้ นอกจากจะเป็นวิธีที่ผิดเพี้ยนไปจากสารบบการปกครองสมัยใหม่ ฮุน มาแนต กลับไม่มีโอกาสเรียนรู้เหล่านี้เลยจากรัฐสภาตามระบอบพหุพรรค

พร้อมๆ ไปกับถูกตะวันตกกดดันมากขึ้น

โดยเฉพาะเมื่อกัมพูชาเวลานี้ ได้ชื่อว่าเป็นประเทศแห่งการฟอกเงินและค้ามนุษย์ที่ใหญ่ที่สุดของเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ซึ่งผู้ที่มีส่วนในขบวนการดังกล่าว ก็มาจากว่านเครือของผู้นำประเทศ!

ถ้าเป็นเช่นนั้น ก็ยิ่งเท่ากับว่า บีบฮุน มาแนต ต้องปฏิรูป “โครงสร้าง” การเมืองกัมพูชาด้วยการเปิดทางให้มีการเจรจากับพรรคฝ่ายค้าน ร่างรัฐธรรมนูญใหม่เพื่อนำไปสู่การเลือกตั้งที่บริสุทธิ์ยุติธรรม เหมือนที่อดีตเคยเกิดขึ้นแล้วในข้อตกลงสัญญาปารีส/1991

หรือมิฉะนั้น ก็หันไปพึ่งพาเศรษฐกิจแบบพรรคคอมมิวนิสต์จีนอย่างเต็มตัว!

และหรือจนกว่าจะพิสูจน์ว่า สมเด็จบิดาจะไม่สามารถบงการในรัฐบาลของตน ฮุน มาแนต จะเป็นไทซึ่งไม่สามารถเป็นไปได้ เมื่อบัดนี้สิ่งที่ฮุน เซน ก่อไว้มันได้ขยายตัวไปมากและเขาเองก็อยู่ในระบอบนั้น

แล้วปักษีจำกรง-ฮุน มาแนต จะผ่านแบบทดสอบนี้อย่างไร?

จากเด็กหนุ่มผู้เหนียมอาย มีบุคลิกไปทางมารดา บุน รานีฮุนเซน การถูกปกป้องราว “ไข่ในหิน” ของฮุน มาแนต ตั้งแต่ยังเป็นเด็ก กระทั่งไปร่ำเรียนด้านการทหารที่สหรัฐ/โรงเรียนนายร้อยเวสต์ปอยต์

ตลอดชีวิตราชการทหาร ฮุน มาแนต แทบไม่ผ่าน “ความสำเร็จ” ใดๆ ในฐานะผู้บัญชาการกองทัพ อีก 10 ปีให้หลัง เมื่อเทียบกับน้องชายในแวดวงการเมือง

อันผิดวิสัยตระกูลฮุน ในความเป็นคนตระกูลฮุน! ที่เป้าประสงค์ของฮุน เซน ต้องการสร้างฮุน มาแนต ฉบับใหม่ในฐานะ “ผู้ไม่แปดเปื้อน” จนทำให้เส้นทางการเมืองฮุน มาแนต ต้องล่าช้าออกไป เมื่อเทียบกับน้องชาย ฮุน มานี ราว 10 ปี

ข่าวลือตำแหน่งนายกฯ ฮุน มาแนต ได้กลายเป็นข้อต่อรองระหว่างสมาชิกอาวุโสของพรรคกับฮุน เซน นั้น ถูกเล็ดลอดออกมา แต่ในที่สุด ฮุน มาแนต ก็เป็นตัวแทนที่สมเด็จเลือกแล้ว

และนี่คือ วิสัยทัศน์ของความซับซ้อน สุดโต่ง ทะเยอทะยานของระบอบฮุนเซน ที่เต็มไปด้วยวาระซ่อนเร้น ไม่เว้นแม้แต่ลูกๆ ของตนที่ถูกวางด้วยแผนอันรัดกุม

ฮุน มาแนต จึงเป็นมือวางอันดับ 1 ส่วน ฮุน มานี คือเบอร์ 2 และฮุน มานิต คือผู้พยุง “ปีกกล” คนทั้งสอง!

นี่คือ “กฎ” ตระกูลฮุน ที่ถูกออกแบบไว้แล้วจากบิดาฮุน เซน ตั้งแต่รุ่นลูก ถึงรุ่นหลาน-ซึ่งเป็นมือวางลำดับต่อไป ในฐานะลูกชายของมานิต-มานี

วิถีที่พ่อสร้างไว้ในกฎที่ว่านี้ ถึงกับกดดันฮุน มานี ให้ก๊อบปี้หรือคัฟเวอร์ (cover) ในทุกสิ่งทุกอย่างของบิดามาอย่างเป๊ะเว่อร์เต็มสิบ! ไม่ว่าจะเป็นลีลา ท่าทาง สำเนียง การพูดจาจนทำให้ชาวเขมรถึงกับ “ขนหัวลุก” ทุกคราที่ได้ยิน

ราวกับว่า สมเด็จฮุน เซน มีตัวตน เป็นอวตารผู้กลับร่างมาเกิดและไม่มีวันตาย ซึ่ง 1 ในนั้นคือ ฮุน มาแนต

และเขากำลังเป็นอวตารตัวแรกที่แบกบทนี้

 

สะดวก ฉับไว คุ้มค่า สมัครสมาชิกนิตยสารมติชนสุดสัปดาห์ได้ที่นี่https://t.co/KYFMEpsHWj

— MatichonWeekly มติชนสุดสัปดาห์ (@matichonweekly) July 27, 2022