สมุนไพรเพื่อสุขภาพ โครงการสมุนไพรเพื่อการพึงพาตนเอง

มูลนิธิสุขภาพไทย / www.thaihof.org

 

กระทุ่ม พส. (พืชสมุนไพร) คู่แฝดกระท่อม

ย่อมใช้แทนกันได้ไม่เสพติด ไม่ผิดกฎหมาย

 

บรรดาแฟนคลับกระท่อม “สุดต๊าช” เมื่อมีการปลดล็อกพืชกระท่อมจาก “สภาพ” ยาเสพติดให้โทษประเภท 5 เมื่อปลายเดือนสิงหาคมที่ผ่านมา

แต่คงต๊าชได้ไม่นาน เพราะหลังจากร่าง พ.ร.บ.พืชกระท่อมผ่านสภาแล้ว พืชยาขยันตัวนี้คงต้องกลับสู่ “สภาพ” พืชเสพติดควบคุมพิเศษ โดยเลขาธิการคณะกรรมการป้องกันและปราบปรามยาเสพติด (ป.ป.ส.) เจ้าเก่า

ซึ่งจะทำให้กระท่อมดูเป็นผู้ร้ายยิ่งกว่าสิ่งเสพติดประเภทยาสูบหรือเหล้าที่ ป.ป.ส.ไม่ได้เข้ามาควบคุมเลย

ทั้งที่ยาสูบและเหล้าเป็นสาเหตุของการตายและอาชญากรรมมากมาย ในขณะที่การเคี้ยวใบกระท่อม (โดยไม่ผสมอย่างอื่น) ยังไม่เคยทำให้ใครตายเลยด้วยซ้ำ

ในเมื่อกระท่อมยังก้าวไม่พ้นจากเงื้อมมือ ป.ป.ส.เราจึงควรมาทำความรู้จักกับกระทุ่ม พส.-พืชเสรีคู่แฝดกระท่อม ที่ใช้นามสกุล (Genus) เดียวกันคือ ไมทราไจน่า (Mitragyna) จึงเสมือนเป็นแฟนทำแทนกันได้ดี แม้ไม่มีฤทธิ์เสพติดเหมือนกระท่อมก็ตาม

 

อันที่จริง หากเทียบชั้นกันแล้ว กระทุ่มมีศักดิ์สูงกว่ากระท่อม

เพราะกระทุ่มเป็น พส.-พืชสมุนไพรขั้นเทพที่ได้หยาดน้ำอำมฤตจากเกษียรสมุทร และเป็นต้นไม้ที่องค์พระกฤษณะทรงโปรดมาไกวชิงช้าเล่นกับบรรดาชายา

พลายแก้วกับนางพิมพิลาไลจึงเอาอย่างบ้างชวนกันมา “นอนซ่อนพุ่มกระทุ่มต่ำ เด็ดใบบอนช้อนน้ำที่ไร่ฝ้าย” (ฮา)

เอกลักษณ์ของกระทุ่มที่คนไทยรู้จักกันดีก็คือส่วนของดอกทรงกลมแผ่รัศมีเกสรโดยรอบ เป็นดอกไม้มงคลที่ชาวอินเดียใช้บูชาพระกฤษณะในวัน “จุลันชาตรา” ซึ่งเป็นช่วงเวลาเดือนสิงหาคม-กันยายน ที่ต้นกระทุ่มออกดอกสะพรั่งหอมอบอวล

ด้วยนิมิตมงคลของดอกกระทุ่มนี่เอง สาวๆ สยามยุคจึงมีแฟชั่นนิยมผมสั้นเสยชันขึ้นเรียกว่า “ทรงดอกกระทุ่ม” แต่ไม่เรียกทรงดอกกระท่อม (ฮา) แม้จะมีทรงดอกเหมือนกันก็ตาม

และเวลานี้ก็มีข่าวแชร์มั่วว่า กระท่อมรักษาโควิด-19 ได้เพราะรูปร่างหน้าตาเชื้อไวรัสโคโรนามีลักษณะทรงกลมแผ่รัศมีหนามเหมือนทรงดอกกระท่อม

 

ในทางภูมิปัญญาแพทย์พื้นบ้านนั้น สามารถใช้กระทุ่มแทนกระท่อมได้เลย

โดยเฉพาะกระท่อมนา ที่มีชื่อพฤกษศาสตร์ว่า Mitragyna diversifolia ซึ่งเป็นหนึ่งใน 4 พันธุ์กระทุ่มที่มีสรรพคุณใกล้เคียงกับกระท่อมมากที่สุด

บ่งชี้ได้จากการมีรสขมฝาดเมาคล้ายกัน อันพิสูจน์ได้จากสารสำคัญ กล่าวคือ ในใบกระท่อมนามีอัลคาลอยด์ ชื่อ ไมทราฟีลีน (Mitraphyline) ซึ่งมีฤทธิ์น้องๆ ของสารไมทราไจนีน (Mitragynine) ที่มีอยู่ในใบกระท่อม

กล่าวคือ มีฤทธิ์ต่อระบบประสาทส่วนกลางและกล้ามเนื้อเรียบ ช่วยลดความดันโลหิต ในผู้ที่มีความดันโลหิตสูงกว่า 140/90 ม.ม.ปรอท

ในปัจจุบันภาวะความดันโลหิตสูงที่ไม่ทราบสาเหตุมีถึงร้อยละ 90 และเป็นปัจจัยเสี่ยงประการหนึ่งที่ก่อให้เกิดการสูญเสียชีวิตและทุพพลภาพสูงที่สุด เพราะก่อให้เกิดโรคหัวใจ โรคทางสมองและหลอดเลือดตามมานั่นเอง โดยเฉพาะในกลุ่มผู้สูงอายุเกิน 60 ปีขึ้นไป ยิ่งสูงวัยมาก ภาวะความดันโลหิตก็ยิ่งสูงมาก โดยผู้ชายจะมีความเสี่ยงสูงมากกว่าผู้หญิง

และสารไมทราฟีลีนในใบกระทุ่มนาก็สามารถออกฤทธิ์ต่อกล้ามเนื้อเรียบของผนังหลอดเลือดที่ควบคุมความดันโลหิตให้เป็นปกติ

รวมทั้งยังช่วยควบคุมกล้ามเนื้อเรียบของผนังกระเพาะอาหาร สำไส้ และมดลูก จึงช่วยลดกรดในกระเพาะอาหาร ลดการเคลื่อนไหวของลำไส้เมื่อเป็นบิดหรือท้องร่วง

และยังระงับอาการปวดมดลูกได้ด้วย

 

แต่ฤทธิ์ของใบกระทุ่มนาที่แฟนคลับกระท่อมใฝ่ฝันก็คือ ฤทธิ์ต่อระบบประสาท อันได้แก่ ช่วยให้เกิดความรู้สึกตื่นตัว กระปรี้กระเปร่าขยันขันแข็ง มีเรี่ยวแรงทำงาน ไม่ปวดเมื่อยอ่อนล้าง่ายๆ เรียกว่า เป็นยาขยันน้องๆ กระท่อมเลยทีเดียว แม้ไม่ขยันอึดทนสู้แดดเปรี้ยงได้เหมือนเคี้ยวใบกระท่อมก็ตาม

และเพราะฤทธิ์คล้ายกระท่อมนี้เอง ชาวใต้จึงเรียกกระทุ่มนาว่า กระท่อมนาเพราะใช้เสพแก้ขัดแทนกระท่อมได้

แต่ไม่นิยมใช้วิธีเคี้ยวใบกระทุ่มสด

หากจะเลือกใบกระทุ่มนางามๆ ชนิดกลางแก่กลางอ่อน ลอกเส้นใบออกให้หมดจดเพราะเป็นเส้นใยที่ไม่ละลายน้ำ ถ้าเผลอนำไปเคี้ยวกลืน อาจทำให้ลำไส้อุดตันได้

จากนั้นจึงนำไปย่างไฟอ่อนๆ พอให้เกรียม เป็นการประสะพิษและทำให้สมุนไพรมีรสชาติดีขึ้น

เมื่อนำไปชงน้ำร้อนดื่มสังสรรค์กันในวงน้ำชา โดยจะเติมน้ำผึ้งแต่งรสด้วยก็ได้ หรือจะดื่มชาชงใบกระทุ่มนาครั้งละ 1 ใบ วันละ 3 ครั้ง หลังอาหารเพื่อรักษาสุขภาพในยามโควิดก็ได้

ช่วยให้มีอารมณ์แจ่มใส บำรุงกำลัง ควบคุมความดันโลหิตให้ปกติ แก้ไข้ หรือจะอมน้ำชากระทุ่มนากลั้วคอช่วยสมานแผลแก้อักเสบในลำคอและช่องปาก

ปกติกระทุ่มนาเป็นพืชที่ขึ้นง่ายแม้ในที่น้ำท่วมขัง และนิยมปลูกเป็นไม้เศรษฐกิจสำหรับทำเฟอร์นิเจอร์ เมื่อเริ่มมีการปลดล็อกกระท่อม ตอนนี้จึงมีเกษตรกรหัวใสใช้ต้นกระทุ่มนาเป็นต้นตอเสียบกิ่งกระท่อมขายรายได้งาม

กระทุ่มนามีประโยชน์มากกว่าที่คิด หันมาใช้กระทุ่มนาแทนยาเสพติด ชีวิตจะต๊าชขึ้นอีกเยอะเลย