อ่านเป็นภาษาล้านนาว่า “แผ่นดินไหว”

ในล้านนามีการกล่าวถึง “ฟ้าร้อง ดอยคราง” อันเป็นหตุการณ์แผ่นดินไหว ซึ่งปรากฏบันทึกในเอกสารโบราณหลายครั้ง

เช่น ในตำนานสุวรรณโคมคำ ตำนานเวียงหนองล่ม ตำนานโยนกนาคพันธุ์สิงหนวัติ ดังจะยกตัวอย่างบันทึกต่อไปนี้

“สุวรรณโคมคำ…เป็นบ้านเมืองของพวกขอมดำ (กร๋อม) ครั้งนั้นธิดาพญานาคได้ไปกัดกินเรือกสวนไร่นาของชายผู้หนึ่ง จึงถูกปรับโทษ ต้องมารับใช้ชายผู้นั้น นานเข้าพวกนางเกิดเบื่อหน่าย จึงแนะให้ชายนั้นแต่งสำเภาไปค้าขายที่เมืองสุวรรณโคมคำ และได้มอบสิ่งของมีค่าต่างๆ ให้ไป…เมื่อชายนั้นล่องสำเภามาถึงเมืองสุวรรณโคมคำ ปรากฏว่าพวกเจ้าเมืองเห็นว่าสิ่งของมีค่าทั้งหลายที่ชายนั้นนำมาด้วยมีมูลค่ามหาศาล จึงทำอุบายโกงชายนั้นถึงสิ้นเนื้อประดาตัว เมื่อชายนั้นเล่าให้ธิดาพญานาคฟัง พวกนางก็โกรธ ไปฟ้องบิดาตน บรรดานาคจึงพากันมาขุดควักเมืองสุวรรณโคมคำจนล่มไปในแม่น้ำโขง”

ซึ่งอาจจะตีความได้ว่าแม่น้ำโขงไหลหลากมาท่วมเมือง หรือแผ่นดินไหวจนเมืองยุบตัวลงก็ได้

สมัยโบราณ ผู้คนยังไม่เข้าใจเรื่องการเกิดแผ่นดินไหว บันทึกส่วนใหญ่จึงมักจะกล่าวถึงแผ่นดินไหวว่า เป็นเพราะผู้ปกครองเมืองกระทำการอัปมงคล ดังเรื่องข้างต้นก็มีการโกง ในตำนานเมืองหนองล่ม แผ่นดินไหวก็เพราะอาเพศที่ผู้คนพากันกินเนื้องูใหญ่ ซึ่งสันนิษฐานกันว่าเหตุการณ์ดังกล่าวอยู่ที่ทะเลสาบเชียงแสน หรือหนองบงกาย ส่วนเมืองสุวรรณโคมคำนั้นไม่ปรากฏว่าอยู่ที่ไหนกันแน่

ยังมีบันทึกแผ่นดินไหวในสมัยพระนางจิระประภามหาเทวี ราวปี พ.ศ.2088 ว่าเกิดแผ่นดินไหวอย่างรุนแรงในเมืองเชียงใหม่ กระทั่งยอดเจดีย์หลวงพังทลายลงมา ความอัปมงคลครั้งนั้นคือเชียงใหม่เกิดศึกสงครามกับทั้งพม่าและอยุธยาหลายครั้ง เมื่อแผ่นดินไหวมาบั่นทอนกำลังใจของผู้คน จึงพ่ายแพ้สงครามแก่พม่าในที่สุด

นอกจากนี้ยังมีคำทำนายเกี่ยวกับแผ่นดินไหว เช่น บันทึกพับสาที่พบในวัดแม่คือดอยสะเก็ด ว่าหากเกิดเดือนไหน วันไหนจะมีเหตุการณ์อะไรเกิดขึ้นบ้าง ซึ่งมีทั้งคำทำนายที่ดีและไม่ดี

ที่ดีเช่น หากเกิดแผ่นดินไหวในเดือน 10 (เหนือ) ท่านว่าดีมากนัก บ้านเมืองจะอยู่ร่มเย็นอยู่ดีมีสุข หากเกิดแผ่นดินไหววันจันทร์ พิชชะข้าวกล้า ไร่นา ธัญญาหารจะอุดมสมบูรณ์ แผ่นดินไหววันพุธ ผู้มีบุญจะมาเกิดแก้ไขความวุ่นวายของโลก เป็นต้น

แต่ส่วนใหญ่แผ่นดินไหวจะทำให้เกิดความอุบาทว์อุบาย ท้าวพระยาจะเดือดร้อน จะเกิดศึกสงคราม ผู้คนจะระส่ำระสายทะเลาะวิวาทกัน โจรผู้ร้ายชุกชุม ฯลฯ ชาวประชาสารพันจะเดือดร้อน

อันที่จริงทุกวันนี้เรามีความรู้ทางธรณีวิทยากันแล้วว่าในพื้นที่ภาคเหนือมีรอยเลื่อนของเปลือกโลกมากกว่า 10 รอย

รอยเลื่อนที่สำคัญได้แก่ รอยเลื่อนแม่จัน พาดผ่าน จ.เชียงใหม่ และ จ.เชียงราย

รอยเลื่อนแม่อิง พาดผ่าน จ.เชียงราย

และรอยเลื่อนแม่ทา พาดผ่าน จ.ลำพูน และ จ.เชียงใหม่

ด้วยเหตุนี้ จึงทำให้เกิดปรากฏการณ์แผ่นดินไหวในล้านนาบ่อยครั้ง

จนปรากฏเป็นบันทึกโบราณ และเกิดการทำนายต่างๆ นานา ดังที่เล่ามาข้างต้น