หลังเลนส์ในดงลึก/ปริญญากร วรวรรณ

‘องอาจ’

 

ไม่ใช่เรื่องน่าแปลกใจ

ถ้าผู้ชายทำงานในป่าจะร้องไห้ หรือก้มหน้าซ่อนหยาดน้ำตา

เหตุการณ์นี้จะเกิดขึ้นทุกครั้งที่พวกเขาพบซากสัตว์ป่า ซึ่งมีร่องรอยว่าพวกมันตายเพราะถูกคนฆ่า

ซากโดนตัดไปแค่เขา และเนื้อบางส่วน

รวมทั้งซากที่มีรอยดิ้นทุรนเพราะกินยาพิษ

 

บ่ายวันหนึ่ง กลางฤดูฝน

ผมเดินตามรอยกระทิงฝูงหนึ่งที่มุ่งหน้าไปยังโป่งซึ่งเป็นจุดหมายของผมเช่นกัน ก่อนถึงโป่งราว 20 เมตร ผมพบกระทิงตัวหนึ่งนอนขวางทางด่าน เลือดไหลนองส่วนหัว ถูกผ่าครึ่งเอาเขาไป แมลงวันเริ่มเข้าตอม

เห็นซากสัตว์ป่าอยู่ในสภาพนี้

น้ำตาซึมคงไม่ใช่ คงไม่ใช่เรื่องแปลก

เพราะหัวใจผมไม่มีส่วนประกอบของหิน

 

ผมรีบเดินกลับหน่วยพิทักษ์ป่า เพื่อแจ้งข่าว ชุดลาดตระเวนเพิ่งกลับมา แต่พวกเขาก็รีบจัดสัมภาระออกตาม

“ขอกินข้าวแป๊บครับ” วินัย ชายผิวคล้ำ ทำหน้าที่หัวหน้าชุดพูดเบาๆ

“ไอ้น้อย เอ็งเอามอเตอร์ไซค์ไปเขต เอาข้อมูลลาดตระเวนไปส่งก่อน เดี๋ยวเขาเตรียมข้อมูลเข้าประชุมไม่ทัน”

การเดินลาดตระเวน แบบที่เรียกว่า “ลาดตระเวนเชิงคุณภาพ” ได้ผล มีข้อมูล ปัจจัยคุกคามมากขึ้น ข้อมูลนี้จะถูกรวบรวม วิเคราะห์ และนำมาหาทางสรุป เพื่อดำเนินการในการประชุมทุกเดือน

ป่าเหลือไม่มากหรอก ยิ่งหากเทียบกับพื้นที่ทั้งหมดของประเทศ ป่าเหลือน้อยจนน่าใจหาย

แต่ป่าก็ดูจะกว้างใหญ่เกินกว่าที่คนทำหน้าที่ดูแลจะปกป้องรักษาสัตว์ป่าไว้ได้ทุกตัว

 

ไม่ใช่เรื่องน่าแปลกใจอีกเช่นกัน ที่กระทิงถูกฆ่าอยู่เสมอ ความต้องการ “ซาก” กระทิงมีพอๆ กับเสือ

และหากเทียบกับเสือ แม้ว่ากับเสือ กระทิงจะอยู่ในสถานภาพของความเป็นเหยื่อ แต่พวกมันก็ใช่ว่าจะจนมุมเสือง่ายๆ

เมื่อได้กลิ่นผู้ล่าอย่างเสือ รวมทั้งคน กระทิงจะเงยหน้าสูดกลิ่นให้แน่ใจ หันหน้าเขม้นมอง พวกมันเชื่อจมูกมากกว่าสายตาก็จริง แต่ก็ใช้การมองประกอบด้วย

มันเงยหน้าสูดกลิ่น ถ้าลมเปลี่ยนทิศทาง กลิ่นจาง ก็ก้มลงกินต่อ ไม่ได้ผลีผลามวิ่งหนี

หากต้องถอยไปจากบริเวณนั้น ก็จะทยอยเดินไป พวกตัวเล็กๆ ไปก่อน ส่วนตัวโตๆ ซึ่งมักเป็นตัวเมียอาวุโส ผู้นำฝูงจะรั้งท้าย

ตัวผู้โตเต็มวัยต้องออกไปอยู่นอกฝูง สาเหตุหลักคือ ป้องกันการผสมแบบเลือดชิด

แยกออกไปใช้ชีวิตลำพัง เป็นสัตว์โทน

กระทิงโทนอาวุโสมีริ้วรอยยับย่น เหนียงยาว โคนเขาใหญ่ แต่สั้นลง พวกมันไม่วิ่งตื่นตื่นหนีอะไรในทันที การวิ่งเหยาะๆ แล้วหยุดดูให้แน่ใจ คือสิ่งที่ผมเห็นพวกมันทำประจำ

กระทิงฝูงมักมีกระทิงซึ่งอยู่ลำพังตามมาห่างๆ บางครั้งก็ลงมาในโป่ง อยู่ร่วมกับฝูง

ครั้งหนึ่งผมเห็นกระทิงตัวผู้อาวุโสสูง มีกระทิงหนุ่มๆ สองตัวเดินประกบข้างๆ เมื่อเดินเข้ามาในฝูง ทุกตัวจะแหวกทางให้อย่างนอบน้อม

“กระทิงมันห้าว ไม่กลัวเสือ” นี่อาจเป็นสาเหตุหนึ่งอันทำให้พวกมันตายจากการล่าของเสือ

ช่วงที่ติดตามเสือโคร่งกับทีมวิจัยของสถานีวิจัยสัตว์ป่าเขานางรำ เหยื่อที่เสือโคร่งล่าได้ส่วนใหญ่คือกระทิง

ความห้าวหาญ เมื่อพบกับคู่ต่อกรที่เหนือกว่า บทเรียนราคาแพงต้องแลกด้วยชีวิต

“กระทิงมันห้าว” คนในป่าพูดถึงกระทิงด้วยน้ำเสียงชื่นชม

พวกมันเหมือนควายป่า เมื่อเสือเข้าโจมตี จะยืนเรียงแถวตั้งกำแพงกันตัวเล็กไว้

สายๆ วันหนึ่ง ขณะกำลังพักผ่อนอยู่ริมโป่ง หมาไน 3 ตัววิ่งไล่วัวแดงฝ่าเข้ามาในฝูงกระทิงที่พักผ่อนอยู่

วัวแดงหนีอย่างรวดเร็ว แต่กระทิงถลาเข้าหาหมาไน สองขาหน้ายกขึ้นกระทืบหมาไนที่ต้องหลบหลีกอย่างพัลวัน และล่าถอยไป หมาไนไล่ตามวัวแดงกระทั่งจนมุมในลำห้วย

ครั้งนั้นผมเห็นว่าหันกลับมาสู้

คล้ายจะมีโอกาสมากกว่าหนี

 

ในเวลาหลายปี ผมพบซากกระทิงหลายซาก

นอกจากมีร่องรอยถูกยิงด้วยปืน บางซากมีลวดเส้นโตรัดที่คอ ร่างผอมติดกระดูก นั่นเป็นการล่าโดยทำบ่วงดักไว้ตามด่าน เมื่อกระทิงเดินมาติด ลวดรัดคอไว้ด้วย พละกำลังมหาศาล มันดิ้นรนกระทั่งลวดขาด เตลิดหนี แต่ก็ไม่รอด

การแอบเข้าป่าฆ่าสัตว์ป่าเพื่อเอาอวัยวะ เป็นรายได้ที่ดี คุ้มค่าเสี่ยง

ในยุคสมัยหนึ่ง การฆ่ากระทิงได้สักตัว คล้ายจะทำให้ชายผู้นั้นตัวพอง

สัตว์กีบกินหญ้าอย่างกระทิง ถูกอุปโลกน์ให้เป็นสัตว์ร้ายจอมอาฆาต เป็น “ผู้ร้าย” ในนิยายผจญภัย

ฆ่าสัตว์ป่าได้สักตัว ถ่ายรูป ยืนเท้าเหยียบซาก ถือปืน ก็ดูเหมือนจะทำให้ชายผู้นั้นเป็นพระเอก

ยุคสมัยเปลี่ยนไป โลกไปไกล

แต่ดูเหมือนผู้ชายหลายคนยังย่ำอยู่ที่เดิม

 

ภาพสัตว์ป่าภาพแรกของผมที่มีโอกาสเผยแพร่ในหนังสือ คือภาพกระทิงฝูงหนึ่ง

ผมคลานเข้าไปถ่ายรูปกระทิงฝูงนั้น ที่กำลังหากินอยู่ในโป่งด้วยอาการตื่นเต้น

เวลาผ่านไปนานมากแล้ว ผมจำความรู้สึกวันนั้นได้

เป็นความรู้สึกที่ไม่เคยลืม แต่มันไม่เคยเกิดขึ้นอีก

 

ผมมีรูปซากกระทิงอยู่พอสมควร

แต่รูปที่นำมาใช้ เป็นรูปกระทิงยืนด้วยท่าทาง “องอาจ”

เพราะเมื่อพูดถึงสัตว์ป่า

ผมจะเล่าถึงสิ่งที่พวกมันเป็น

ขณะยังมีชีวิต…