“เปลี่ยนหรือไม่เปลี่ยน?”

เป็นคำขวัญติดปากในการหาเสียงของเข็ม โสกา นักการเมืองอดีตหัวหน้าพรรคกู้ชาติกัมพูชา (ซีเอ็นอาร์พี) ที่เคยสร้างประวัติศาสตร์กวาดคะแนนเสียงไปได้ถึง 49 เปอร์เซ็นต์ น้อยกว่าพรรคประชาชนกัมพูชา (ซีพีพี) ของนายกรัฐมนตรีสมเด็จฯ ฮุน เซน ที่ได้ไป 51 เปอร์เซ็นต์ในการเลือกตั้งท้องถิ่นเมื่อปี 2017 ที่ผ่านมา

แต่ในการเลือกตั้งใหญ่ครั้งล่าสุดเมื่อวันที่ 29 กรกฎาคม ที่ไร้สุ้มเสียงของนักการเมืองที่มีบ้านเกิดจากจังหวัดตาแกว กลับกลายเป็นชัยชนะถล่มทลายของพรรคซีพีพีที่กวาดเก้าอี้ในสภาจำนวน 125 ที่นั่งไปได้ทั้งหมด

แน่นอนว่าปรากฏการณ์ดังกล่าวเป็นผลจากการกวาดล้างคู่แข่งทางการเมืองไปทั้งหมด จนแทบจะเรียกได้ว่าเวลานี้กัมพูชากลายเป็นประเทศที่ปกครองโดยพรรคการเมืองพรรคเดียวไปแล้ว

 

เข็ม มโนวิทยา นักการเมืองหญิงลูกสาวของเข็ม โสกา เล่าความทรงจำกับสำนักข่าวบีบีซีย้อนถึงวันที่ 3 กันยายนปีก่อน ว่าในช่วงเช้าตรู่ตนได้รับโทรศัพท์จากที่บ้านระบุว่ามีเจ้าหน้าที่ตำรวจติดอาวุธนับร้อยคนพยายามจะบุกเข้าไปในบ้านในกรุงพนมเปญ เข็มผู้พ่อตัดสินใจเปิดประตูเนื่องจากยามถูกปืนจ่อศีรษะ

“พ่อบอกว่าจะต้องวางสายแล้วเพราะ “พวกเขากำลังใส่กุญแจมือพ่อ”” ก่อนที่สายจะตัดไป

จนถึงปัจจุบัน เข็ม โสกา อดีตปลัดอำเภอในกรุงพนมเปญ พ่วงดีกรีปริญญาโทด้านชีวเคมีจากสาธารณรัฐเช็ก ถูกคุมขังในคุกที่ห่างไกลก่อนได้รับการปล่อยตัว และยังไม่เคยได้เข้ารับการไต่สวนใดๆ

ก่อนหน้านั้นการเลือกตั้งใหญ่ในปี 2013 เข็ม โสกา และสม รังสี นำพรรคซีเอ็นอาร์พีกวาดเก้าอี้ในสภาได้มากมายแต่ยังไม่สามารถครองเสียงข้างมากเพื่อจัดตั้งรัฐบาลได้เนื่องจากขาดไปเพียง 7 ที่นั่งเท่านั้น

สม รังสี ตกเป็นเหยื่อการกำจัดคู่แข่งของสมเด็จฯ ฮุน เซน เป็นคนแรกและต้องลี้ภัยอยู่ในกรุงปารีสในเวลานี้

นั่นทำให้การเลือกตั้งครั้งที่เพิ่งผ่านพ้นไป เข็ม โสกา จึงเป็น “ภัยคุกคาม” เพียงอย่างเดียวที่มีต่ออำนาจปกครองของผู้ปกครองกัมพูชามาอย่างยาวนานถึง 33 ปีอย่างฮุน เซน

เข็ม โสกา ถูกกล่าวหาสมคบคิดกับสหรัฐเพื่อก่อการปฏิวัติ จากหลักฐานคลิปวิดีโอแสดงให้เห็นเข็ม โสกา ปราศรัยในประเทศออสเตรเลียที่มีประโยคหนึ่งเข็ม โสกา ระบุว่าตนได้รับการสนับสนุนทางการเมืองและได้รับคำแนะนำจากสหรัฐอเมริกา

ไม่นานหลังการจับกุมเข็ม โสกา ในเดือนพฤศจิกายน พรรคซีเอ็นอาร์พีถูกยุบลงพร้อมๆ การกวาดล้างผู้เห็นต่าง ส่งผลให้การเลือกตั้งในเดือนกรกฎาคม ซีพีพีได้รับชัยชนะไปในแบบที่ไร้คู่แข่ง

 

ในช่วงปีที่ผ่านมามีคนเพียงสองคนเท่านั้นที่ได้รับอนุญาตให้เข้าเยี่ยมเข็ม โสกา ได้ นั่นก็คือภรรยาและทนายความ ขณะที่รัฐบาลปฏิเสธคำร้องขอจากผู้สังเกตการณ์นานาชาติ เจ้าหน้าที่สหประชาชาติ นักการทูตต่างชาติและนักสิทธิมนุษยชน ในการเข้าเยี่ยมเข็ม โสกา ในวัย 65 ปี

มโนวิทยาเล่าว่า แม่ได้รับอนุญาตให้นำหนังสือที่ส่วนใหญ่จะเกี่ยวข้องกับธรรมะเข้าเยี่ยม โดยที่เข็ม โสกา จะถูกห้ามไม่ให้ใช้ดินสอหรือปากกาเลย

ด้านทนายความระบุว่า ตนเยี่ยมลูกความของตนทุก 2-3 สัปดาห์ โดยเข็ม โสกา นั้นมีอาการป่วยความดันโลหิตสูง ปวดไหล่เรื้อรัง รวมไปถึงโรคเบาหวานด้วย

 

หลังการเลือกตั้งคาดการณ์กันว่าเข็ม โสกา จะได้รับการประกันตัว ตามแบบฉบับของฮุน เซน ที่จะผ่อนคลายอำนาจลงหลังการเลือกตั้งสำคัญ หลังจากมีสมาชิกซีเอ็นอาร์พีหลายคนได้รับการปล่อยตัวออกมาก่อนหน้านี้แล้ว

แต่ภาพของการกระชับอำนาจของสมเด็จฯ ฮุน เซน ชัดเจนขึ้นเมื่อศาลกรุงพนมเปญ ได้มีคำสั่งให้ควบคุมตัวเข็ม โสกา ต่อไปอีก 6 เดือน

มโนวิทยายังคงเชื่อว่าหากพ่อของตนได้รับการปล่อยตัว เข็ม โสกา จะไม่หันหลังให้การเมืองหรือลี้ภัยไปใช้ชีวิตต่างประเทศเช่นเดียวกับสม รังสี แต่ก็ยอมรับว่าโอกาสที่พ่อจะได้รับการปล่อยตัวเป็นอิสระนั้นแทบจะไม่เหลืออยู่เลย

“เปลี่ยนหรือไม่เปลี่ยน?” คำถามที่มีคำตอบที่ชัดเจนอยู่ในตัวสำหรับวงการการเมืองกัมพูชา