โลกหมุนเร็ว / เพ็ญศรี เผ่าเหลืองทอง [email protected]

มังกรหลากสี

คนไทยกับคนจีนไม่ใช่อื่นไกลเป็นพี่น้องกัน
สมัยปลายอยุธยาและต้นรัตนโกสินทร์มีประชากรจีนอาศัยอยู่ในกรุงธนบุรีและสยามประเทศมากกว่า 300,000 คน มากกว่าชนชาติญวน ลาว เขมร มอญ และมากกว่าคนไทยแท้ๆ ที่มาจากอยุธยา
แต่ในทศวรรษที่ผ่านมาจีนใหม่ได้ขยายอิทธิพลมายังประเทศไทยและประเทศอื่นๆ ในอุษาคเนย์โดยอาศัยบริบทของ “การพัฒนา”
อิทธิพลของจีนนั้นไพศาลยิ่งและสร้างแรงสั่นสะเทือนมากทั้งในความกว้างและลึก
มีงานวิจัยชิ้นสำคัญซึ่งตีพิมพ์เมื่อปี 2557 ชื่อ “มังกรหลากสี : การขยายดินแดน กับพันธกิจการสร้างอารยธรรมในอุษาคเนย์” โดยศาสตราจารย์ ดร.ยศ สันตสมบัติ และคณะผู้วิจัย
งานวิจัยชิ้นนี้กล่าวถึงการขยายอิทธิพลของจีนมายังลุ่มแม่น้ำโขง โดยเฉพาะในลาว พม่า และกัมพูชา
คณะผู้วิจัยไม่ได้ใช้คำว่า “การสร้างอิทธิพลทางการค้า” หากแต่ใช้คำว่า “การสร้างอารยธรรม”
เป็นเรื่องน่าสนใจมากว่าทำไมจึงเป็นเช่นนั้น

คณะผู้วิจัยได้ขยายความว่า ในช่วงทศวรรษที่ผ่านมา ความสัมพันธ์ของประเทศในลุ่มน้ำโขงกับจีนซึ่งเป็นลักษณะพึ่งพิงจีนนั้นมีเงื่อนไขสำคัญ 3 ประการคือ
หนึ่ง การขยายตัวของการค้าการลงทุน
สอง การขยายอิทธิพลของจีนผ่านสัมปทานที่ดินและโครงการขนาดใหญ่
และสาม การกระจายของวัฒนธรรมเศรษฐกิจจีนที่มาพร้อมกับการหลั่งไหลของจีนอพยพรุ่นใหม่
ในงานวิจัยฉบับนี้ซึ่งได้รับทุนวิจัยจากสำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย สกว. และมีความยาวถึง 348 หน้า
แม้จะเอ่ยถึงอิทธิพลของจีนที่มีต่อลาว เมียนมา และกัมพูชาเป็นหลัก แต่ในทัศนะของผู้เขียนประเทศไทยเองก็ไม่พ้นการเผยแผ่อิทธิพลดังกล่าว
เพียงแต่ว่าพื้นฐานทางเศรษฐกิจที่เข้มแข็งของไทยได้เป็นเสมือนเกราะกำบังหรือแรงต้านไม่ให้อิทธิพลของจีนแทรกซึมเข้ามาได้แบบไหลบ่าเหมือนในประเทศทั้งสามในลุ่มแม่น้ำโขง
ในงานวิจัยชิ้นนี้ผู้วิจัยชี้ให้เห็นถึงภารกิจของจีนในยุคใหม่หลังการล่มสลายของราชวงศ์ชิงว่าไม่เพียงแต่ฟื้นฟูเศรษฐกิจ ขยายอิทธิพลทางการเงินการลงทุน แต่ยังต้องการกู้ศักดิ์ศรี ผงาดยืนเพื่อหลุดพ้นจากการเป็นชาติที่เคยถูกยึดครอง
จีนต้องการเขียนประวัติศาสตร์หน้าใหม่ ที่ยืนใหม่ในโลกใบนี้
ลึกลงไปกว่านั้นจีนต้องการเผยแพร่อารยธรรมจีนให้เป็นส่วนหนึ่งของโลกยุคใหม่

พรรคคอมมิวนิสต์จีนได้เปลี่ยนนโยบายจากการพัฒนาเศรษฐกิจภายในประเทศสู่การเป็นผู้นำในเวทีโลก
จะเห็นได้ว่าในเวลา 30 ปีที่ผ่านมานอกจากจีนจะสร้างประเทศไปสู่ความทันสมัย ความเจริญเติบโตและความรุ่งเรืองทางเศรษฐกิจแบบพุ่งทะยาน
จีนยังเพิ่ม “การลงทุน” และ “ความช่วยเหลือ” ให้แก่ประเทศในแอฟริกาและเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ จุดมุ่งหมายเพื่อความมั่นคงทางพลังงานและวัตถุดิบ
ต่อมาจีนสนับสนุนเกษตรกรรมขนาดใหญ่ทั้งในประเทศและประเทศเพื่อนบ้านเพื่อเพิ่มปริมาณอาหารที่มีราคาถูกและมีปริมาณมาก
ในด้านการค้า จีนแผ่ขยายไปยังหลายภูมิภาครวมทั้งลุ่มแม่น้ำโขง มีรัฐให้เงินอุดหนุน
และในเชิงลึกจีนเผยแพร่วัฒนธรรมและภาษาด้วยการสนับสนุนเชิดชูสถาบันขงจื๊อ รวมทั้งโครงการขจัดยาเสพติดและความยากจน และโครงการช่วยเหลืออื่นๆ
ในเวทีโลกจีนมีการสร้างเครือข่ายและพันธมิตรด้วยการลงทุนและให้ความช่วยเหลือ จะเห็นได้ว่าจีนเน้นการสร้างพลังทางการเมืองในภูมิภาคลุ่มน้ำโขงเป็นพิเศษ
ในรายงานพูดถึงการอพยพของคนจีนรุ่นใหม่มายังลุ่มน้ำโขง ซึ่งนี่เป็นส่วนหนึ่งของลักษณะชาตินิยมที่ขยายอาณาเขตออกไปนอกประเทศ
จะเห็นได้จากการเช่าที่ดินระยะยาว แบบเดียวกับที่อังกฤษเช่าเกาะฮ่องกงในอดีต

สําหรับในประเทศไทย อิทธิพลจีนที่มีต่อเศรษฐกิจของเราเห็นได้ชัดจากการซื้อที่ดินและทำกิจการต่างๆ ผ่านนอมินี
และที่ปฏิเสธไม่ได้เลยคือจำนวนนักท่องเที่ยวจีนที่เข้ามาเติมเม็ดเงินเข้าสู่ภาคการท่องเที่ยวอย่างมีนัยยะสำคัญ ในเรื่องวัฒนธรรมผู้เขียนสังเกตเห็นการเปิดสอนภาษาจีนอยู่ทั่วไป
แม้แต่ตัวผู้เขียนเอง วันหนึ่งมีผู้ส่งคลิปเกี่ยวกับแจ๊ก หม่า มาเผยแพร่ทางโซเชียล เป็นภาพยนตร์พูดภาษาจีน ที่แม้มีภาษาอังกฤษกำกับก็ไม่ได้อรรถรส
ณ นาทีนั้นเองที่ผู้เขียนรู้สึกว่าการไม่รู้ภาษาจีนช่างเป็นข้อจำกัดในโลกยุคปัจจุบันเสียนี่กระไร
ในบรรดาเพื่อนๆ ที่เป็นผู้ทำธุรกิจบ้านเช่าภายใต้ airbnb ต่างไม่สามารถปฏิเสธอิทธิพลของจีน ด้วยลูกค้าที่มาพักเป็นคนจีนเสียประมาณกว่าร้อยละ 50 คนจีนเหล่านี้ต่างเป็นคนรุ่นใหม่
และหากเราไม่มีการรับรู้เดิมๆ ที่ว่าคนจีนไม่มีมารยาท เห็นแก่ตัว เราก็จะมีความเห็นว่าคนจีนเป็น global citizen ที่เทียมเท่าชนชาติอารยะในโลกสมัยใหม่ ไม่ต่างอะไรกับคนอังกฤษ อเมริกัน ออสเตรเลีย หรือญี่ปุ่นเลย พวกเขามีความสุภาพ เกรงใจ รักษากฎเกณฑ์ที่วางไว้ รักษาความสะอาด และมีการศึกษา สนใจวัฒนธรรม ศิลปะ ไม่ใช่มาแบบพ่อค้า
แต่ใครจะรู้ว่าภายใต้การมาแบบนักท่องเที่ยวนี้เขาอาจมีตาที่สามที่สอดส่องโอกาสต่างๆ อยู่ก็เป็นได้

เมื่อเร็วๆ นี้คนจีนได้ทำการศึกษาเรื่องโอกาสของการทำธุรกิจให้เช่าบ้านในจังหวัดเชียงใหม่ซึ่งเป็นตลาดใหญ่ มีแพลตฟอร์มใหม่ของจีนเชื้อเชิญให้คนไทยที่ทำธุรกิจบ้านเช่าเข้าเป็นพาร์ตเนอร์ จากเดิมที่ผู้ทำธุรกิจนี้คิดถึงแต่ airbnb
บัดนี้แพลตฟอร์มใหม่สัญชาติจีนเสนอตัวขึ้นมาเป็นคู่แข่งด้วยผลประโยชน์ที่มีรายละเอียดต่างกันให้ผู้ทำธุรกิจเลือก
ในประเทศไทย มีการศึกษาว่าในจังหวัดเชียงใหม่จีนมีการลงทุนกับ 3 ธุรกิจหลักอย่างต่อเนื่อง คืออสังหาริมทรัพย์ โลจิสติกส์ และท่องเที่ยว ทุกธุรกิจกระเทือนธุรกิจของคนไทย
การต่อต้านอิทธิพลจีนคงเป็นสิ่งที่เป็นไปได้ยาก ดังที่ ดร.ยศพูดไว้ว่า “เราต้องยุ่งกับทุกคน แต่เราต้องรู้เท่าทัน”
เราต้องสร้างมูลค่าเพิ่มจากสิ่งที่เกิดขึ้น เช่น การเข้ามาท่องเที่ยวของคนจีน เราจะสร้างมูลค่าเพิ่มได้อย่างไร เป็นคำถามที่เราต้องหาคำตอบต่อจากนี้ไป