ในวงการศิลปะ มีศิลปินหลายคนที่ใช้ร่างกายเป็นสื่อในการทำงาน

ในบรรดานั้น มีศิลปินคนหนึ่งที่ท้าทายขีดจำกัดของร่างกายตัวเองไปจนเกือบถึงสุดขอบเขตจำกัดด้วยความสุดขีดคลั่ง

โดยเฉพาะอย่างยิ่งใช้ในการแสดงออกถึงประเด็นทางการเมืองอย่างโดดเด่นชัดเจน

ศิลปินคนนั้นมีชื่อว่า

พีเทอร์ ปาฟเลนสกี้ (Petr Pavlensky)

ศิลปินศิลปะแสดงสด และนักเคลื่อนไหวทางการเมืองชาวรัสเซียผู้อื้อฉาว

เกิดในปี 1984 ที่แคว้นเลนินกราด รัสเซีย เข้าศึกษาด้านศิลปะอนุสาวรีย์ (Monumental art) ที่สถาบัน Saint Petersburg Art and Industry Academy

ในระหว่างนั้น เขาเข้าฝึกฝนเพิ่มเติมที่มูลนิธิทางศิลปะและวัฒนธรรม Arte Foundation for Culture and Arts อีกด้วย

หลังจากนั้นเขากับอัคซานา ชาลิกินา (Oksana Shalygina) คู่รักและเพื่อนร่วมงานของเขา ร่วมกันก่อตั้งหนังสือพิมพ์ออนไลน์ Political Propaganda ขึ้นในปี 2012 ที่อุทิศพื้นที่ให้กับการนำเสนอ วิเคราะห์และวิจารณ์งานศิลปะร่วมสมัยที่มีเนื้อหามุ่งเน้นในประเด็นทางการเมือง, สนับสนุนความเท่าเทียมทางเพศ, แนวคิดสตรีนิยม และต่อสู้กับวัฒนธรรมคลั่งชาติที่ถูกปลูกฝังโดยรัฐบาล

ซึ่งสำนักข่าวนี้ได้รับรางวัล Alternative Prize for Russian Activist Art ในปี 2013

ปาฟเลนสกี้เป็นที่รู้จักในวงกว้างในฐานะศิลปินแสดงสด จากผลงาน Stitch (2012) ศิลปะการแสดงสดครั้งแรกอันสุดหวาดเสียวและอื้อฉาว

ด้วยการใช้ด้ายเย็บปากของตัวเองจนปิดสนิท เพื่อเป็นการแสดงการประท้วงเชิงสัญลักษณ์ ต่อการที่ Pussy Riot วงดนตรีพังก์ร็อกหญิงล้วนจากมอสโกถูกเจ้าหน้าที่จับกุมและตัดสินจำคุกจากการแสดงคอนเสิร์ตต่อต้านประธานาธิบดีวลาดิมีร์ ปูติน ที่มหาวิหารเซนต์ซาเวียร์ ในกรุงมอสโก

โดยในวันที่ 23 กรกฎาคม ปี 2012 ปาฟเลนสกี้ปรากฏตัวขึ้นที่มหาวิหารคาซาน ในเซนต์ปีเตอร์ เบิร์ก ด้วยปากที่เย็บปิดสนิท

ในมือถือป้ายที่เขียนว่า “การกระทำของ Pussy Riot เป็นการเลียนแบบการกระทำอันเลื่องลือของพระเยซูคริสต์ (มัทธิว 21:12-13)”

ภาพของปาฟเลนสกี้ประท้วงด้วยการเย็บปาก ถูกเผยแพร่และปลุกกระแสวิพากษ์วิจารณ์ไปทั่วโลก และกลายเป็นสัญลักษณ์ของการต่อสู้กับการกดขี่ไปในที่สุด

ตัวปาฟเลนสกี้กลับถูกจับเข้าสถานบำบัดจิต เพื่อตรวจสอบสภาพจิต

แต่ก็ได้รับการวินิจฉัยว่าสภาพจิตปกติและได้รับการปล่อยตัว

หลังจากนั้นไม่นาน ปาฟเลนสกี้ทำงานศิลปะประท้วงอย่างไร้การประนีประนอมเช่นนี้ นอกจากจะเป็นการประท้วงและเคลื่อนไหวทางการเมืองแล้ว มันยังแสดงให้เห็นถึงความขาดแคลนซึ่งประเด็นทางการเมืองในวงการศิลปะร่วมสมัยของรัสเซียอีกด้วย

ในวันที่ 3 พฤษภาคม ปี 2013 ปาฟเลนสกี้ทำการประท้วงต่อต้านนโยบายอันกดขี่ของรัฐบาล ด้วยการทำศิลปะการแสดงสดที่เรียกว่า Carcass (2013) ที่เขานอนเปลือยกายและให้ผู้ช่วยพันตัวเขาด้วยลวดหนาม ตรงหน้าทางเข้าของอาคารสภานิติบัญญัติแห่งเซนต์ปีเตอร์สเบิร์ก

เขานอนนิ่งงัน เงียบกริบ ไร้สุ้มเสียง ภายในลวดหนามที่ห่อหุ้มพันธนาการตัวเหมือนเขารังไหม โดยไม่ใส่ใจต่อปฏิกิริยาของคนรอบข้าง

จนกระทั่งเจ้าหน้าที่ตำรวจมาช่วยตัดลวดหนามออกจากตัวของเขาด้วยกรรไกรตัดหญ้า

แต่ทันทีที่ลวดหนามที่พันธนาการเขาถูกตัดออกและตัวเขาถูกปลดปล่อยออกมา เจ้าหน้าที่ตำรวจก็จับกุมตัวและจองจำพันธนาการเขาอีกครั้งหนึ่งอยู่ดี

การแสดงครั้งนี้ได้รางวัล Alternative Prize for Russian Activist Art ในปี 2013 ในหมวดการแสดงสดในพื้นที่เมือง (Actions Implemented in Urban Space)

ปาฟเลนสกี้อธิบายถึงแนวคิดเบื้องหลังศิลปะการแสดงสดครั้งนี้ว่า มันเป็นการต่อต้านกฎหมายที่ปราบปรามการเคลื่อนไหวของพลเมือง ข่มขู่ประชาชน และทำให้เกิดการเพิ่มขึ้นของนักโทษการเมืองอย่างต่อเนื่อง

ไม่ว่าจะเป็นกฎหมายต่อต้านการชุมนุม ต่อต้านองค์กรเอ็นจีโอ กฎหมายเซ็นเซอร์สื่อ

กฎหมายการกำกับดูแลด้านการสื่อสารและเทคโนโลยีสารสนเทศ และกฎหมายต่อต้านการรักร่วมเพศ ซึ่งกฎหมายเหล่านี้ไม่ได้มีวัตถุประสงค์ในการต่อต้านอาชญากรรม หากแต่เป็นกฎหมายที่ต่อต้านประชาชนเสียมากกว่า สำหรับเขา กฎหมายเหล่านี้ก็ไม่ต่างอะไรกับลวดหนามที่ห่อหุ้มร่างกายเปลือยเปล่าของประชาชนเช่นเดียวกับคอกที่กักขังเราเอาไว้ไม่ให้มีอิสระ

และ Fixation (2013) ผลงานศิลปะการแสดงสดที่อื้อฉาวที่สุดของปาฟเลนสกี้ ถูกทำขึ้นในวันที่ 10 พฤศจิกายน ปี 2013 โดยเขานั่งเปลือยกายหน้าสุสานเลนินในจัตุรัสแดง แล้วใช้ค้อนตอกตะปูขนาดใหญ่ ตรึงถุงอัณฑะของตัวเองติดกับพื้นหินของจัตุรัส! โดยวันที่เขาทำการแสดงสดอันสุดแสนจะหวาดเสียวนั้นตรงกับวันตำรวจแห่งชาติประจำปีของรัสเซียอีกด้วย

เขากล่าวถึงศิลปะการแสดงสดครั้งนี้ ที่ศิลปินนั่งเปลือยเปล่า มองไปที่อัณฑะของตัวเองที่ถูกตอกตรึงอยู่กับพื้นหินนั้นเป็นอุปมาถึงความเมินเฉย บอดใบ้ต่อความแตกต่างหลากหลายทางการเมือง และความคลั่งชาตินิยมสุดขั้วของสังคมรัสเซีย

เขาทำงานชิ้นนี้ขึ้นเพื่อเป็นการแสดงการประท้วงต่อระบอบการเมืองของรัสเซีย การประท้วงเชิงสัญลักษณ์ด้วยศิลปะการแสดงสดครั้งนี้ ทำให้เขาถูกจับกุมในข้อหาอุกฉกรรจ์

และนั่นก็ไม่ใช่ครั้งสุดท้ายที่เขาถูกจับกุมจากการทำงานศิลปะ ในเดือนกุมภาพันธ์ ปี 2014 เขาจัดกิจกรรมในชื่อ “เสรีภาพ” (Freedom) ขึ้นกับเพื่อนๆ โดยเป็นการประท้วงเพื่อสนับสนุนการปฏิวัติยูเครน ด้วยการก่อรั้วและสิ่งกีดขวางจำลองขึ้นมาและเผามันทิ้ง พร้อมกับตะโกนคำขวัญของการประท้วงยูโรไมดานในประเทศยูเครน จนทำให้พวกเขาถูกจับกุมตัวในที่สุด

ในเดือนตุลาคม ปี 2014 ปาฟเลนสกี้ทำงานศิลปะการแสดงสด Segregation (2014) ด้วยการนั่งเปลือยบนหลังคาศูนย์วิทยาศาสตร์ Serbsky Center และใช้มีดทำครัวตัดปลายติ่งหูของตัวเองออก เพื่อแสดงการประท้วงต่อการกดขี่เหยียดหยามทางการเมืองของวงการจิตเวชในรัสเซีย

นอกจากนั้น ในวันที่ 9 พฤศจิกายน ปี 2015 เขายังทำงานศิลปะการแสดงสด Lubyanka”s burning door (2015) ด้วยการจุดไฟเผาทางเข้าสำนักงานใหญ่ของสำนักงานความมั่นคงกลางของรัสเซีย (FSB) ในกรุงมอสโก เพื่อแสดงการประท้วงระบอบการเมืองของรัสเซีย ซึ่งการแสดงสดในเชิงดื้อแพ่ง (Civil disobedience) ครั้งนี้ ทำให้เขาถูกจับกุมและตั้งข้อหาร้ายแรงที่สุดเท่าที่เคยโดนมา อย่างการเสพสิ่งมึนเมาและทำลายทรัพย์สินราชการ ถึงแม้ความจริงแล้ว เขาต้องการที่จะโดนข้อหาก่อการร้ายเสียมากกว่า (อ่ะนะ!)

ในการทำงานศิลปะการแสดงสดทุกครั้ง ปาฟเลนสกี้ผลักดันร่างกายของตัวเองทะลุขอบขีดจำกัด จนแทบจะดูโหดร้ายทารุณสำหรับผู้ชมหลายๆ คน แต่ในขณะเดียวกันทุกๆ กิจกรรมทางศิลปะที่เขาทำ ก็ไม่ได้สักแต่ว่าทำขึ้นมาให้อื้อฉาวเปล่าๆ ปลี้ๆ แต่เพียงถ่ายเดียว หากแต่มีพื้นฐานข้อมูลและการศึกษาค้นคว้าอย่างละเอียดลึกซึ้ง และมีเหตุผลหนักแน่นอยู่เบื้องหลังเสมอ

ไม่ต่างอะไรกับภาพยนตร์ที่มีฉากอันรุนแรงโหดร้าย แต่ในขณะเดียวกันความรุนแรงโหดร้ายเหล่านั้นก็แฝงไว้ด้วยประเด็นที่วิพากษ์วิจารณ์สังคม หรือแม้แต่ความรุนแรงเหล่านั้นด้วยเช่นเดียวกัน

เช่นเดียวกันกับผลงานศิลปะการแสดงสดอันรุนแรงสุดขีดคลั่งของปาฟเลนสกี้ ที่ล้วนแล้วแต่สื่อสารถึงปัญหาสังคมและการเมืองในรัสเซียอย่างจะแจ้งตรงไปตรงมาอย่างยิ่งยวดเสมอมา

ปัจจุบัน พีเทอร์ ปาฟเลนสกี้ อาศัยและทำงานอยู่ที่กรุงมอสโก ประเทศรัสเซีย

ขอบคุณภาพและข้อมูลจาก https://bit.ly/2stBRHh, https://bit.ly/2qmrlyM