ได้ข่าวว่าวัคซีนจากจีนจะถึงประเทศไทยวันที่ 24 เดือนนี้ ขอแสดงความยินดีกับทีมงานรัฐบาลและประเทศไทยล่วงหน้านะครับ

วัคซีนยังไม่มา คนก็ตั้งหน้ารอคอยด้วยความเข้าใจและความคาดหวังที่แตกต่างกัน ถ้าตกลงกันไม่ดีอาจจะนำไปสู่ความเข้าใจผิดและความขัดแย้ง

ก่อนการระบาดใหญ่ที่สมุทรสาคร รัฐบาลวางแผนจะให้วัคซีนแก่เจ้าหน้าที่ทางการแพทย์และสาธารณสุขเพื่อจะได้ทำงานอย่างปลอดภัย และให้ผู้สูงอายุและผู้ป่วยเรื้อรังเป็นอันดับสอง เพื่อจะได้ไม่ป่วยหนักเป็นภาระต่อโรงพยาบาล แนวคิดนี้อิงตามประเทศตะวันตกและองค์การอนามัยโลก ซึ่งถ้าไม่เกิดการระบาดรุนแรง เรารอสักหน่อยก็จะมีวัคซีนอังกฤษที่ผลิตในประเทศไทยในราวกลางปี ทะยอยผลิตและฉีดให้ครอบคลุมครึ่งหนึ่งของประชากรไทยตอนปลายปี

แต่การระบาดที่สมุทรสาครและจังหวัดภาคกลางแถว ๆ ภาคตะวันออกและกรุงเทพมหานคร เกิดขึ้นอย่างรวดเร็ว ทำให้รัฐบาลต้องสั่งซื้อวัคซีนล็อตพิเศษจากจีนที่จะมาถึงและแก้ปัญหาสมุทรสาครก่อน

มีพื้นที่ภาคการท่องเที่ยว เช่น ภูเก็ต และ สมุย ก็ร้องเป็นระยะ ๆ ว่าขอซื้อวัคซีนเอง เพื่อให้ได้วัคซีนเร็วหน่อย จะได้เปิดประเทศให้เศรษฐกิจเดินหน้าได้ ทางรัฐบาลก็ชี้แจงว่า ขอให้อดใจรอสักหน่อย ตอนนี้ยังเป็นวัคซีนฉุกเฉิน ขอให้รัฐเป็นฝ่ายจัดการทั้งหมดจนกว่าข้อมูลจะแน่นอนและ รัฐฉีดวัคซีนให้ฟรีอยู่แล้ว

ก็จริงอย่างที่รัฐบาลว่าแหละครับ เรายังไม่รู้เรื่องอะไรอีกหลายอย่าง แต่ก็ต้องทำทุกอย่างโดยเร่งด่วน เป็นไปไม่ได้ว่าจะถูกหมดทุกอย่าง เวลาจะสอนเราเองว่าอะไรถูกอะไรผิด ดังคำพูดของคนสมัยใหม่ที่บอกว่า “รู้อะไรไม่สู้รู้งี้”

 

เรารู้ทางระบาดวิทยาจากวารสารว่าวัคซีนอังกฤษช่วยลดการแพร่เชื้อลงได้ 60-70% ซึ่งเป็นข่าวดีมาก แต่ขอโทษครับ วัคซีนอังกฤษไม่ใช่วัคซีนชุดแรกในเดือนกุมภาพันธ์นี้เพื่อปิดแก็ปสมุทรสาคร

เรารู้จากรายงานของตุรกี บราซิล และ อินโดนีเซียว่าวัคซีนจีนได้ผลดีในการลดอัตราป่วยและตาย

เรารู้จาก modeling ว่าถ้าวัคซีนลดการแพร่เชื้อได้จริง ในสถานการณ์ที่วัคซีนยังขาดแคลน การฉีดกลุ่มที่มีบทบาทแพร่เชื้อจะลดอัตราป่วยและตายของผู้สูงอายุและผู้ป่วยเรื้อรังดีกว่าเอาวัคซีนไปฉีดให้ทั้งสองกลุ่มนี้โดยตรง

สิ่งที่เราไม่รู้และสำคัญมาก คือ วัคซีนจีนลดการแพร่เชื้อหรือเปล่า ถ้าวัคซีนจีนลดการแพร่เชื้อ เราควรฉีดให้กลุ่มคนหนุ่มสาวและแรงงานที่แพร่เชื้อได้เก่ง นอกจากจะป้องกันไม่ให้เขาแพร่เชื้อแล้ว ยังอาจจะพิจารณาส่งเสริมบทบาทของเขาทางการฟื้นเศรษฐกิจโดยเฉพาะการท่องเที่ยวด้วย ในทางกลับกัน ถ้าวัคซีนไม่ป้องกันการแพร่เชื้อเมื่อฉีดทีมสาธารณสุขและคนทำงานตลอดจนผู้สูงอายุและโรคเรื้อรังในพื้นที่เสี่ยงครบแล้วยังมีวัคซีนเหลืออยู่ ก็ควรนำวัคซีนที่เหลือไปฉีดในกลุ่มคนเหล่านี้ในจังหวัดอื่น ๆ จะคุ้มกว่า อย่าเพิ่งฉีดให้คนวัยแรงงานเพราะฉีดไปก็ได้ประโยชน์น้อย

ท่ามกลางความไม่รู้นี้ว่าวัคซีนจีนจะป้องกันการแพร่เชื้อได้หรือเปล่าและโรคระบาดยังคุกคามใจกลางประเทศอยู่ ผมคิดว่าเราควรจะใช้ในกลุ่มแรงงานสมุทรสาครไปเลย แต่ต้องมีกลุ่มนักวิจัยออกแบบเก็บข้อมูลในได้คำตอบว่ามีการลดการแพร่เชื้อในกลุ่มแรงงานหรือไม่ อย่าลืมว่าแรงงานของเรายังมีอีกมาก ถึงแม้เราจะมีวัคซีนอังกฤษที่ผลิตในประเทศไทยได้ในอนาคตอันใกล้ ก็ควรมีความรู้นี้ไว้ เพื่อจะได้ใช้ในวันข้างหน้าที่เราอาจจะต้องสั่งวัคซีนจีนเข้ามาแก้ปัญหาฉุกเฉินอีก

เมื่อเราเริ่มฉีดวัคซีนกันแล้ว เราก็ต้องอาจจะต้องแก้ไขกฎระเบียบต่าง ๆ ให้ต่างไปจากปัจจุบัน เพื่อให้ได้ประโยชน์จากการฉีดวัคซีนสูงสุด ประเทศต่าง ๆ ในโลกเขาคิดเริ่มแก้ไขข้อบังคับกันแล้ว เราควรติดตามนโยบายของเขาและคิดว่าเราจะทำอย่างไรกันดี

 

ประเทศที่เปลี่ยนแปลงค่อนข้างมาก ดูเหมือนจะเป็นกลุ่มสแกนดิเนเวียที่นิยมอิสรภาพ (ก่อนมีวัคซีนสวีเดน ประกาศให้ประชาชนร่วมกันรับผิดชอบกันเองว่าอะไรควรทำ อะไรควรงดเว้น เพื่อให้คุณภาพชีวิตของประชาชนและเศรษฐกิจพอไปได้ ทั้งนี้ เขายอมให้มีผู้ป่วย และเสียชีวิตสูงกว่าค่าเฉลี่ยของประเทศยุโรป) ขณะนี้ชาวสแกนดิเนเวียกำลังจะใช้ระบบไอทียืนยันตัวบุคคลเชื่อมกับสถานะการรับวัคซีนของพลเมือง เพื่อให้คนที่รับวัคซีนแล้วเข้าถึงและสามารถทำกิจกรรมหลายอย่างได้สะดวกขึ้นโดยที่คนที่ยังไม่ได้รับวัคซีนทำไม่ได้ รวมทั้งจะส่งเสริมให้คนกลุ่มนี้เพิ่มกิจกรรมทางเศรษฐกิจ ประเทศสหรัฐอเมริกาก็กำลังศึกษาในเรื่องนี้ด้วยเหตุผลเดียวกัน และอาจจะใช้นโยบายนี้สร้างอุปสงค์ให้ประชาชนอยากฉีดวัคซีนมากขึ้น (การสำรวจล่าสุดพบว่าบุคลาการทางการแพทย์อเมริกันเพียงหนึ่งในสามเท่านั้นที่ยินดีรับวัคซีน) ประเทศอินโดนีเซียซึ่งเน้นการฉีดวัคซีนวัยแรงงานด้วยเหตุผลทางเศรษฐกิจก็ได้ยกเลิกการกักตัว 14 วันในการเดินทางข้ามจังหวัดสำหรับบุคคลที่แสดงหลักฐานว่าได้รับวัคซีนแล้ว นอกจากนี้รัฐบาลยังมีโครงการส่งเสริมเศรษฐกิจในกลุ่มคนกลุ่มนี้เป็นพิเศษด้วยเช่นกัน ส่วนประเทศจีนกับประเทศเมียนมาร์ซึ่งฉีดวัคซีนประชากรของตนไปแล้วพอสมควรยังไม่มีข้อยกเว้นแต่อย่างไร

ประเทศไทยยังไม่มีนโยบายหรือกฎเกณฑ์ในเรื่องนี้ อาจจะเป็นเพราะวัคซีนยังเข้ามาไม่ถึง หรือ ยังจะครอบคลุมสัดส่วนประชากรน้อยในระยะแรก อย่างไรก็ตาม การศึกษาบทเรียนจากต่างประเทศดังกล่าวน่าจะช่วยให้เราเตรียมการได้ดีขึ้น ไม่ต้องปวดหัวว่ามีวัคซีนแล้วแต่คุณหมอไม่อยากใช้ หรือ หมอฉีดวัคซีนไปแล้วขอยกเว้นเรื่องโน่นนี้นู่น อย่าลืมว่าหมอ พยาบาล และ เจ้าหน้าที่สาธารณสุขส่วนใหญ่อายุน้อย ถึงแม้จะมีระเบียบวินัยก็ยังมีอารมณ์ความรู้สึกเดียวกับคนหนุ่มสาว ถ้ามีการชี้แจงวางแผนให้ดีเสียก่อนก็อาจจะช่วยการครอบคลุมได้ดี และเป็นตัวอย่างสำหรับประชาชนทั่วไป

ในประเทศเพื่อนบ้านบางประเทศที่เน้นการฉีดวัคซีนวัยแรงงาน ก็มีข่าวชัดเจนว่าคนรวยซึ่งเสี่ยงต่ำกว่าอยากได้และเข้าถึงวัคซีนก่อนชนชั้นแรงงานที่เสี่ยงสูง เพราะเงินสามารถซื้อความสะดวกและอิสรภาพในชีวิตประจำวัน คนจนที่ควรจะได้เลยได้น้อยลง หวังว่าเรื่องความไม่เท่าเทียมกันแบบนี้คงไม่เกิดขึ้นกับประเทศไทย

เราเป็นประเทศไม่ร่ำรวยมาก ค่าใช้จ่ายในการควบคุมโควิดที่ผ่านมาก็ไม่เบา  ผู้รับวัคซีนในช่วงแรก ๆ ที่วัคซีนยังขาดแคลนอยู่น่าจะถือว่าเป็นผู้ได้ประโยชน์พิเศษ ควรคิดให้ดีว่าเขาต้องมีหน้าที่ความรับผิดชอบพิเศษอะไรกว่าที่เป็นอยู่หรือไม่ นอกจากความรู้สึกปลอดภัยมากขึ้นแล้ว เขาควรจะทำงานได้สะดวกขึ้นอย่างไรบ้าง แล้วถ้าเขาจะช่วยเพิ่มพลังทางเศรษฐกิจกระจายรายได้ ผ่อนคลายความตึงเครียด ออกจากพื้นที่สีแดงไปเที่ยวในจังหวัดไกล ๆ โดยไม่ต้องโดนกักตัว 14 วันล่ะ จะได้หรือเปล่า ในพื้นที่สีแดง สิทธิต่าง ๆ เหล่านี้ควรเท่าเทียมกันระหว่างพนักงานสาธารณสุขที่มียศถาบรรดาศักดิ์ต่างกัน

 

มาถึงจุดนี้ก็วกกลับไปที่เดิมอีกว่า เรายังไม่รู้ว่าฉีดวัคซีนจีนไปแล้วลดการแพร่เชื้อได้แค่ไหน ถ้าลดลงได้ 60-70% เหมือนวัคซีนอังกฤษจริง เราควรจะหย่อนให้แค่ไหนอย่างไร

ท่ามกลางความอับจนจากความไม่รู้เหล่านี้ ผมอยากให้พวกเราคิดและคุยกันว่า ประเทศควรจะเดินนโยบายตามสแกนดิเนเวียไหมซึ่งจริง ๆ แล้วทางไอทีเราก็พร้อมอยู่แล้ว หรือ ควรดำเนินนโยบายอนุรักษ์นิยมแบบจีนดีเพราะเรากำลังจะเริ่มวัคซีนตัวเดียวกันกับจีน แต่อย่าลืมว่าจีนมีอุตสาหกรรมหลายอย่างทำให้เศรษฐกิจยังโตต่อไปได้โดยไม่ต้องอาศัยการท่องเที่ยว เขารอได้

เมื่อเราคุยกันชัดและออกเสียงน้อย ๆ ของเราให้ผู้รับผิดชอบหลาย ๆ ระดับได้ยิน แล้วค่อยฟังคำตอบจากท่านเหล่านั้นครับ