หลายๆ คนคงรู้จักกวาง

ไม่ว่าจะรู้จักสัตว์กินพืช เลี้ยงลูกด้วยนมตัวนี้ในแง่ใด เคยเห็นในป่า ในสวนสัตว์ ในสารคดี หรือเคยเห็นชื่อกวางเป็นเมนูในร้านอาหาร บางคนอาจเคยกินเนื้อกวางเสียด้วยซ้ำ ซึ่งก็ไม่ใช่เรื่องแปลก เพราะคนที่อาศัยอยู่ใกล้ป่าในสมัยก่อนๆ ก็มองเห็นกวางคือสัตว์ที่เป็นอาหาร

กวาง คือสัตว์ป่าตัวแรกๆ ที่ผมรู้จัก

ไม่ใช่รู้จักเพียงว่ากวางคือสัตว์ป่า

แต่กวางบาดเจ็บตัวหนึ่ง ทำให้ผมรู้จักตัวเอง

 

กวาง เป็นพี่น้องกับเก้ง

ไม่ผิดถ้าจะมองว่าเก้งคือกวางขนาดเล็ก พูดแบบให้เข้าใจง่าย หน้าที่ของเก้งและกวางเหมือนกัน คือเป็นนักแต่งสวน ความเหมือนกันอีกอย่าง พวกมัน ถูกหาว่า เกิดมาเพื่อประดับป่าให้สวยงามและเป็นอาหารเท่านั้น

พื้นที่ไหนมีกวาง ที่นั่นยังคงความเป็นป่า

ว่าไปแล้ว กวางเป็นชีวิตที่มีนิสัยค่อนข้างเหมาะสมกับการอยู่ในโลกปัจจุบัน เพราะพวกมันยอมปรับตัวให้เข้ากับสภาพที่อยู่ได้หลายประเภท ในป่าเบญจพรรณ ป่าดงดิบ ป่าเต็งรัง ทุ่งหญ้า ไร่ร้าง ใกล้ลำห้วย จนไปถึงยอดเขา กวางอยู่ได้

แต่ถ้าเลือกได้ พวกมันจะอยู่ในพื้นที่ค่อนข้างโล่ง ด้วยเหตุผลง่ายๆ ในที่รกๆ เวลาเดิน เถาวัลย์ กิ่งไม้ จะพันติดเขา เดินยาก

กวางกับเพื่อนๆ สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมอื่นๆ มีช่วงเวลาแห่งความรักใกล้เคียงกัน เริ่มตั้งแต่ปลายๆ ฤดูฝน ไปจนกระทั่งถึงต้นฤดูร้อน ช่วงนี้พวกมันจะรื่นเริงไม่เก็บตัวเงียบ

ตัวผู้ ตบแต่งร่างกาย ขนเป็นมันสีเข้มขึ้น แผงขนคอยาวรุงรัง ที่พิเศษคือ บริเวณถุงน้ำใต้ตาจะผลิตสารบางอย่างที่มีกลิ่นกระตุ้นให้ตัวเมียที่พร้อม รับการผสม สนใจ

กวางตัวผู้ เป็นฝ่ายถูกเลือก เช่นเดียวกับตัวผู้ชนิดอื่น

ตัวเมียต้องการลูกแข็งแรงสมบูรณ์ เพราะพวกเธอรู้ดีว่างานในธรรมชาตินั้นไม่ง่าย

พวกตัวผู้ จึงต้องแสดงอย่างสุดฤทธิ์ ทำให้ตัวเมียเห็นถึงความเหมาะสม

การต่อสู้ หรือข่มขู่ หรือลงมือขวิดประสานเขาให้รู้ดำรู้แดงให้ตัวเมียเห็นชัดๆ ว่าใครแน่กว่า

ทั้งนี้ การลงมือจะไม่เกิดขึ้นหากฝ่ายที่ล่วงล้ำถิ่นยอมล่าถอย เพราะรู้ว่าตัวยังด้อยกว่า

ไม่มีสัตว์ตัวไหนอยากต่อสู้โดยไม่จำเป็น บาดแผลที่เกิดขึ้นจะเป็นอุปสรรคอย่างมากกับการดำเนินชีวิต

เมื่อผ่านพ้นฤดูแห่งความรัก กวางตัวผู้จะผลัดเขาใหม่ ทิ้งเขาเก่าไป หลังจากนั้นราวๆ 20 วัน เขาชุดใหม่เริ่มงอก

ตอนนี้กวางจะไปอยู่ตามที่โล่งๆ เพราะส่วนใหญ่จะเป็นช่วงเวลาที่ทุ่งหญ้ามีระบัดเขียวที่งอกภายหลังไฟไหม้

ตอนนี้ ขี้กวางมันจะเหลวๆ ลุงลพ ชาวบ้านเชิงเขาใหญ่เคยบอกผม

เราจะตามยิงตอนนี้แหละ เอาเขาอ่อนขายได้ราคา

คนล่าสัตว์ รู้ช่วงเวลาดี

เขาใหญ่ ที่กวางผลัดทิ้ง จะเป็นหน้าที่ของเม่น และอ้น จัดการให้สิ้นซาก

ดูเหมือนธรรมชาติจะวางแผนไว้เป็นอย่างดี

 

ตัวเมีย เมื่อเลือกตัวผู้ที่ถูกใจได้ ก็จะยอมให้ผสม จากนั้นจะอุ้มท้องอยู่ราว 8 เดือน พอครบกำหนดจะแอบไปคลอดในที่ลับๆ ตา

ลูกกวางเกิดใหม่ๆ มีจุดสีขาวตามลำตัว เจตนาเพื่อให้สีลำตัวกลมกลืนเข้ากับสภาพรอบๆ พรางสายตาสัตว์ผู้ล่าบ้าง

ลูกกวางเป็นที่หมายปองของสัตว์ผู้ล่าเสมอ

ลูกกวางจะอยู่กับแม่ประมาณหนึ่งปี เป็นหนึ่งปีที่แม่กวางถนอมหวงแหนยิ่งกว่าชีวิต

หากวิ่งหนีผู้ล่าและต้องแยกจากกัน ปลอดภัยแล้ว แม่กวางจะร้องเรียกที่สื่อให้ลูกรู้ว่าตัวอยู่ไหนและเดินมาหา

ครั้งหนึ่ง ผมเคยได้ยินเสียงกวางร้อง เสียงเดินเข้ามาใกล้ จึงหยุดซุ่มรอ เมื่อเจ้าตัวที่ส่งเสียงโผล่ออกมา ผมเห็นว่ามันคือเสือโคร่งโตเต็มวัย

เสือมันเลียนเสียงกวางได้ ฟังดูเหมือนนิยายข้างกองไฟ

การเลียนเสียงเพื่อให้เหยื่อตายใจ เป็นอีกเทคนิคหนึ่งของเสือ

เอาใบไม้นี่แหละเป่าทำเสียงกวาง ล่อมันออกมายิง ผมจำที่ลุงลพเล่าให้ฟังได้

 

พอลูกโตอายุครบหนึ่งปี แม่ที่รักลูกสุดชีวิต จะไล่ลูกออกให้ไปดำเนินชีวิตด้วยตัวเอง

นั่นคือช่วงเวลาแห่งความเจ็บปวด

แต่คือเรื่องจำเป็น เพราะแม่จะได้มีโอกาสเลือกตัวผู้ครั้งใหม่

กวางมีใบหูค่อนข้างใหญ่ หมายถึงพวกมันรับเสียงได้ดี คนเดินป่ามักพบเห็นท่าทางกวางยืนตัวตรง คอเชิด หันหน้ามองมา เพราะสัมผัสได้ถึงอันตราย

ถ้าสงสัย มันจะยกขาหน้าขึ้นกระทืบพื้น

ส่งเสียงร้อง เปิ้บ! เปิ้บ! และออกวิ่ง

วิ่งไปสักหน่อย มันจะหยุด หันกลับมาดู จังหวะนี้จึงเป็นนาทีทองของผู้ล่าที่จะกระโจนเข้าหา

รอจังหวะที่มันหยุดนี่แหละ ยิงได้เลย ลุงลพเล่า
ผมเป็นเด็กในไร่ เรื่องนี้ผมเล่าบ่อยๆ ไร่ของพ่ออยู่ไม่ไกลป่า ผมจึงคุ้นเคยกับกวางและเก้ง ไม่ต่างจากเด็กๆ ที่เกิดในบ้านใกล้ป่าคนอื่นๆ

เด็กๆ ในดง โปรตีนที่ได้ มาจากเนื้อสัตว์ป่า กิจกรรมการล่าสัตว์ นั่งห้าง ตามรอย ส่องไฟ ของผู้ใหญ่รอบๆ ตัวคือเรื่องปกติ คล้ายชีวิตประจำวัน

ข้างฝาบ้านในไร่ คือที่ประดับเขาสัตว์ต่างๆ อย่างกวาง และกระทิง

ถ้าผู้ใหญ่ยอมให้ออกส่องไฟตอนกลางคืนด้วย คืนนั้นเป็นคืนที่แสนจะตื่นเต้น

วันหนึ่ง ผมมีโอกาสดีได้ออกไปด้วย

ผมต้องเอามืออุดหู เมื่อเสียงปืนบนรถแผดเสียง

เป้าหมายคือ กวางตัวผู้เขาใหญ่สองตัวที่กำลังประลองกัน

ทั้งสองตัวล้มลง ตัวหนึ่งนิ่งเงียบ

อีกตัวนอนตะแคง พยายามยกหัวขึ้น ขาสั่นระริก

ลงไปช่วยให้มันพ้นทรมาน พ่อส่งปืนสั้นให้ผม

มือผมสั่นระริกไม่ต่างจากอาการสั่นของกวาง ดวงตาดำขลับหลังขนตางอนสวย จ้องผมเขม็ง

หลายครั้งแล้วที่ผมพูดถึงเหตุการณ์ครั้งนี้

กระทั่งตอนนี้ ผมยังจำดวงตานั้นได้

ผมถอยหลังกลับ ปีนขึ้นรถจี๊ป ส่งปืนคืนให้พ่อ ซุกตัวอยู่ท้ายรถ

อุดหูอีกครั้งเมื่อได้ยินเสียงปืน ที่ใครสักคนลงไปจัดการให้กวางพ้นจากทรมาน

 

ผ่านมาเนิ่นนานแล้ว ทุกครั้งที่พบเจอกวาง แนบสายตาลงกับช่องมองภาพ ปรับระยะชัด

เห็นดวงตาดำขลับ ขนตางอนสวย

ผมนึกถึงคืนนั้น

คืนที่กวางบาดเจ็บตัวหนึ่ง สอน ให้ผมรู้จักตัวเอง

ไม่เพียงจะรู้ว่า ผมเป็นแค่เด็กชายแหยๆ

แต่ทำให้รู้ว่า โตขึ้น ผมจะเลือก ถือ อะไรไว้ในมือ