มันเป็นอารมณ์ที่สุดแสนจะวิเศษสุขจริงๆ จะหาอารมณ์อื่นสุขกว่านี้ย่อมไม่มี

อารมณ์ของเด็กผู้สอบเข้าเรียนได้ในระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 1 ในโรงเรียนใหญ่ๆ ดังๆ ทั้งในกรุงเทพมหานครและต่างจังหวัด มันเป็นอารมณ์ที่สุดแสนจะวิเศษสุขจริงๆ

อารมณ์ของหนุ่มสาวผู้จะก้าวเข้าไปในระดับมหาวิทยาลัยปี 1 เมื่อได้คณะ/สาขาตามที่ตนต้องการตามที่ตนปรารถนา ตามที่ตนใฝ่ฝันวางแผนเอาไว้ล่วงหน้าว่า เราจะต้องเรียนคณะนี้ สาขานี้ให้ได้ เมื่อได้สมปรารถนาที่ต้องการ อารมณ์แห่งความสุขอันสุดแสนจะวิเศษสุขก็เกิดกับจิตใจของผู้นั้นทันที

อารมณ์ของนักกีฬาทุกประเภทเมื่อก้าวขึ้นสู่ตำแหน่งแชมป์เมื่อใด เมื่อนั้นอารมณ์อันสุดแสนจะวิเศษสุขย่อมเกิดขึ้นโดยเฉียบพลันทันทีทันใด

อารมณ์อันสุดแสนจะวิเศษสุขนั้นเรียกว่า ปีติ

ปีติ แปลว่า ความเอิบอิ่มใจ มี 5 ประการ ที่เกิดขึ้นในชีวิตของสรรพสัตว์ทุกประเภท ไม่ว่าจะเป็นมนุษย์หรือสัตว์ดิรัจฉานย่อมมีความเอิบอิ่มใจได้ขณะที่ความสุขเกิดขึ้นกับใจ

ความเอิบอิ่มใจเกิดขึ้นกับจิตใจในต่างกรรมต่างวาระจะเอิบอิ่มน้อย เอิบอิ่มมากขึ้นอยู่กับอารมณ์ในขณะนั้นว่าดีใจน้อยหรือดีใจมาก

ปีติ 5 ประการ ประกอบด้วย

1 ขุททกาปีติ คืออารมณ์ดีใจเพียงเล็กน้อย พอขนชูชันน้ำตาไหล

2 ขณิกาปีติ คืออารมณ์ดีใจชั่วขณะ ทำให้รู้สึกแปลบๆ เป็นขณะๆ ดุจฟ้าแลบ ทำให้เสียวซ่านถึงรูขุมขน

3 โอกกันติกาปีติ คืออารมณ์ดีใจเป็นระลอกๆ คือดีใจเป็นพักๆ ทำให้รู้สึกซู่ซ่านลงมาดุจคลื่นกระทบฝั่ง

4 อุพเพงคาปีติ คืออารมณ์ดีใจโลดลอยขึ้นอย่างแรง ทำให้รู้สึกใจฟู แสดงอาการโดยมิได้ตั้งตัว มิได้ตั้งใจ เช่น การเปล่งอุทานออกมาอย่างสุดเสียงทำให้รู้สึกตัวเบาเหมือนลอยตัวไปในอากาศ

5 ผรณาปีติ คืออารมณ์ดีใจที่ซาบซ่าน ให้รู้สึกเอิบอิ่มไปทั่วสรรพางค์กาย เป็นความเอิบอิ่มที่ประกอบกับสมาธิที่จิตใจแน่วแน่ ตั้งมั่นดีแล้ว เกิดความเอิบอิ่มทั้งกายและจิตใจอยู่ตลอดเวลาในอิริยาบถยืน เดิน นั่ง นอน กิน ดื่ม ทำ พูด คิด

ความเอิบอิ่มใจเป็นอารมณ์แห่งความสุขอันสุดวิเศษในชีวิตของสรรพสัตว์บนโลกมนุษย์ อารมณ์อันเกิดความเอิบอิ่มนี้ สรรพสัตว์ทั้งหลายอยากได้ อยากมี อยากเป็น ต้องสร้างขึ้นมาให้เกิดขึ้นในตนเองเท่านั้น คนอื่นหรือสัตว์อื่นจะทำให้เกิดขึ้นในใจเรามิได้

แต่ถ้าเป็นองค์ประกอบร่วมในความเอิบอิ่มใจที่เห็นผู้อื่นประสบความสำเร็จก็ย่อมเกิดขึ้นได้ในบางครั้งบางขณะ เรียกว่าอารมณ์ร่วมแห่งความเอิบอิ่ม

เช่น เราเชียร์กีฬาที่เราชื่นชอบ เมื่อกีฬานั้นประสบความสำเร็จด้วยชัยชนะหรือเป็นแชมป์ ความเอิบอิ่มใจย่อมเกิดขึ้นในทันทีที่เห็นชัยชนะนั้นเกิดขึ้นกับคนหรือทีมที่เรารักเราเชียร์

คนถูกลอตเตอรี่เลขท้าย 2-3 ตัว ความเอิบอิ่มใจในอารมณ์ที่เป็นขุททกาปีติเท่านั้น

คนถูกลอตเตอรี่รางวัลที่ 2, 3, 4, 5 ความเอิบอิ่มใจย่อมมากกว่าอุททกาปีติขึ้นไปอีกระดับหนึ่ง จนถึงขนาดที่เรียกว่าอารมณ์ที่เป็นขณิกาปีติผสมกับอารมณ์แห่งโอกกันติกาปีติ

คนถูกลอตเตอรี่รางวัลที่ 1 ความเอิบอิ่มใจย่อมเกิดขึ้นกับใจที่รุนแรงกว่าปีติทั้ง 3 เพราะจะเกิดอารมณ์ดีใจขึ้นอย่างสุดๆ ภายในใจอย่างรุนแรงเฉียบพลัน ทำให้จิตใจฟูจนตัวลอยโดยมิทันได้ตั้งตัว มันเป็นความเอิบอิ่มที่สุดแสนจะปลาบปลื้มใจในโชคลาภในชีวิตของตน

หรือแม้แต่การไล่ทหารประจำปีที่มีการจับใบดำ ใบแดง คนที่จับได้ใบดำย่อมแสดงความเอิบอิ่มใจในอารมณ์แห่งความสุขในขณะนั้นอย่างเฉียบพลันทันด่วนด้วยอาการกระโดดโลดเต้น เป็นอารมณ์ที่เรียกว่า โอกกันติกาปีติ คือความเอิบอิ่มใจที่เกิดขึ้นอย่างรุนแรง แต่เป็นแค่เพียงชั่วพักชั่วครู่เท่านั้น

ถ้ามามองอีกมุมหนึ่งในสถานะของนักเรียน นิสิต นักศึกษา ก็จะเห็นอยู่บ่อยครั้งที่ทั้งลูก พ่อแม่ และญาติพี่น้องได้แสดงอารมณ์แห่งความเอิบอิ่มใจ เมื่อลูกสอบเข้าเรียนได้ในระดับมัธยมศึกษาชั้นปีที่ 1 ในโรงเรียนใหญ่ๆ ลูกก็จะลิงโลดดีใจไปพร้อมๆ กับพ่อแม่อย่างมีความสุขที่สอบได้

การเข้าเรียนในระดับมหาวิทยาลัยก็เช่นกัน คนที่สอบเข้าได้ในระบบโควต้าได้ ในคณะและสาขาที่ตนต้องการก็ย่อมเกิดความเอิบอิ่มใจอันสุดแสนจะสุดวิเศษสุขที่เกิดขึ้นทางใจจริงๆ หรือแม้แต่สอบผ่านเข้าได้ในระบบแอดมิชชั่น

ในขณะที่รอฟังผลสอบ จิตใจย่อมสับสนกระวนกระวายฟุ้งซ่านด้วยอารมณ์แห่งนิวรณ์เข้ามาปรุงแต่งจิตใจ กระทบจิตใจ บังคับจิตใจให้เจือปนไปด้วยความทุกข์ มิให้มีความสงบสุขในขณะนั้น

เมื่อผลสอบออกมาแล้ว ปรากฏว่าสอบได้ตามที่ตนต้องการ อารมณ์แห่งความฟุ้งซ่านรำคาญใจที่กำลังสับสนกระวนกระวายใจนั้นก็หายไปโดยสิ้นเชิง อารมณ์แห่งโอกกันติกาปีติเข้ามาแทนที่โดยฉับพลันทันด่วน กิริยาอาการดีใจก็จะปรากฏออกมาทั้งทางกายทวาร วจีทวาร กระโดดโลดเต้น “โอ้ เย้ สอบได้แล้ว”

อารมณ์แห่งความสุขอันสุดแสนจะสุดวิเศษได้เกิดขึ้นแล้วกับผู้ประสบความสำเร็จตามที่ตนนั้นได้ปรารถนาแล้ว และสามารถทำให้เปลี่ยนบุคลิกภาพของผู้สอบได้นั้นเช่นกัน

ขออนุญาตยกตัวอย่างในปีนี้ ลูกสาวผมคนหนึ่งเธอปรารถนาอย่างแรงกล้าในการจะเรียนคณะใด สาขาใดก็ได้ที่สามารถเป็นแอร์โฮสเตสได้ ในขณะที่เรียนมัธยมศึกษานั้นเธอมีอารมณ์เงียบขรึม เย็นชา เป็นเสมือนคนยิ้มยาก เธอพูดอยู่ตลอดเวลาว่า “พ่อหนูอยากเป็นแอร์โฮสเตส”

ปีนี้เธอจบมัธยมศึกษาตอนปลาย หรือที่เรียกว่า ม.6 เธอได้โควต้าหลักสูตรนานาชาติ ในมหาวิทยาลัยแห่งหนึ่ง เธอสอบผ่าน แต่ค่าเทอม 5 หมื่นกว่า ลูกสาวถามว่า “พ่อจะให้หนูเรียนมั้ย”

มันลำบากใจ รันทดใจเป็นที่สุดสำหรับคนเป็นพ่อที่มีฐานะค่อนข้างยากจน จะเอาเงินค่าเทอม ค่าเล่าเรียนที่ไหนมาส่งให้ลูก จึงได้แต่ถามลูกว่า “ลูกคิดว่าพ่อส่งไหวมั้ยจ๊ะ”

ลูกสาวนั่งนิ่ง เงียบขรึมหนักยิ่งขึ้นไปอีก อารมณ์แห่งความหดหู่ใจทุกข์ใจเกิดขึ้นทั้งผู้เป็นพ่อและลูก

และในขณะเดียวกัน ลูกสาวก็ยังได้โควต้าหลักสูตรการจัดการธุรกิจการบิน ไปสอบสัมภาษณ์เมื่อวันที่ 19 เมษายน 2562 และประกาศผลสอบสัมภาษณ์เมื่อวันที่ 24 เมษายน 2562 เธอสอบติดในลำดับที่ 8 ของผู้เข้าสอบสัมภาษณ์ทั้งหมด

อารมณ์แห่งความทุกข์ใจหดหู่ใจก็กลับมาเป็นอารมณ์แห่งขณิกาปีติ เธอถามพ่อว่า “จะให้ยืนยันเลยมั้ยจ๊ะ”

อารมณ์แห่งความปลื้มใจ ดีใจ สุขใจ ก็เกิดขึ้นกับผู้เป็นพ่อพอๆ กับอารมณ์ของผู้เป็นลูก “ยืนยันซิจ๊ะ”

เพราะว่าโควต้าในสาขาการจัดการธุรกิจการบิน มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ (กำแพงแสน) ค่าเทอมหมื่นกว่าบาท และค่าหอพักในก็ 2 พันกว่าบาท รวมค่ากินรายวันอีกวันละร้อยกว่าบาท ผู้เป็นพ่อก็พอสู้ได้สู้ไหว จึงยินดีให้ยืนยันเข้าศึกษาในคณะนี้ สาขานี้

โดยจะมอบตัวในเดือนมิถุนายน

ผมได้เห็นความเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นกับลูกสาวคนนี้ จากคนที่ยิ้มยาก พูดยาก นิ่งขรึม กลายเป็นคนอมยิ้มตลอดทั้งวัน ร้องเพลงอย่างมีความสุข ปรับปรุงอุปนิสัยให้เป็นคนร่าเริงแจ่มใส จากคนที่เคยพูดด้วยอารมณ์ฉุนเฉียวเกรี้ยวกราด ก็กลายเป็นคนพูดจาสุขุมนิ่มนวลอ่อนหวาน ยิ้มแย้มแจ่มใส จึงทำให้ทุกคนในครอบครัวพลอยมีความสุขใจ ปลื้มใจ ดีใจ ที่ได้เห็นความเปลี่ยนแปลงของเธอในครั้งนี้

ปีติได้เกิดขึ้นกับเธอตลอดทั้งวันนับตั้งแต่วันที่ 24 เมษายน เป็นต้นมา

ผมก็คิดว่าลูกสาว ลูกชาย คุณพ่อ คุณแม่และญาติพี่น้องของอีกหลายหมื่นหลายแสนครอบครัวก็จะเกิดอารมณ์อันสุดแสนจะวิเศษสุขด้วยปีติ 5 ปีติใดปีติหนึ่งเกิดขึ้นกับครอบครัวของท่านเช่นเดียวกับที่เกิดขึ้นในครอบครัวของผมในปีนี้ในโอกาสนี้ แม้ในอนาคตข้างหน้าจะเป็นอย่างไร เราท่านทั้งหลายก็ไม่สามารถจะหยั่งรู้ได้ เพราะอนาคตังสญาณยังไม่เกิดขึ้นกับจิตใจของเรา จึงมองอนาคตไม่เห็น

เราก็ทำหน้าที่ในวันนี้ให้ดีที่สุด

ลูกก็ทำหน้าที่ของลูกให้ดีที่สุด

พ่อแม่ก็ทำหน้าที่ของพ่อแม่ให้ดีที่สุด อย่าให้ความขัดแย้งเกิดขึ้นในครอบครัวเหมือนกับความขัดแย้งที่เกิดขึ้นในการเลือกตั้งในครั้งที่เจ้าหน้าที่ไม่ปฏิบัติตามหน้าที่ เจ้าหน้าที่ไม่ปฏิบัติตามรัฐธรรมนูญ สังคมย่อมสูญเสียผลประโยชน์ไปทั้งประเทศ เพราะคนไม่ปฏิบัติตามหน้าที่ของตนตามหลักสุจริตธรรม ดังที่พระพุทธเจ้าได้ตรัสไว้ในอรรถกถา ขุททกนิกาย คาถาธรรมบท ในเรื่องพระเจ้าสุทโธทนะ ความว่า

อุตฺติฏฺเฐ นปฺปมชฺเชยฺย ธมฺมํ สุจริตํ จเร

ธมฺมจารี สุขํ เสติ อสฺมึ โลเก ปรมฺหิ จ.

ธมฺมํ จเร สุจริตํ น ตํ ทุจฺจริตํ จเร

ธมฺมจารี สุขํ เสติ อสฺมึ โลเก ปรมฺหิ จ.

ความว่า บรรพชิตไม่พึงประมาทในก้อนข้าว อันตนพึงลุกขึ้นยืนรับ บุคคลพึงประพฤติธรรมให้สุจริต

ผู้ประพฤติธรรม ย่อมอยู่เป็นสุข ทั้งในโลกนี้และโลกหน้า

บุคคลพึงประพฤติธรรมให้สุจริต ไม่พึงประพฤติธรรมนั้นให้ทุจริต,

ผู้มีปกติประพฤติธรรม ย่อมอยู่เป็นสุขในโลกนี้และโลกหน้า