นางแม่วัวตัวนั้นยังคงฝันร้ายยืดยาวอยู่เนืองๆ แม้ว่าในขณะนี้มันจะกินอิ่มนอนหลับ และมันกับลูกจะได้นอนในคอกไม้ไผ่อันมั่นคงแข็งแรงใต้กุฏิของหลวงพ่อเทียนแล้วก็ตาม ฝันร้ายนั้นทำให้มันสะดุ้งตื่นและผุดลุกขึ้นยืนจังก้าพลางก็แว้งเหวี่ยงเสียบเสยเขาไปในความว่างเปล่า หลายต่อหลายครั้งที่ฝันร้ายนั้นทำให้มันร้องอย่างทุรนทุรายอยู่ในความเงียบ และหลวงพ่อเทียนต้องงกๆ เงิ่นๆ ลงจากกุฏิของแกเข้ามาปลอบไอ้เจ้าลูกวัวนั้น แน่นอนละว่ามันก็ยังคงฝันร้ายอยู่ทุกบ่อยๆ ในยามที่มันฝันร้าย มันจะเอาแต่นอนตัวสั่นระริกขากระตุกราวกับเป็นโรคลมชักและเอาแต่ร้องแบแบ และทำให้หลวงพ่อเทียนต้องลงมาปลอบอีกด้วยเช่นกัน ถิ่นกำเนิดของนางแม่วัวไม่ได้อยู่ที่ทุ่งแพรกหนามแดงนี่หรอก มันเกิดที่ทุ่งโพทะเล อันเป็นอีกเวิ้งทุ่งหนึ่งไกลจากแพรกหนามแดงไปทางตะวันออกเฉียงใต้โน่น พ้นจากดงตาลอันยาวเหยียดและหนาทึบและสลับสล้างดงนั้นไป ที่นั่นดินกันดารและมีรสเค็ม และผืนดินหลายต่อหลายแห่งมีแต่คราบเกลือสะท้อนแสงวับวาวกินอาณาบริเวณกว้าง หญ้าที่นั่นต้นเรียวเล็ก ใบเรียวเล็ก และมีรสเค็ม อากาศมีกลิ่นของทะเล ไม้ไร่ในแถบถิ่นนั้นมีลำต้นแคระแกร็นและกิ่งก้านบิดเบี้ยวหยิกงอ พุทราที่นั่นลูกเล็กเม็ดใหญ่มีเนื้อน้อยและเนื้อนั้นทั้งเปรี้ยวและฝาด มะขามที่นั่นก็ฝักเล็กลีบไม่สู้จะมีเนื้อและเปรี้ยวจัดจนขม มะขามเทศที่นั่นก็ฝักแกร็นและมีรสฝาด กล้วยที่นั่นก็ลำต้นเล็กและออกเครือผ่ายผอม พืชไร่จำพวกข้าวโพดและข้าวฟ่างไม่อาจเติบโตขึ้นมาได้เลย น้ำในห้วยหนองคลองบึงของที่นั่นมีรสกร่อย และจะจืดสนิทก็แต่เฉพาะในเวลาที่ฝนตกลงมาห่าใหญ่ๆ เท่านั้น ทุ่งนาในท้องถิ่นนั้นเป็นดินดอน ปลูกได้แต่ข้าวต้นเล็กมีรวงเล็กลีบ ชั้นแต่ฟางก็ยังสากระคายคอวัว ผู้คนที่นั่นยังแค่นจะปลูกข้าวเพราะเขายังต้องกินข้าว ส่วนใหญ่เขามีเรือประมงขนาดเล็กเอาไว้หาปลา ทะเลอยู่ไม่ไกลออกไปและมันเป็นทะเลโคลน เวลาน้ำลงจะปรากฏหาดโคลนกว้างยาวสุดสายตา บนหาดโคลนนั้นมีหอยแครงและหอยเสียบชุกชุม หากเราหันหน้าขึ้นเหนือ หาดโคลนนี้จะอยู่ทางทิศตะวันออก ตัวหมู่บ้านจะอยู่ทางทิศตะวันตก ระหว่างหาดและหมู่บ้านมีถนนดินสายใหญ่คั่น ทำหน้าที่เป็นแนวป้องกันน้ำเค็มไปด้วยในตัว บนถนนมีสะพานไม้ง่อนแง่นอยู่หลายแห่ง ใต้สะพานก็คือคลองอันเป็นเส้นทางสัญจรของเรือจับปลาของชาวบ้าน นางแม่วัวเกิดที่นั่นและเติบโตที่นั่นในเขตรั้วบ้านทรงไทยหลังเล็กๆ รูปทรงราวกับศาลเจ้าหลังหนึ่ง กระเบื้องสีขาวของบ้านหลังนั้นเก่าคร่ำ พื้นไม้กระดานเก่าคร่ำ ฝาผนังเก่าคร่ำ และเสาของมันนั้นก็ทั้งคอดกิ่วและโย้เซเอนเอียง ที่นั่นมีสระน้ำขนาดใหญ่ บนขอบสระมีแต่กอไผ่ต้นเล็กๆ ปล้องถี่ๆ ขึ้นอยู่เบียดเสียดอันเป็นที่สิงสู่ของงูเงี้ยวเขี้ยวขอทั้งหลายทั้งปวง และเป็นที่ชุมนุมของนกกินปลานานาชนิด นางแม่วัวหายใจเอาอากาศของที่นั่นเข้าไปเป็นเฮือกแรก และมันก็จึงจดจำกลิ่นอายของอากาศที่นั่นได้อย่างแม่นยำ เมื่อมันอายุได้ราวสักสามขวบมันก็ถูกจับสนตะพายและถูกฝึกให้ทำนา (ไถและคราดด้วยแอกอย่างที่ใช้กับควาย) มันเป็นวัวว่าง่ายและขยันขันแข็ง ลูกของมันก็เกิดที่นั่น เมื่อมันยังอยู่ที่นั่น หญิง-ชายชาวนาและลูกชายวัยสิบขวบของเขาเรียกมันว่าอีนิลและเรียกลูกของมันว่าไอ้โหนด (ไอ้เจ้าลูกวัวมันมีสีเหมือนลูกโตนดสุก) มันรักเจ้าของของมันทั้งสามคนและมันก็รักท้องทุ่งกันดารแห่งนั้น มันรักต้นขลู่ต้นข่อยพุ่มหนามพุงดอดงตะบองเพชรและกอสลัดได มันกินหญ้าน้ำเค็มอย่างกร้วมกร้ามเอร็ดอร่อย มันกินน้ำกร่อยอึกใหญ่ๆ โดยไม่เบือนหน้าหนีหรือทอดถอนใจ มันรักคอกอันแข็งแรงและแน่นหนามิดชิดทำจากไม้ไผ่และหลังคามุงด้วยทางตาลแห้งของมัน ลูกของมันก็รักเจ้าของของมันและรักแดนกันดารแห่งนั้นด้วยเช่นกัน ชายผู้เป็นเจ้าของของมันมักจะไปเสาะหาเกี่ยวหญ้าน้ำจืดจากที่ไกลและเอามาป้อนมัน (เขาเป็นชายผู้เงียบขรึมคนหนึ่ง) หญิงผู้เป็นเจ้าของของมันก็พูดจากับมันอย่างอ่อนโยนเสมอและไม่เคยเฆี่ยนตีมันเลย (นางเป็นหญิงผู้เงียบขรึมคนหนึ่ง) เด็กชายร่างผอมเกร็งผิวสีน้ำตาลคนนั้นเล่าก็ทำความสะอาดคอกให้มันทุกวัน สุมไฟไล่ยุงให้มันทุกคืน และเป็นทั้งเพื่อนเล่นของมันและลูกของมันอีกด้วย (แม้ว่าในความเป็นจริงเขาจะเป็นแต่เพียงเด็กชายท่าทางเหงาๆ และมีนัยน์ตาเศร้าๆ คนหนึ่งเท่านั้นก็ตามที) มันคุ้นเคยกับหมาเฝ้าบ้านตัวนั้นด้วย แม้ว่ามันและหมาตัวนั้นมักจะระหองระแหงกันอยู่โดยไม่ว่างเว้น มันคุ้นเคยกับไอ้โต้งพ่อเล้าและนางแม่ไก่สามสี่ตัวซึ่งมักจะชวนกันมาคุ้ยเขี่ยหาอาหารกินในคอกของมัน แต่ที่มันไม่อาจล่วงรู้ได้เลยก็คือ เด็กชายนัยน์ตาเศร้าๆ คนนั้นเขาเรียนอยู่ชั้น ป.สี่แล้วในโรงเรียนประชาบาลบ้านโพทะเลอันไกลปืนเที่ยงและซอมซ่ออนาถายิ่งกว่าโรงเรียนประชาบาลวัดแพรกหนามแดงนี่เสียอีก และเขากำลังจะต้องไปเรียนหนังสือต่อในตัวจังหวัด เขาจะไปพักอาศัยอยู่ที่บ้านญาติคนหนึ่งของเขา เขาถูกสถานการณ์บังคับให้ต้องเปลี่ยนแปลงตนเองจากนายเถื่อนไปเป็นนายเมือง เขาจำเป็นจะต้องมีเงินติดตัวไปบ้างในการนี้ ค่าสมุดและหนังสือ ค่าเครื่องแบบนักเรียนและค่าเครื่องแบบลูกเสือสามัญ ค่าเทอม ค่ากินค่าอยู่ ค่าขนม และค่าใช้จ่ายอื่นๆ อีกจิปาถะ ในปีการศึกษาใหม่คือปีการศึกษาสองพันห้าร้อยสิบ เด็กชายคนนี้จะต้องไปเรียนต่อในระดับชั้นประถมปลายที่โรงเรียนเทศบาล 3 วัดจันทราวาส เขาจำต้องเตรียมความพร้อมไว้เสียแต่เนิ่นๆ พ่อและแม่ของเด็กชายก็จึงจำเป็นที่จะต้องขายอีนิลและไอ้โหนดของตน (ขายทั้งที่ขณะนั้นไอ้เจ้าลูกวัวมันยังไม่อดนม) นางแม่วัวตัวนี้ไม่เข้าใจเลยว่าทำไมสี่ซ้าห้าวันก่อนหน้านั้นเจ้าของของมันเขาจึงได้กักขังมันและลูกของมันไว้ในคอกและปรนเปรอมันและลูกของมันด้วยหญ้าและน้ำอย่างดีที่สุดเท่าที่เขาจะแสวงหามาได้ ว่าทำไมเขาทั้งสามคนนั้นจึงมักจะเข้ามากอดคอและลูบหัวมันและลูกของมันอยู่ทุกบ่อยๆ ด้วยท่าทีอันแสนเจ็บปวดและแสนเศร้า ว่าทำไมบ่ายวันหนึ่งเขาทั้งสามคนนั้นถึงได้ช่วยกันอาบน้ำอาบท่าให้แก่มันและลูกของมันเสียจนสะอาดเอี่ยมและเอาเชือกเส้นหนึ่งผูกรอบคอลูกของมัน ว่าทำไมพวกชายฉกรรจ์แปลกหน้าสี่ห้าคนที่มาในรถบรรทุกบุโรทั่งคันนั้นถึงได้ฉุดกระชากลากถูมันและลูกของมันออกมาจากคอกอย่างไม่ปรานีปราศรัยโดยที่เจ้าของของมันไม่ยอมช่วยเหลือมันและลูกของมันเลย หากแต่กลับยืนมองนิ่งเฉยด้วยใบหน้าเศร้าๆ ริมฝีปากเม้มแน่นพลางกะพริบตาปริบๆ และในที่สุดก็ถึงกับเบือนหน้าหนี แม้ว่ามันและลูกของมันจะได้ส่งเสียงร้องขอความช่วยเหลือออกไปเสียจนแทบจะขาดใจก็ตาม

บนรถบรรทุกคันนั้นมีวัวเล็ก วัวใหญ่ ทั้งตัวผู้และตัวเมียยืนเบียดกรอกันอยู่อย่างอึดอัดสักสิบสี่สิบห้าตัว วัวเหล่านี้คือวัวที่ถูกซื้อมาจากหมู่บ้านอื่นๆ ในละแวกย่านนั้น แต่ละตัวต่างตื่นกลัวเจียนคลั่ง แต่ราวกระบะของรถบรรทุกนั้นสูงและแข็งแรงแน่นหนา แผ่นกระบะท้ายรถก็เป็นแผ่นเหล็ก เลยขึ้นมาจากแผ่นเหล็กนั้นอีกก็คือท่อนเหล็กสามสี่ท่อน แต่ละท่อนมีขนาดใหญ่และยาวครือๆ กันกับแผ่นกระบะท้ายรถ มันคือคอกที่เคลื่อนที่ได้ ไม่ใช่ซี มันไม่ใช่คอก มันคือกรงต่างหาก ภายในนั้นมีที่ว่างอยู่เพียงน้อยนิด ไม่มีที่สำหรับเดินหรือสำหรับปีนป่ายอันใดเลย ไม่มีหนทางหลบหนี วัวแต่ละตัวต่างกลัวเกินกว่าที่จะทักทายกันหรือพูดคุยทำความรู้จักกัน นางแม่วัวได้แต่ยืนตัวสั่นริกๆ นัยน์ตาเบิกเบิ่ง มองลอดราวกระบะรถออกไปทางนี้ที ทางโน้นที ลูกของมันไม่เคยเห็นอาการเช่นนี้ของผู้เป็นแม่มาก่อนเลย แข้งขาของมันอ่อนและมันก็เลยนอนตะแคงอยู่ใต้ท้องแม่ของมันนั่นเอง นางแม่วัวยืนถ่างขาของมันออกเพื่อให้ลูกของมันได้นอนสบาย วัวตัวใดเข้ามาบดเบียดมันจากทางด้านหน้าหรือจากทางด้านข้างของมัน มันแว้งเหวี่ยงหัวขวิด วัวตัวใดเข้ามากระทบกระทั่งมันจากทางด้านหลัง มันดีดขาหลังเตะ รถบรรทุกวิ่งออกจากลานบ้าน เลี้ยวขวา กระเด้งกระดอนจนโคลงเคลงอยู่บนถนนดินอันมีแต่หลุมและบ่อ นางแม่วัวชะเง้อชะแง้คอมองไปยังลานบ้านที่มีลอมฟางเล็กๆ อยู่สามลอม กอเตยร่มครึ้มริมขอบลาน โอ่งเก็บน้ำฝนใบโตๆ เจ็ดแปดใบใต้ถุนเรือน ฉางใส่ข้าวเปลือก คอกไม้ไผ่หลังคามุงด้วยทางตาลแห้งของมันซึ่งมันและลูกเคยกินและนอนอย่างสุขารมณ์ มันมองดูเรือนไทยเก่าแก่หลังนั้นซึ่งมีขนาดเล็กลงทุกที พวกนางแม่ไก่ยังคงร้องกระต๊ากไม่หยุด หมาตัวนั้นยังคงเห่ากระโชกและวิ่งตามรถมา แต่รถก็ยังคงวิ่งตะบึงกระเด้งกระดอนจนโคลงเคลงต่อไป มีวัวฝูงหนึ่งดิ้นรนขลุกขลักอยู่ในกระบะบรรทุกของมันนั้น แดดยามบ่ายร้อนขึ้นอีก ฝุ่นลอยคลุ้ง ลมบ้าหมูหอบซังข้าวแห้งลอยละล่องหมุนคว้างบิดเป็นเกลียวขึ้นไปอยู่ที่นั่นที่นี่ในทุ่งกันดารอันพร่าพรายด้วยพยับแดด ตาลขึ้นอยู่ระเกระกะห่างๆ กัน ตาลแต่ละต้นผ่ายผอมสูงชะลูดและไกวเอนเหมือนเปรตหิว แต่แล้วต้นตาลตามสองข้างทางก็เริ่มทยอยผ่านนัยน์ตาเข้ามาบ่อยครั้งมากขึ้น ลำต้นโตใหญ่มากกว่าที่มันเคยเห็น ทุ่งนาสองข้างทางดูอุดมสมบูรณ์มากขึ้นเพราะมีกอซังข้าวกอโตๆ รถเลี้ยวซ้ายไปทางตะวันตก มุ่งหน้าเข้าหาดวงตะวันยามบ่าย รถขึ้นสะพานข้ามคลองอีกสองสามครั้ง เป็นคลองสวยน้ำใส ไม่ใช่คลองที่มีแต่โคลนเค็มและมีปลาตีนแถกไถเหมือนคลองในทุ่งที่บ้านของมัน รถกระเด้งกระดอนและโคลงเคลงน้อยลง และในที่สุดก็ขึ้นมาวิ่งอย่างราบรื่นและเร็วอย่างน่าพรั่นพรึงบนถนนราดยางมะตอย

แดนมิคสัญญีแห่งนั้นกว้างขวางและมีรั้วรอบขอบชิดเป็นกำแพงสูงทั้งสี่ด้าน มีประตูทางเข้าอยู่ทางทิศตะวันตก อยู่ห่างออกมาทางทิศใต้ของใจกลางเมือง แต่ก่อนนี้คงถือได้ว่ามันอยู่ห่างออกมาจากใจกลางเมืองมากพอดู แต่แล้วเมืองก็เริ่มขยายตัวออกมา ถนนถูกขยับขยายและมีรถราสัญจรขวักไขว่ บ้านเรือนก็มากขึ้น ผู้คนก็มากขึ้น พื้นที่ที่เป็นโรงฆ่าสัตว์ของเทศบาลแห่งนี้กว้างสักสองไร่เศษ ด้านหน้า (คือทางทิศตะวันตก) เป็นถนน ด้านซ้ายเป็นวัดวัดหนึ่ง ด้านขวาเป็นวัดอีกวัดหนึ่ง ด้านหลัง (คือทางทิศตะวันออก) เป็นชุมชนแออัดอันเป็นที่ตั้งอย่างเปิดเผยของซ่องโสเภณีหกเจ็ดแห่งด้วยกัน ในอาณาบริเวณดังกล่าวนี้นางแม่วัวได้กลิ่นเลือด เลือดทั้งเก่าแก่มาแต่นมนานกาเล เลือดใหม่สดอันเพิ่งแห้งหมาดและจับกันเป็นร่องรอยเกรอะกรัง เลือดบนลานซีเมนต์กว้าง เลือดที่ซึมลงในพื้นที่ที่เป็นดิน เลือดที่ไหลลงสู่ท่อระบายน้ำเสีย เลือดที่ระเหยอยู่ในอากาศ มีอาคารใหญ่สามหลังและอาคารหลังเล็กๆ อีกหลังหนึ่ง ในตัวอาคารอันเปิดโล่งทั้งสามหลังนั้นก็มีกลิ่นเลือดเช่นกัน บรรดาชายฉกรรจ์ที่เดินบ้างนั่งบ้างกันอยู่ในบริเวณนั้นก็มีกลิ่นเลือดที่ระเหยออกมาจากผิวหนังของพวกเขา จากลมหายใจของพวกเขา (เขาเหล่านั้นแตกต่างออกไปโดยสิ้นเชิงจากมนุษย์อื่นๆ ที่นางแม่วัวได้เคยพบเห็น!) ที่นั่นวัวถูกขังรวมกันอยู่ในคอกหนึ่ง ควายถูกขังรวมกันอยู่ในอีกคอกหนึ่ง หมูถูกขังรวมอยู่ในอีกคอกหนึ่ง ที่นั่นมีแต่เสียง เสียงวัว เสียงควาย เสียงหมู เสียงที่ร้องอย่างว้าเหว่ เสียงที่ร้องอย่างทุรนทุราย เสียงที่ร้องอย่างสิ้นหวัง เสียงที่ร้องออกไปด้วยความเจ็บปวดและความหวาดกลัว ที่นั่นมีแต่เสียงอยู่ตลอดเวลาทั้งวันและคืน วัวสามสิบสี่สิบตัวในคอกวัวร้องเมื่อเห็นรถบรรทุกวิ่งวัววิ่งเข้ามา วัวในรถบรรทุกก็ร้อง นางแม่วัวตัวนั้นก็ร้อง เจ้าลูกวัวเมื่อได้ยินแม่ของมันร้องมันก็ร้องออกมาบ้าง วัวทุกตัวในรถบรรทุกถูกต้อนเข้าไปรวมอยู่ในคอกวัว ขณะนั้นบ่ายคล้อยเต็มทีแล้ว แต่อากาศยังคงร้อนระอุ ในคอกวัวมีวัวรวมอยู่ทั้งหมดประมาณห้าสิบกว่าตัว ทุกตัวต่างยืนคอตก นัยน์ตาอ่อนโรย ทุกตัวต่างส่งเสียงร้องเศร้าๆ เป็นครั้งคราว ทุกตัวต่างมีน้ำตาไหลเป็นทาง ที่มุมคอกทางด้านหนึ่งมีถังน้ำยาวมีน้ำอยู่เต็ม ก่อจากซีเมนต์ ที่อยู่ติดกันก็คือรางหญ้ายาวเหยียด ทำจากไม้เนื้อแข็ง มีหญ้าสดและฟางแห้งคลุกรำ นางแม่วัวกินน้ำหน่อยหนึ่ง ลูกของมันเห็นดังนั้นก็ทำตาม นางแม่วัวกินหญ้าสดอีกบ้างเล็กน้อย ลูกของมันก็ทำตามเช่นกัน เมื่อนางแม่วัวออกเดินสำรวจไปรอบๆ เจ้าลูกวัวก็เดินตามไปต้อยๆ ไม่ยอมห่าง คอกใหม่แห่งนี้ก็ช่างแข็งแรงและแน่นหนา แข็งแรงและแน่นหนาอย่างสิ้นหวังโดยแท้จริง หญ้าที่นี่หวานฉ่ำและสด น้ำที่นี่ก็จืดสนิท แต่นางแม่วัวกินอาหารและน้ำอย่างฝืดฝืน มันเริ่มเข้าใจได้อย่างกระท่อนกระแท่นและรางเลือนว่า-เขา-ขุน-เรา-ไว้-เพื่อ-ฆ่า-เขา-ขุน-เรา-ไว้-เพื่อ-ฆ่า-และมันก็พยายามบอกความจริงข้อนี้แก่ลูกซึ่งยังไม่ประสีประสาของมัน