โดย นพ.บรรจบ ชุณหสวัสดิกุล
[email protected]

 

เป็นไปได้อย่างไรที่จะมีสารตัวหนึ่งช่วยทั้งผิวพรรณทั้งต้านมะเร็งอีกด้วย เพราะฟังดูเป็นคนละเรื่องกันเลย

แต่มีสารชนิดนี้จริงๆ ชื่อว่า เบต้า กลูแคน (Beta glucan)

ผู้รักสุขภาพลองมาทำความรู้จักสารนี้กันหน่อย

แท้ที่จริงสารนี้ก็คือน้ำตาลเชิงซ้อนชนิดหนึ่งที่เรียงตัวกันเป็นโพลีแซกคาไรด์ ซึ่งก็คือเส้นใยในธรรมชาตินั่นเอง

มันอาจเรียงตัวกันยาวหรือกว้างใหญ่ขนาดไหนแล้วแต่สถานการณ์ ด้วยเพียงแต่เอาโมเลกุลของกลูโคสมาเกาะกัน แล้วผลที่ได้จากการเกาะกันนั้นก็เกิดคุณสมบัติต่างกันทั้งการละลายน้ำ ความหนืด รวมทั้งปฏิกิริยาทางชีวเคมีที่แตกต่างกันต่อร่างกาย

เบต้ากลูแคนที่เรารู้จักกันดีอยู่แล้วก็คือเซลลูโลสของต้นพืช รำข้าว ผนังเซลล์ของยีสต์ เห็ด รา และแม้กระทั่งเปลือกของแบคทีเรีย

เบต้ากลูแคนถูกเอามาใช้ในชีวิตประจำวัน เช่น เป็นเส้นใยอาหาร หรือแม้กระทั่งเอามาเป็นหัวเชื้อเพื่อหมักแอลกอฮอล์

โอ๊ตเป็นแห่งของเบต้ากลูแคนชนิดละลายน้ำที่พบมากสุด

ต่อมาก็คือยีสต์และเห็ดซึ่งมีการวิจัยพบบทบาทต่อภูมิต้านทานร่างกายอย่างสำคัญ

มีการค้นพบว่าเบต้ากลูแคนชนิดละลายน้ำมีบทบาทต่อสุขภาพน้อยกว่าชนิดไม่ละลายน้ำ

การที่มันมีคุณสมบัติแตกต่างกันเป็นเพราะตำแหน่งบนโมเลกุลของน้ำตาลตำแหน่งไหนที่เป็นฝ่ายยื่นแขนออกไปจับกับโมเลกุลข้างๆ

เช่น พบว่าการเกาะกันที่ตำแหน่ง beta 1,3/1,4 ทำให้มันละลายน้ำแต่มีผลต่อร่างกายน้อยลง

ถ้าเทียบกับการเกาะกันที่ตำแหน่ง beta 1,3/1,6 ซึ่งทำให้มันละลายน้ำ แล้วมีผลต่อสุขภาพทั้งกระตุ้นภูมิต้านทาน ควบคุมคอเลสเตอรอล ไปจนถึงความสวยงามของผิวพรรณด้วย

เบต้ากลูแคนที่นำมาสกัดเป็นสารเสริมมีประโยชน์ต่อสุขภาพนั้น ทำมาจากผนังเซลล์ของเห็ดชิตาเกะ (Saccharomyces cerevisiae) ให้สารชนิด beta 1,3/1,6 มีผลดีต่อภูมิต้านทานอย่างมาก

ส่วนที่สกัดจากโอ๊ตและข้าวบาเลย์เป็นชนิด beta 1,3/1,4 ไม่ได้กระตุ้นภูมิต้านทาน แต่ช่วยลดคอเลสเตอรอลได้

ทำงานผ่านเม็ดเลือดขาว

เม็ดเลือดขาวของเราคือกองทัพป้องกันประเทศ แบ่งเป็นหลายกรมกอง บางชนิดทำหน้าที่ปล่อยสารพิษใส่ผู้รุกราน บางชนิดเข้าไปเขมือบกิน

พบว่าบนผนังของเม็ดเลือดขาวทั้งนิวโทรฟิลมีหน้าที่กำจัดแบคทีเรีย แมโครฟาจคอยเขมือบกินและเก็บกวาดขยะ และ NK cell คอยต่อต้านมะเร็ง ต่างก็มีปุ่มรับที่พร้อมจะตอบสนองต่อสารเบต้ากลูแคน

ดังนั้น เมื่อรับเบต้ากลูแคนเข้าไป เซลล์เม็ดเลือดขาวเหล่านี้ก็ตื่นตัวขึ้นมาทำงาน แต่เป็นการตื่นตัวที่สามารถควบคุมได้ ไม่กลายเป็นภูมิต้านทานไวเกิน

เมื่อศึกษาต่อไปพบว่า ปุ่มรับบนแมโครฟาจชื่อ Dectin-1 จะจับกับ beta 1,3/1,6 จากนั้นเข้าแมโครฟาจก็จะแบ่งตัวไปทำหน้าที่ทำความสะอาดตามเยื่อบุภายในของอวัยวะต่างๆ เช่น ถุงลมปอด ท่อตับ ผิวหนัง ไต เลือด เยื่อบุลำไส้ เยื่อหุ้มข้อ

นักวิจัยชื่อ นิโคลัส ลูซิโอ (Nicholas Di Luzio รายงานครั้งแรกในปี ค.ศ.1960 ว่าเซลล์เหล่านี้ตอบสนองต่อเบต้ากลูแคน ต่อจากนั้นก็มีงานวิจัยจากอีกหลายๆ มหาวิทยาลัยของโลกที่ยืนยันเรื่องนี้

เมื่อกระตุ้นแมโครฟาจเหล่านี้แล้วเกิดอะไรขึ้น? จะเกิดกระบวนการ 3 อย่างที่ช่วยภูมิต้านทานคือ

1. เพิ่มจำนวนเม็ดเลือดขาว
2. เพิ่มจำนวนเม็ดเลือดขาวที่แทรกตัวเข้าไปจู่โจมพื้นที่เป้าหมาย
3. เพิ่มความสามารถในการเขมือบสิ่งแปลกปลอม

ผลต่อร่างกาย

ผลที่เกิดขึ้นกับร่างกายก็คือ :

– ยับยั้งอนุมูลอิสระในร่างกาย
– ปรับสมดุลของภูมิต้านทานที่ไวเกิน
– ปรับสมดุลคอเลสเตอรอลและน้ำตาลเลือด
– ช่วยระบายถ่ายท้อง
– ช่วยสมานแผลให้หายเร็ว
– แมโครฟาจถูกกระตุ้น
– ต่อต้านทั้งไวรัสและแบคทีเรีย
– ลดการอักเสบข้อรูมาตอยด์
– ดูแลผิวพรรณให้สะอาด ให้ชุ่มชื้น

ต้านมะเร็ง

เมื่อเกิดมะเร็งเม็ดเลือดขาวแมโครฟาจและ NK cell เป็นกระบวนหน้าสุดของการต่อต้าน เบต้า กลูแคน คือผู้สนับสนุนกองทัพที่แข็งขันเหล่านี้

ยังพบอีกว่าเมื่อแมโครฟาจถูกกระตุ้นจากเบต้ากลูแคน จะทำให้ Helper T cell ซึ่งเป็นเซลล์ผู้ช่วยปล่อยสารแอนติบอดี้ออกมา แอนติบอดี้จะเข้าไปจับผนังเซลล์มะเร็ง แล้วเรียก T killer cell เข้าไปกำจัดเซลล์มะเร็งนั้น

แมโครฟาจที่กระตุ้นด้วยเบต้ากลูแคนยังไปกระตุ้นให้ไขกระดูกสร้างเม็ดเลือดขาวมากขึ้น แล้วปล่อยเม็ดเลือดขาวจากไขกระดูกเข้าสู่กระแสเลือด

ทีนี้บทบาทในการร่วมรักษามะเร็งก็คือ ผู้ป่วยที่ถูกเคมีหรือรังสีภูมิต้านทานมักจะตก จึงเกิดการติดเชื้อได้ง่าย แถมรังสีบำบัดยังกดไขกระดูกทำให้ปริมาณเม็ดเลือดขาวลดลง

มีงานวิจัยพบว่าเบต้ากลูแคนไปกระตุ้นไขกระดูกให้สร้างเม็ดเลือดขาวเพิ่มขึ้น

มีงานวิจัยการใช้เบต้า กลูแคน ในผู้ป่วยมะเร็งเต้านมระยะต่างๆ และรับการรักษาทั้งเคมีบำบัดหรือสารยับยั้งเอนไซม์บ้างเทียบกับกลุ่มควบคุม พบว่าสารนี้สามารถกระตุ้นให้ไขกระดูกสร้างเม็ดเลือดขาวและปล่อยเข้าสู่กระแสเลือดได้เพิ่มขึ้นอย่างมีนัยสำคัญ

สำหรับผู้ป่วยมะเร็งระหว่างรังสีรักษา รังสีเป็นอนุมูลอิสระอย่างหนึ่งนอกจากทำลายเซลล์มะเร็งแล้วก็ทำลายเซลล์ดีด้วย เบต้า กลูแคน เป็นสารต้านอนุมูลอิสระจึงช่วยปกป้องเซลล์แมโครฟาจจากการถูกทำลายของรังสี

คุมคอเลสเตอรอล

สารนี้คุมคอเลสเตอรอลได้ด้วยการยับยั้งการดูดซึมในลำไส้

ทั้งยังจับเข้ากับโมเลกุลคอเลสเตอรอลแล้วกำจัดออกไป

ในด้านหนึ่งสารนี้ยังยับยั้งตับไม่ให้สร้างคอเลสเตอรอลมากไป

รักษาข้ออักเสบ

นอกจากยับยั้งการอักเสบแล้ว

สารนี้ยังกระตุ้นไฟโบรบลาสท์ให้สร้างน้ำหล่อเลี้ยงข้อมากขึ้น

สมานแผล ดูแลผิวพรรณ

เซลล์เขมือบในตระกูลแมโครฟาจที่ผิวหนังคือเซลล์แลงเกอฮาน สารนี้กระตุ้นเซลล์เขมือบที่ผิวหนังให้ทำหน้าที่กำจัดสารเสียได้เร็วขึ้น ผิวพรรณจึงสะอาด ขณะเดียวกัน สารนี้จับตัวเข้ากับไฟโบรบลาสท์กระตุ้นให้สร้างคอลลาเจน อิลาสติน และสารฮัยยาลูโรนิกให้ความอ่อนเยาว์แก่ผิว

จึงมีการใช้เบต้า กลูแคน ในการแพทย์ชะลอวัย เพราะช่วยขจัดริ้วรอย หลุมสิว รอยอักเสบ แถมเพิ่มคอลลาเจนและช่วยใบหน้าชุ่มชื้น

วงการอาหารเสริมจึงมีสารตัวนี้ใช้อย่างถูกต้องตามมาตรฐาน ทำเป็นเม็ดแคปซูลกินง่าย หลายยี่ห้อ