“ประโยคคำสั่งในเครื่องแบบประโยคคำถาม” โวหารท่านผู้นำประยุทธ์ จันทร์โอชา (จบ)

นามนัย (Metonymy) คือการเรียกสิ่งใดสิ่งหนึ่งแต่หมายถึงอีกสิ่งหนึ่ง

คำพูดสาธารณะของ พล.อ.ประยุทธ์ ใช้โวหารแทนสิ่งแบบนามนัย 1 ตัวบท ในการพูดถึงคดีฆาตกรรมสองนักท่องเที่ยวชาวอังกฤษที่เกาะเต่า จังหวัดสุราษฎร์ธานี เมื่อเดือนตุลาคม 2557

“การจัดระเบียบสังคม อาวุธสงคราม ยังมีอยู่ ไม่ต้องกังวล เรายังคงเดินหน้าจับกุมอย่างต่อเนื่อง ทั้งอาวุธสงคราม ทั้งค้ามนุษย์ แรงงานผิดกฎหมาย ความปลอดภัย นักท่องเที่ยวมีปัญหามาตลอด ต้องเห็นใจเขาว่าเขาเข้าใจว่าบ้านเมืองเราเนี่ยสวยงามปลอดภัย ทำยังไงก็ได้ แต่งบิกินี่ไปไหนก็ได้ ผมถามแต่งบิกินี่ประเทศไทยเนี่ยจะรอดไหม เว้นแต่ไม่สวยละนะ (ผู้เข้าประชุมหัวเราะ) สวยทุกคน ในนี้สวยทุกคน แต่งได้หมดแหละนะ อันตราย ต้องบอกเขา ต้องทำทั้งสองอย่างคือ กฎหมาย เฝ้าระวัง ให้นักท่องเที่ยวเขาระวังว่าหลังจาก 18 ไปแล้วห้ามไปตรงนี้ มียามเยิมไปเดินดู เพราะมันเสียการท่องเที่ยวของตรงนั้นไปเลยเนี่ย เกาะอะไรเนี่ย เกาะช้างใช่ไหม เกาะอะไรนะ (ผู้เข้าประชุมตอบว่า “เกาะเต่า”) เกาะเต่า เต่าก็หงอยแล้ว นักท่องเที่ยวไม่ต้องกลัว ก็กำลังสืบสวนสอบสวน ก็มีความก้าวหน้าตามลำดับนะครับ” (ASTV ผู้จัดการออนไลน์. 18 กันยายน 2557 : ออนไลน์)

ข้อความ “เกาะเต่า เต่าก็หงอยแล้ว” เป็นการกล่าวถึงสิ่งหนึ่งแต่หมายถึงอีกสิ่งหนึ่ง สิ่งที่กล่าวถึงคือ “เต่า” ซึ่งในที่นี้มี 2 ความหมาย หนึ่ง คำเรียกชื่อสัตว์ชนิดหนึ่ง สองเป็นชื่อเกาะ

แต่ “เต่า” ในข้อความที่ขีดเส้นใต้ไม่ได้หมายถึงทั้งสัตว์ชนิดหนึ่งและชื่อเกาะ แต่หมายถึงสถานที่ คือเกาะทั้งเกาะ และผู้คนที่อาศัยอยู่บนเกาะ

โวหารกล่าวเกินจริง หมายถึง การกล่าวโดยใช้ถ้อยคำเปรียบเทียบเกินจริงเพื่อให้บรรลุวัตถุประสงค์ของผู้กล่าว เรียกว่า “อติพจน์” (Hyperbole) เป็นการกล่าวเกินจริงเพื่อจุดมุ่งหมายด้านอารมณ์ความรู้สึก หรือให้ได้คุณค่าด้านอารมณ์ความรู้สึก และมุ่งเน้นให้ผู้รับสารเกิดอารมณ์ความรู้สึกคล้อยตาม

คำกล่าวสาธารณะของ พล.อ.ประยุทธ์ พบการใช้โวหารอติพจน์1 บท ในการกล่าวถึงปัญหาราคายางพารา ที่สโมสรทหารบก เมื่อวันที่ 15 กันยายน 2557 “เราก็แก้ปัญหาทั้งระบบอยู่ แต่ไม่รู้เกษตรกรจะใจเย็นพอหรือไม่ จะขอราคายางที่ 90-100 บาท ขอถามว่าตอนนี้เราขายได้แค่ 60-70 บาท แล้วจะไปขายให้ใครในโลกนี้ สนับสนุนปลูกยางพารากันอย่างนี้คงต้องไปขายที่ดาวอังคารแล้ว” (มติชนออนไลน์. 25 กันยายน 2557 : ออนไลน์)

“ดาวอังคาร” เป็นสถานที่ซึ่งยังไม่มีใครเดินทางไปถึง แม้ชาติต่างๆ พยายามส่งยานอวกาศไปสำรวจแล้วกว่า 40 ครั้ง ทั้งส่งไปโคจรโดยรอบ ลงไปจอด หรือเคลื่อนที่สำรวจ แต่มีไม่ถึง 50 เปอร์เซ็นต์ที่ประสบความสำเร็จ (ASTV ผู้จัดการออนไลน์. 6 กันยายน 2557 : ออนไลน์)

ดาวอังคารจึงยังเป็นดินแดนลึกลับที่มนุษย์โลกมิอาจไปถึง การไปขายยางพาราที่ดาวอังคารจึงเป็นไปไม่ได้

ผู้พูดเพียงต้องการแสดงอารมณ์ประชดประชันว่าการดำเนินนโยบายเรื่องราคายางพาราของรัฐบาลนั้นทำได้ดีที่สุดแล้ว ไม่สามารถขึ้นไปสู่ระดับที่ดีกว่านี้ได้

เพราะระดับที่ดีกว่านี้ขั้นถัดไปมีแต่ “ดาวอังคาร” เท่านั้น

คํากล่าวสาธารณะของ พล.อ.ประยุทธ์ พบโวหาร “ปฏิรูปพจน์” (Allusion) หรือการนำคำพูดที่มีชื่อเสียงหรือคำพูดของบุคคลที่มีชื่อเสียงมาใช้ให้สอดคล้องในคำกล่าวของตนเพียง 1 ตัวบท ได้แก่ ตัวบทที่กล่าวถึงแนวทางการแก้ไขปัญหาของประเทศในการประชุมสภานิติบัญญัติแห่งชาติ วันพิจารณาร่างพระราชบัญญัติงบประมาณวาระแรกขั้นรับหลักการ เมื่อ 18 สิงหาคม 2557

“สิ่งที่ทุกคนต้องทำคือหาปัญหาและวิธีแก้ปัญหา กำหนดแนวทางแก้ปัญหาตามโรดแม็ป และส่งต่อให้รัฐบาลชุดใหม่ที่มาจากการเลือกตั้งแก้ปัญหาต่อไป คสช. ไม่ใช่เทวดาที่จะแก้ปัญหาทั้งหมดได้ สนช. ทุกคนที่เสนอแนะต้องช่วยกันทำให้ได้ ไม่ใช่ว่าโยนปัญหาให้ผมคนเดียว วันนี้ทุกคนลงเรือลำเดียวกันแล้ว ใครมีปัญหาอะไรหรือไม่ หรือใครไม่เห็นชอบอย่างไรก็ต้องช่วยกัน” (ข่าวสด. 22 สิงหาคม 2557 : ออนไลน์)

สำนวน “ลงเรือลำเดียวกัน” มีความหมายตามพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2557 ว่าทำงานร่วมกัน, ร่วมรับผลการกระทำด้วยกัน (ราชบัณฑิตยสภา. 2557 : ออนไลน์.)

การนำสำนวนดังกล่าวมาใช้ในคำกล่าวข้างต้นของ พล.อ.ประยุทธ์ หมายถึงให้คนไทยทุกคนร่วมมือร่วมใจกันแก้ปัญหาของประเทศชาติ อย่าปล่อยให้เป็นหน้าที่ของนายกรัฐมนตรีเพียงคนเดียว

จึงเป็นการใช้โวหารแบบปฏิรูปพจน์ ความหมายตรงคือ วันนี้คนไทยลงเรือลำเดียวกันแล้ว ต้องเดินทางร่วมกันต่อไป จึงต้องมีความสามัคคีกัน

ความหมายแฝงคือ วันนี้คนไทยทุกคนลงเรือลำเดียวกันแล้ว ไม่ว่าใครมีปัญหาอะไรหรือไม่ก็ต้องเดินทางร่วมกันต่อไปอยู่ดี ต้องอยู่ร่วมกันต่อไปอยู่ดี ต้องช่วยกันคิดหาแนวทางแก้ไขปัญหาโดยปฏิบัติตามโรดแม็ปที่ คสช. กำหนดขึ้น

กล่าวโดยสรุป “ลงเรือลำเดียวกัน” ในความหมายของ พล.อ.ประยุทธ์คือ เมื่ออยู่ในเรือลำนี้แล้วต้องเชื่อฟังและปฏิบัติตาม คสช.

สรุป

1.คำพูดสาธารณะของ พล.อ.ประยุทธ์ จันทร์โอชา 50 ตัวบท พบการใช้โวหาร 5 ชนิด คือ โวหารเปรียบเทียบ (อุปมาและอุปลักษณ์) โวหารสิ่งแทน (นามนัยและสัมพจนัย) โวหารกล่าวเกินจริง (อติพจน์) โวหารเจตนาแฝง (แฝงนัยประชด) และโวหารเลียนแบบ (โวหารปฏิรูปพจน์)

2. โวหาร “ปฏิปุจฉา” (Rhetorical Question) หรือคำถามที่ไม่ต้องการคำตอบ พบในคำพูดสาธารณะของ พล.อ.ประยุทธ์มากที่สุด คิดเป็นร้อยละ 56 ของตัวบททั้งหมด

รองลงมาคือโวหารแฝงนัยประชด (Irony) คิดเป็นร้อยละ 22 ของตัวบททั้งหมด

ส่วนโวหารประเภทอื่นๆ นั้นพบเพียงประปราย เช่น โวหาร “อุปลักษณ์” (Metaphor) คิดเป็นร้อยละ 6 ของตัวบททั้งหมด โวหาร “อุปมา” (Simile) โวหาร “นามนัย” (Metonymy) และ “สัมพจนัย” (Synecdoche)

รวมถึงโวหารอติพจน์ (Hyperbole) และโวหาร “ปฏิรูปพจน์” (Allussion) คิดเป็นร้อยละ 2 ของตัวบททั้งหมด

3. คำพูดสาธารณะของ พล.อ.ประยุทธ์ จันทร์โอชา ทุกตัวบทสามารถตีความหมายได้สองแบบ คือความหมายตรง และความหมายแฝง ความหมายตรงคือการกล่าวถึงสิ่งหนึ่ง และความหมายแฝงคือการหมายถึงอีกสิ่งหนึ่ง ซึ่งต้องอ่านและตีความผ่านบริบทของสังคมไทย

4. พล.อ.ประยุทธ์ จันทร์โอชา ใช้โวหารประเภทต่างๆ ในคำพูดสาธารณะเพื่อวัตถุประสงค์ 3 ประการ คือ เพื่อแสดงอารมณ์หรือเพื่อระบายอารมณ์ต่างๆ อาทิ อารมณ์โกรธ อารมณ์ประชดประชัน อารมณ์น้อย เนื้อต่ำใจ หรือระบายความโมโห เพื่อตอบโต้กระแสวิพากษ์วิจารณ์ต่างๆ โดยเฉพาะกระแสวิพากษ์วิจารณ์จากสื่อมวลชน และนักวิชาการ นักศึกษา นักกิจกรรมในมหาวิทยาลัย และเพื่อแสดงอำนาจให้ผู้ฟังอยู่ภายใต้การควบคุมของตน

5. คำพูดสาธารณะของ พล.อ.ประยุทธ์ จันทร์โอชา นับแต่ดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรีนั้น ไม่ปรากฏลักษณะเชิงวาทศิลป์ แต่สิ่งที่พบอย่างเข้มข้นคือการออกคำสั่งเชิงวางอำนาจและการแสดงอารมณ์ความรู้สึก โดยเฉพาะอารมณ์โกรธ อารมณ์ประชดประชัน และอารมณ์น้อยเนื้อต่ำใจ

6. คำพูดสาธารณะของ พล.อ.ประยุทธ์ จันทร์โอชา ยังมีลักษณะทางภาษาอื่นๆ ที่สะท้อนให้เห็นการใช้อารมณ์ความรู้สึกอย่างเข้มข้น เช่น การใช้ “คำอุทาน” (เช่น ปัดโธ่ ปั๊ดโธ่ โธ่เอ้ย โอ้โฮ เออ) การใช้คำประกอบท้ายประโยค (เช่น วะ เนี่ย นะ สิ) และการใช้คำผรุสวาท (เช่น ห่า ไอ้ห่า ไอ้บ้า)

7. พล.อ.ประยุทธ์ จันทร์โอชา ไม่ใช่ผู้นำที่สามารถใช้วาทศิลป์โน้มน้าวใจคนให้คล้อยตามแนวทางหรือนโยบายของตนได้ เมื่อต้องการให้ประชาชนเชื่อฟังหรือปฏิบัติตาม มักใช้การออกคำสั่งและการแสดงอำนาจ

แต่การออกคำสั่งและการแสดงอำนาจดังกล่าว บางครั้งไม่ได้กระทำอย่างตรงไปตรงมา ทว่าแฝงอยู่ในรูปของโวหารต่างๆ ดังได้กล่าวมาแล้ว

ข้อเสนอแนะ

1.ควรศึกษาวิเคราะห์ความคิด ความเชื่อ และอุดมการณ์ ที่ปรากฏในคำพูดสาธารณะของ พล.อ.ประยุทธ์ จันทร์โอชา เพิ่มเติมเพื่อให้ผลการศึกษามีความรอบด้านและสามารถนำไปประยุกต์ใช้ให้เป็นประโยชน์ต่อไปได้

2. การศึกษาคำพูดสาธารณะของ พล.อ.ประยุทธ์ จันทร์โอชา โดยเลือกศึกษาเพียงบางตัวบท ไม่สามารถสรุปผลการศึกษาแบบเบ็ดเสร็จได้ ทั้งยังอาจไม่เป็นธรรมต่อ พล.อ.ประยุทธ์ จันทร์โอชาเอง

จึงควรมีการศึกษาเพิ่มเติมโดยศึกษาคำพูดสาธารณะของ พล.อ.ประยุทธ์ จันทร์โอชา ทั้งหมดนับแต่ดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรี

เอกสารอ้างอิง

– เจ้าของทุนคือ “มหาวิทยาลัยนอร์ทกรุงเทพ”

– กรุงเทพธุรกิจ. “ประยุทธ์” มอบแนวทางปฏิรูปประเทศไทย. เข้าถึงเมื่อ 12 มิถุนายน 2560. เข้าถึงได้จาก http://www.bangkokbiznews.com/news/detail/598041

– ข่าวสด. บิ๊กตู่โยนถามศาล ปูไปนอกได้หรือไม่หลังรับฟ้องจำนำข้าว เผยดอกไม้เก่าแล้วอย่าไปสนใจ. เข้าถึงเมื่อ 8 มิถุนายน 2560. เข้าถึงได้จาก https://www.khaosod.co.th/view_newsonline.php?newsid=TVRReU5qYzBORGs1T1E9PQ==

– ข่าวสด. ประยุทธ์ลั่นใครมีปัญหาต้องเรียกเข้าชี้แจง ถึงเป็นนักข่าวก็ไม่เว้น. เข้าถึงเมื่อ 11 มิถุนายน 2560. เข้าถึงได้จาก https://www.khaosod.co.th/view_newsonline.php?newsid=TVRReU1qVXpPVEkxTWc9PQ==

– พยัคฆ์ติดปีกคำราม “คสช.ไม่ใช่เทวดา”. เข้าถึงเมื่อ 11 มิถุนายน 2560. เข้าถึงได้จาก https://www.khaosod.co.th/view_newsonline.php?newsid=TVRRd09EWXpNekEzT1E9PQ==

– คมชัดลึก. เหน็บ!สื่อไม่เชียร์-จับผิดรำวงไม่สวย. เข้าถึงเมื่อ 11 มิถุนายน 2560. เข้าถึงได้จาก http://www.komchadluek.net/news/detail/196791

– ไทยรัฐออนไลน์. 10 วาทะเด็ดแห่งปี 2557 ของ “นายกฯประยุทธ์” แชร์สนั่นโซเชียล!. เข้าถึงเมื่อ 10 มิถุนายน 2560. เข้าถึงได้จาก https://www.thairath.co.th/content/468880 https://www.thairath.co.th/content/468880

– นววรรณ พันธุเมธา. (2554). ไวยากรณ์ไทย. กรุงเทพฯ : โครงการเผยแพร่ผลงานวิชาการ คณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.

– ประชาไท. พล.อ.ประยุทธ์บ่นนักข่าว-ถามแต่เลือกตั้งเมื่อไหร่ ทำไมไม่ถามนายกฯ เหนื่อยไหม. เข้าถึงเมื่อ 5 มิถุนายน 2560. เข้าถึงได้จาก https://prachatai.com/journal/2014/11/56735

– ประชาไท. หม่อมปลื้มเขียน : สำรวม สุภาพ สุขุม ท่วงทำนองที่ผู้นำไทยไม่มี. เข้าถึงเมื่อ 19 มิถุนายน 2560. เข้าถึงได้จาก https://prachatai.com/journal/2016/06/66132.

– มติชนออนไลน์. จับลีลา “บิ๊กตู่” ปล่อยมุข ลดขรึม-เพิ่มฮา. เข้าถึงเมื่อ 5 มิถุนายน 2560. เข้าถึงได้จาก http://m.matichon.co.th/readnews.php?newsid=1411619032

– “บิ๊กตู่” ลั่นมอนิเตอร์ทุกสื่อ สร้างแตกแยกสั่งสอบทันที ใช้คำสั่ง คสช.จัดการ!. เข้าถึงเมื่อ 10 มิถุนายน 2560. เข้าถึงได้จาก http://m.matichon.co.th/readnews.php?newsid=1427261147

– ปัดโธ่! บิ๊กตู่บ่นไม่ต้องมาไลค์ผม มี 10 คนตอบคำถามก็พร้อมฟัง ไม่ต้องถึง 6 ล้านไลค์ (คลิป). เข้าถึงเมื่อ 18 มิถุนายน 2560. เข้าถึงได้จาก https://www.matichon.co.th/news/580545.

– รวมวลีเด็ด “บิ๊กตู่” ในงานเส้นทางปฏิรูปประเทศไทย. เข้าถึงเมื่อ 11 มิถุนายน 2560. เข้าถึงได้จาก http://m.matichon.co.th/readnews.php?newsid=1407561435

– สยามรัฐ. รื่นรมย์คนการเมือง/คมวาทะ “บิ๊กตู่” ครบทุกรส โหด มัน ฮา. เข้าถึงเมื่อ 11 มิถุนายน 2560. เข้าถึงได้จาก http://www.siamrath.co.th/

– สถานีวิทยุโทรทัศน์แห่งประเทศไทย กรมประชาสัมพันธ์. รายการคืนความสุขให้คนในชาติ. เข้าถึงเมื่อ 19 มิถุนายน 2560. เข้าถึงได้จาก http://csvpch11web1.ecartstudio.net/th/?cat=164&paged=5.

– ASTV ผู้จัดการออนไลน์. คำต่อคำ : คืนความสุขให้คนในชาติ 27 มีนาคม 2558. เข้าถึงเมื่อ 18 มิถุนายน 2560. เข้าถึงได้จาก http://www.manager.co.th/UpToDate/ViewNews.aspx?NewsID=9580000035853

– “ปลูกมะนาวทุกบ้าน โละทิ้งอาหารการบินไทย” มาตรการสุดประทับใจจากบิ๊กตู่. เข้าถึงเมื่อ 11 มิถุนายน 2560. เข้าถึงได้จาก http://www.manager.co.th/Daily/ViewNews.aspx?NewsID=9580000031941

– เป็นเรื่อง! สื่ออังกฤษตีข่าวพลเอกประยุทธ์ให้สัมภาษณ์หมิ่นหญิงตะวันตก มีแต่แหม่มขี้เหร่ที่ปลอดภัยในชุดบิกินี่”. เข้าถึงเมื่อ 19 มิถุนายน 2560. เข้าถึงได้จาก http://www.manager.co.th/Sport/ViewNews.aspx?NewsID=9570000107383

– ย้อนฟังคำต่อคำ “ประยุทธ์” เตือนนักท่องเที่ยวสวมบิกินี่ในไทยจะรอดมั้ย?. เข้าถึงเมื่อ 9 มิถุนายน 2560. เข้าถึงได้จาก http://www.manager.co.th/politics/viewnews.aspx?NewsID=9570000107626

– อินโฟกราฟิกโชว์ความพยายามไป “ดาวอังคาร” ล้มเหลวเกิน 50%. เข้าถึงเมื่อ 10 มิถุนายน 2560. เข้าถึงได้จาก http://www.manager.co.th/Around/ViewNews.aspx?NewsID=9550000108075

– Lheam-Thong. รวมวาทะ พล.อ.ประยุทธ์ ฉบับขัดใจแม่. เข้าถึงเมื่อ 8 มิถุนายน 2560. เข้าถึงได้จาก https://news.mthai.com/webmaster-talk/385173.html

– MatichonTV. “บิ๊กตู่” ท้าเดือด ทีมข่าวการเมือง เก่งจริงมาเป็นนายกฯ. เข้าถึงเมื่อ 10 มิถุนายน 2560. เข้าถึงได้จาก https://www.youtube.com/watch?v=DvFQM6NkRQA