สงครามยูเครนเข้าปีที่ 2 : วิเคราะห์รากเหง้าของความขัดแย้ง | สุทธิชัย หยุ่น

สุทธิชัย หยุ่น

สงครามยูเครนเข้าสู่ปีที่สองในสัปดาห์นี้…

เป็นจังหวะที่เราควรย้อนกลับไปดูว่าประธานาธิบดีวลาดิมีร์ ปูติน มองยูเครนอย่างไรกันแน่…จึงตัดสินใจเปิดศึกที่วันนี้กลายเป็นรอยแผลเหวอะหวะจนยากที่จะเยียวยา

และเปิดช่องทางให้เกิดสงครามบานปลายที่อาจจะขยายวงไปสู่สงครามระดับทวีปยุโรป

สร้างความหวั่นวิตกว่าโลกจะเข้าสู่ภาวะของความตึงเครียดในระดับที่รุนแรงที่สุดตั้งแต่สงครามโลกครั้งที่สองเป็นต้นมา

ต้นตอของปัญหาน่าจะมาจากความเชื่อของปูตินที่ว่ายูเครนไม่เคยมีความเป็นรัฐของตนเองมาแต่ไหนแต่ไรแล้ว

“เพราะยูเครนเป็นส่วนหนึ่งของรัสเซียมาตลอด”

นั่นคือความเชื่อของปูตินที่นำไปสู่ความเชื่อที่ว่าเขาในฐานะผู้นำรัสเซียจะต้องดึงยูเครนกลับมาเป็นส่วนหนึ่งของรัสเซียให้จงได้

แม้จะต้องเปิดศึก “ปฏิบัติพิเศษทางทหาร” อย่างที่เริ่มต้นเมื่อวันที่ 24 กุมภาพันธ์เมื่อปีที่แล้วก็ตาม

 

แต่คนยูเครนจำนวนไม่น้อย โดยที่ประธานาธิบดีโวโลดิมีร์ เซเลนสกี เป็นหัวหอกมีความภาคภูมิในศักดิ์ศรีแห่งความเป็นชาติเอกราชที่ไม่ยอมตกอยู่ภายใต้แอกของรัสเซียหลังจากการล่มสลายของสหภาพโซเวียตเมื่อปี 1991

คนยูเครนส่วนใหญ่ต้องการจะ “กำหนดชะตากรรม” และ “เลือกอนาคตของตน”

นี่คือสาเหตุหลักของความขัดแย้งที่กลายเป็นการทำสงครามที่ยืดเยื้อและหนักหน่วงขึ้นตลอดเวลา

จนกลายเป็นภาพของโลกตะวันตกกำลังเผชิญหน้ากับรัสเซียโดยมียูเครนกลายเป็นสมรภูมิ

ถ้าเราจะเข้าใจว่าปูตินคิดอย่างไรเพื่อสามารถวิเคราะห์สถานการณ์สงครามในปีที่สองนี้ให้รอบด้านต้องย้อนไปอ่านที่เขาปราศรัยเมื่อวันที่ 21 กุมภาพันธ์ 2022

หรือสองวันก่อนที่ปูตินจะส่งทหารเข้ายูเครน

ผมพอจะสรุปเนื้อหาสาระหลักๆ ภายใต้หัวข้อสำคัญๆ ของคำปราศรัยครั้งประวัติศาสตร์ครั้งนั้นอย่างนี้

ว่าด้วยภูมิภาคดอนบาส (Donbas)

ทางตะวันออกของยูเครน

 

“ผู้ที่ลงมือบนเส้นทางแห่งความรุนแรง การนองเลือด ความไม่เคารพกฎหมาย และไม่รู้จักวิธีแก้ปัญหาอื่นใดสำหรับปัญหา Donbas ยกเว้นทางทหาร

“ในเรื่องนี้ ผมคิดว่าจำเป็นต้องใช้การตัดสินใจที่ค้างชำระเป็นเวลานานในทันที ยอมรับเอกราชและอำนาจอธิปไตยของสาธารณรัฐประชาชนโดเนตสค์และสาธารณรัฐประชาชนลูฮานสค์

“ข้าพเจ้าขอให้สมัชชาแห่งสหพันธรัฐรัสเซียสนับสนุนการตัดสินใจนี้ จากนั้นจึงให้สัตยาบันสนธิสัญญามิตรภาพและความช่วยเหลือซึ่งกันและกันกับสาธารณรัฐแต่ละแห่ง เอกสารทั้งสองนี้จะเป็นการเตรียมการและลงนามในอนาคตอันใกล้นี้และจากผู้ที่ยึดและกุมอำนาจในกรุงเคียฟ เราเรียกร้องให้ยุติการสู้รบโดยทันที

“มิฉะนั้นความรับผิดชอบทั้งหมดสำหรับความเป็นไปได้ของความต่อเนื่องของการนองเลือดจะขึ้นอยู่กับมโนธรรมของระบอบการปกครองในดินแดนของยูเครน

“การประกาศการตัดสินใจในวันนี้ผมมั่นใจในการสนับสนุนของพลเมืองของรัสเซีย ผู้รักชาติทุกคน กำลังของประเทศ”

ปูตินย้ำว่า “หากยูเครนเข้าร่วมกับนาโตจะเป็นภัยคุกคามโดยตรงต่อความมั่นคงของรัสเซีย”

ว่าด้วยต้นกำเนิดของยูเครนสมัยใหม่

“ยูเครนสมัยใหม่ถูกสร้างขึ้นโดยรัสเซียทั้งหมด หรือพูดให้ชัดเจนก็คือ บอลเชวิก คอมมิวนิสต์รัสเซีย กระบวนการนี้เริ่มขึ้นทันทีหลังจากการปฏิวัติในปี 1917…

“ผลจากนโยบายของบอลเชวิก โซเวียตยูเครนจึงเกิดขึ้น ซึ่งแม้ทุกวันนี้ก็สามารถเรียกว่า ‘ยูเครนของวลาดิมีร์ อิลยิช เลนิน’ ได้

“มีเหตุผลชัดเจนว่าท่านเป็นผู้ออกแบบและสถาปนิกที่สร้างยูเครน สิ่งนี้ได้รับการยืนยันอย่างสมบูรณ์จากเอกสารที่เก็บถาวร…

“และตอนนี้ลูกหลานที่ไร้สำนึกกลับทำลายอนุสาวรีย์ของเลนินในยูเครน

“ยูเครนไม่เคยมีประเพณีของความเป็นรัฐอย่างแท้จริง”

ปูตินบอกว่าเมื่อสหภาพโซเวียตล่มสลาย “รัสเซียรับภาระหน้าที่ในการชำระหนี้โซเวียตทั้งหมดเพื่อแลกกับรัฐเอกราชที่เพิ่งสละทรัพย์สินบางส่วนในต่างประเทศ

“ในปี 1994 มีข้อตกลงเรื่องนี้กับยูเครน แต่ยูเครนไม่ได้ให้สัตยาบัน…

“(ยูเครน) ชอบที่จะดำเนินการในลักษณะที่ว่าพวกเขามีสิทธิ์และข้อได้เปรียบในความสัมพันธ์กับรัสเซียทั้งหมด แต่ไม่มีข้อผูกมัดใดๆ…

“ตั้งแต่ก้าวแรก พวกเขาเริ่มสร้างความเป็นรัฐด้วยการปฏิเสธทุกสิ่งที่รวมรัสเซียเข้าด้วยกัน พวกเขาพยายามบิดเบือนจิตสำนึก ความทรงจำทางประวัติศาสตร์ของผู้คนหลายล้านคน ทั้งชั่วอายุคนที่อาศัยอยู่ในยูเครน”

ว่าด้วยการจะเข้าเป็นสมาชิกของนาโตในปี 2008
ของยูเครนและจอร์เจีย

“พันธมิตรในยุโรปจำนวนมากของสหรัฐเข้าใจดีอยู่แล้วถึงความเสี่ยงของการทำอย่างนั้น แต่พวกเขาถูกบีบให้ต้องทำใจตามเจตจำนงของหุ้นส่วนอาวุโส

“เห็นได้ชัดว่าอเมริกาใช้การกดดันเพื่อดำเนินนโยบายต่อต้านรัสเซีย

“หลายประเทศทางตะวันตกมีคำถามและข้อสงสัยเกี่ยวกับยูเครนเข้านาโต

“ขณะเดียวกันเราก็ได้รับสัญญาณจากเมืองหลวงบางแห่งในยุโรปว่าสิ่งที่คุณกังวลจะไม่เกิดขึ้นในวันพรุ่งนี้

“ใช่ ที่จริงพันธมิตรชาวอเมริกันของเราก็พูดถึงเรื่องนี้เช่นกัน เราตอบว่า ถ้าไม่ใช่พรุ่งนี้ก็มะรืนนี้

“ขณะเดียวกัน พวกเขาพยายามโน้มน้าวให้เรา ครั้งแล้วครั้งเล่าว่านาโตเป็นพันธมิตรที่รักสันติภาพอย่างแท้จริง โดยอ้างว่าจะไม่เป็นภัยคุกคามใดๆ ต่อรัสเซีย

“พวกเขาพยายามจะทำให้เราเชื่อในคำสัญญาเหล่านั้น แต่เรารู้คุณค่าที่แท้จริงของถ้อยคำเหล่านั้น”

ว่าด้วยภัยคุกคามต่อรัสเซีย

“เราเข้าใจอย่างชัดเจนว่าภายใต้สถานการณ์เช่นนี้ ระดับภัยคุกคามทางทหารต่อรัสเซียจะเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็วหลายเท่า

“ผมให้ความสนใจเป็นพิเศษกับข้อเท็จจริงที่ว่าอันตรายจากการโจมตีอย่างกะทันหันต่อประเทศของเราจะเพิ่มขึ้นอีกหลายเท่า

“ผมขออธิบายประเด็นนี้หน่อย เอกสารการวางแผนเชิงกลยุทธ์ของสหรัฐ เอ่ยถึงความเป็นไปได้ของสิ่งที่เรียกว่าการโจมตีแบบยึดครองต่อระบบขีปนาวุธของศัตรู

“คำถามคือใครคือศัตรูหลักของสหรัฐ และนาโต? เราก็รู้เช่นกัน นั่นคือรัสเซียนั่นเอง

“ในเอกสารของนาโตเราคือภัยคุกคามหลักต่อความมั่นคงแอตแลนติกเหนือ และยูเครนจะทำหน้าที่เป็นกระดานกระโดดล่วงหน้าสำหรับการโจมตี

“หากบรรพบุรุษของเราได้ยินเกี่ยวกับเรื่องนี้ พวกเขาคงจะไม่เชื่อ และวันนี้เราไม่อยากจะเชื่อ แต่ มันเป็นความจริง”

ว่าด้วยการคว่ำบาตรรัสเซีย
โดยประเทศตะวันตก

“พวกเขาพยายามแบล็กเมล์เราอีกครั้ง พวกเขาขู่เราอีกครั้งด้วยการคว่ำบาตร

“อย่างไรก็ตาม พวกเขาสามารถสร้างเรื่องที่จะหาเหตุเพื่อคว่ำบาตรเราอย่างต่อเนื่อง

“ไม่ว่าสถานการณ์ในยูเครนจะเป็นอย่างไร ตะวันตกมีเพียงเป้าหมายเดียวเท่านั้น – เพื่อยับยั้งการพัฒนาและความก้าวหน้าของรัสเซีย

“และพวกเขาจะทำอย่างที่เคยทำมา แม้จะไม่มีข้ออ้างที่เป็นทางการใดๆ เลยก็ตาม เพียงเพราะเรายังดำรงอยู่

“แต่เราจะไม่ประนีประนอมในเรื่องอำนาจอธิปไตย ผลประโยชน์ของชาติ และค่านิยมของเรา

“ผมต้องการพูดอย่างชัดเจนและตรงไปตรงมาว่าในสถานการณ์ปัจจุบัน เมื่อข้อเสนอของเราสำหรับการเจรจาที่เท่าเทียมกันในประเด็นพื้นฐานยังคงไม่ได้รับคำตอบจากสหรัฐอเมริกาและนาโต เมื่อระดับของภัยคุกคามต่อประเทศของเราเพิ่มขึ้นอย่างมาก รัสเซียมีสิทธิ์ทุกประการที่จะใช้มาตรการตอบโต้เพื่อความปลอดภัยของตนเอง นั่นคือสิ่งที่เราจะทำ”

ใครที่ต้องการเข้าใจว่าปูตินตัดสินส่งทหารเข้ายูเครนเมื่อวันที่ 24 กุมภาพันธ์ปีที่แล้วด้วยเหตุผลอันใด…นี่คือเหตุผลและแนวคิดของผู้นำรัสเซียคนนี้ที่ควรแก่การทำความเข้าใจเพื่อเราสามารถวิเคราะห์สถานการณ์ให้ถูกต้องแม่นยำ

และแน่นอนว่าเราต้องวิเคราะห์เหตุผลและแนวคิดของฝั่งผู้นำยูเครนเช่นเซเลนสกีประกอบไปด้วยเช่นกัน

ภาพที่แม่นยำชัดเจนจึงจะเกิดขึ้น