ถั่วแปบเป็นไม้ล้มลุก มีเถาเลื้อยพันชูยอดไต่ขึ้นที่สูง มีลำต้นตรงจากดินแล้วเลื้อยยืดเป็นเถายาว มีขนอ่อนคลุม ต้นแข็งแรง มีรากอยู่ใต้ดินสะสมอาหาร และภายหลังเป็นปุ๋ยให้ต้นไม้อื่น

ใบถั่วแปบเป็นใบประกอบ มีใบย่อย 3 ใบ โคนใบมนปลายใบแหลม ใบสีเขียว พื้นใบเรียบ เหมือนกับใบถั่วทั่วไป

ดอกถั่วแปบเป็นช่อยาวชูสูง ออกจากซอกใบใกล้ยอด ในช่อมีดอกย่อย ดอกตูมรูปเดือนกึ่งดวง เวลาบานแผ่ออกเห็น 3 กลีบ แต่ละกลีบแผ่เต็มที่เป็นรูปครึ่งวงกลม ขอบกลีบพลิ้วเล็กน้อย

ดอกถั่วแปบสีขาวผุดผ่อง จนเห็นเป็นเงาประกาย โคนกลีบสีเหลืองเรื่อสวยสะอาดสดใส

ผลถั่วแปบเรียกว่า ฝัก เนื่องจากฝักค่อนข้างแบน จึงเรียกถั่วแปบ ซึ่งหมายถึงแฟบ แบน ยังอ่อนสีเขียว ปลายฝักแหลมหัวแหลมท้าย รูปทรงเหมือนจันทร์เสี้ยว หรือคล้ายฝักถั่วลันเตาขณะยังอ่อน

ผลหรือฝักถั่วแปบ ทำอาหารประเภทผักได้ มีประโยชน์ เพราะมีทั้งโปรตีนและวิตามิน ทำอาหารได้หลายชนิด เช่น แกงส้ม ต้มจิ้มน้ำพริก และที่อร่อยที่สุดคือผัดน้ำมันไฟแดง หวานกรอบ อร่อยมากโดยไม่ต้องใส่เนื้อสัตว์

ถ้าถือว่าถั่วแปบเป็นสมุนไพรก็ให้ประโยชน์ทางบำรุงร่างกาย บำรุงผิว บำรุงสายตา เนื่องจากเต็มไปด้วยเบต้า-แคโรทีน ส่วนใบ ท่านว่าให้นำไปบด พอกผู้ป่วยเป็นโรคคางทูม ส่วนอื่นๆ ทั้งต้น เมื่อเก็บผลหมดแล้วก็นำไปเป็นปุ๋ยสด บำรุงดินต่อไป

ถั่วแปบมีชื่อทางวิทยาศาสตร์ Lablab purpureus (L) sweet อยู่ในวงศ์ LEGUMINOSAE เป็นพืชตระกูลถั่ว ชื่อท้องถิ่น เรียกต่างกัน บ้างเรียกถั่วแปะยี หมากแปบ ถั่วหนัง มะแปบ และบางทีเรียกถั่วแปบขาว

เรียกถั่วแปบ หมายถึงแฟบ คือฝักถั่วค่อนข้างแบน ชนทางเหนือ อีสาน ชอบถั่วแปบมาก ทั้งเก็บเองในป่าและปลูกเอง ดอก ใบ ผล น่าชมและมีประโยชน์ ฝักมีรสอร่อย

คุณสมบัติของถั่วแปบ โดยเฉพาะฝัก ซึ่งมีสัณฐานคล้ายเดือนครึ่งดวงนั้นจึงเป็นแรงบันดาลใจให้นักคิด ประดิษฐ์ ทำขนมเลียนแบบให้รูปทรงคล้ายกัน…เรียกว่าขนมถั่วแปบ

ขนมถั่วแปบ ใช้แป้งข้าวเหนียวนวดให้นุ่ม นิยมทำกินกันตามแต่ละท้องถิ่น บางท้องถิ่นใช้ถั่วเขียวซีกต้ม ห่อกับแผ่นแป้ง ต้มให้สุกแล้วคลุกมะพร้าว บางท้องถิ่น แผ่แป้งต้มให้สุกใส่ถั่วเขียวต้มแล้วคลุกมะพร้าว ถ้าในวังก็ประณีตที่สุด หวานหอม และรูปร่างสวยน่ากิน

แต่ที่บ้านทำได้ไม่ยาก โดยนำถั่วเขียวผ่าซีกมาแช่น้ำ แล้วต้มหรือนึ่งให้สุก กวนกับน้ำตาลมะพร้าวให้แห้งพอปั้นได้ ให้เป็นรูปกลมเล็กรีคล้ายเม็ดขนุน แล้วอบควันเทียน ส่วนแป้ง นวดน้ำร้อนผสมน้ำเย็นให้เหนียวนุ่มปั้นได้ แล้วปั้นเป็นก้อนกลม ขนาดเส้นผ่านศูนย์กลาง 1 นิ้ว ตั้งน้ำร้อนเดือด แผ่แป้งออกเป็นแผ่นกลมบาง ใส่ในน้ำเดือดจนสุกแล้วตักขึ้นวางบนใบตอง นำไส้มาห่อประกบเป็นรูปพระจันทร์ครึ่งซีก คลุกกับมะพร้าวขูดขาวผสมเกลือป่นเล็กน้อยที่เตรียมไว้ จัดวางลงในภาชนะ โรยงาขาวคั่ว (ไม่มีก็ไม่ต้องโรย) กินได้ทันที

ถ้าต้องการให้ประณีตกว่านี้ อาจจะนำเสนอในงานเลี้ยงก็ทำได้ โดยแบ่งแป้งและผสมสีสำหรับอาหารให้หลากหลาย ทำตัวเล็กพอดีคำ เวลาต้มน้ำเดือดใส่ใบเตยเพื่อความหอม แล้วห่อไส้ คลุกมะพร้าว โรยงา เสิร์ฟทันที รับรองจะมีผู้ชอบใจและชื่นชมขนมไทยง่ายๆ และสวยงามนี้

ขนมถั่วแปบเป็นขนมไทยดั้งเดิม ชื่อก็บอกว่าเป็นอย่างไทย ได้แบบอย่างจากธรรมชาติใกล้ตัว เป็นขนมทำง่ายราคาถูก แต่คุณค่านั้นอยู่ที่ศิลปะการประดิษฐ์ทำให้สวยงามมีรสหอมหวานน่ากิน

ต้นถั่วแปบปลูกง่าย โดยนำเมล็ดที่แก่จัดจนเกือบดำ แช่น้ำ 1 คืน แล้วฝังลงในดินชื้น ทำซุ้มให้เลื้อยขึ้น หรือมีกิ่งไม้ ต้นไม้แห้ง ถั่วแปบก็จะขึ้นเลื้อยพันออกดอกออกผลต่อไป

จนบัดนี้ก็ยังยืนยันว่า ปัญญาไทยยังอยู่ คนไทยยังรู้คิด รู้ทำสิ่งที่จะดำรงชีวิตต่อไปได้

อยากกลับมาสนใจแบบไทย มีบ้านร่มเย็น มีธรรมชาติที่มีกอกล้อยรอบบ้าน มีดอกไม้ไทยหอมๆ เวลาว่างพักผ่อนก็หายใจให้เต็มอิ่ม ทำชีวิตให้พอเหมาะ

ก็น่าจะเป็นสุขได้