ที่มา | มติชนสุดสัปดาห์ ฉบับวันที่ 27 สิงหาคม - 2 กันยายน 2564 |
---|---|
คอลัมน์ | ขอแสดงความนับถือ |
เผยแพร่ |
ขอแสดงความนับถือ
มติชนสุดสัปดาห์ฉบับนี้ มีเรื่องเกี่ยวพันคนในแวดวงวรรณกรรมอยู่สอง-สามเหตุ
เหตุหนึ่ง คือการเฝ้าคอย
งาน “ชิ้นโบดำ” ของคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ
ที่จะปลด “สุชาติ สวัสดิ์ศรี” พ้นจากศิลปินแห่งชาติ
โดยกำลังรอว่า “เหตุผล” ที่ปลดนั้น
จะน่า “เวทนา” อย่างไร
หรือจะเป็นคำถามที่ไร้คำตอบ ดังที่คอลัมน์การศึกษา ใน “มติชนสุดสัปดาห์ฉบับนี้” ตั้งคำถาม
(อ่าน คำถามที่ไร้คำตอบ…/ถอดถอนศิลปินแห่งชาติ ‘สุชาติ สวัสดิ์ศรี’ กับบรรทัดฐาน พฤติกรรมเสื่อมเสีย?? หน้า 26)
เรื่องเกี่ยวกับวรรณกรรมที่สอง
หากย้อนกลับไปเมื่อ 26 สิงหาคม 2533
สังคมไทยได้สูญเสีย “จ่าง แซ่ตั้ง”
เป็นจ่าง แซ่ตั้ง ที่แม้จะมีชีวิตอยู่มาถึงปัจจุบันก็คงไม่มีคำว่าศิลปินแห่งชาติ ห้อยท้าย
และคิดว่า ภายใต้ “กรอบ” อันคับแคบของรัฐ ของคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ
งานกวีและศิลปะรูปธรรม ของ “จ่าง แซ่ตั้ง”
ย่อมใหญ่เกินกว่า “กรอบ” ของผู้ทรงคุณวุฒิเหล่านั้นจะแลเห็น หรือสัมผัสได้
หรือถึงสัมผัสได้ ก็อาจติดอยู่เพียงแค่เปลือก เข้าถึงเนื้อในไม่ได้
ทั้งนี้ ด้วยบทกวีของจ่าง แซ่ตั้ง เคยถูกดูหมิ่นดูแคลนว่าเป็น “กวีติดอ่าง”
หรือเป็นเพียงแค่ “เจ๊กหัดเขียนหนังสือ”
ใช่ จ่างผ่านระบบการศึกษาไทยสั้นและน้อยมากอย่างยิ่ง
แต่เขาก็สามารถสร้างผลงานโดยผ่านโลกทัศน์ของตนเองและความรู้สึกภายในของเขาได้อย่างลึกซึ้ง
ตัวอย่างเช่น ในบทกวีชิ้นหนึ่งซึ่งแสดงออกถึงความขุ่นมัวของคนจำนวนมากที่รอรถเมล์อย่างไร้จุดหมายในกรุงเทพมหานคร
“คน คน คน คน คน…” ในบทกวีชิ้นดังกล่าว เขาใช้การซ้ำคำเพื่อแสดงให้เห็นถึงความเบื่อหน่ายและเน้นถึงบางสิ่งบางอย่าง ผ่านคำแล้วคำเล่า
ซึ่งนี้เองที่ถูกดูแคลนว่า “กวีติดอ่าง”
ทั้งที่รูปแบบนั้น หากมองทะลุเข้าไป ย่อมเป็นดังภาษิตจีนของหวังเว่ย (ค.ศ.761)
ที่ว่า “บทกวีคือจิตรกรรม และจิตรกรรมคือบทกวี”
ซึ่งในสายตาของคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ หากได้พิจารณา อาจจะไม่เข้าใจ
และสมัยหลัง เมื่อมีคำว่า “ศิลปินแห่งชาติ” จ่าง แซ่ตั้ง ก็คงอยู่ห่างไกลจากตำแหน่งนี้ลิบลับ
ในวาระ 3 ทศวรรษแห่งการจากไปของจ่าง แซ่ตั้ง ดังกล่าว
“เรืองชัย ทรัพย์นิรันดร์” ซึ่งได้เขียนรายงานพิเศษ เพื่อรำลึกถึงจ่าง แซ่ตั้ง (หน้า 70) ให้เราอ่านต่อเนื่องมา 3 ฉบับ และจะจบลงในฉบับนี้
ได้แจ้งข่าวดี สำนักพิมพ์ลูก-หลาน จ่าง แซ่ตั้ง
กำลังจะมีหนังสือ ระลึก 30 ปี มตะกาล จ่าง แซ่ตั้ง พ.ศ.2533-2563 รวม 6 เล่ม มาให้คนไทยได้อ่าน
อยากจะรู้ว่า จ่าง แซ่ตั้ง มีผลงานยิ่งใหญ่เพียงใด
ต้องติดตาม โดยเฉพาะคนรุ่นใหม่ ที่จะได้สัมผัสงานดีๆ
จะได้ไม่ต้องอยู่ใน “แผ่นดินของเรา” ในหนังสือของอ็องตวน เดอ แซ็งเต็กซูเปรี
ที่ผู้อ่านดูจะจำคำพูดที่ว่า “โมสาร์ทได้ถูกฆ่าไปเสียแล้ว” (Mozart assassin?) ในหน้าสุดท้ายของหนังสือดังกล่าวได้เป็นอย่างดี
ซึ่งมันคงเศร้าหากโมสาร์ทถูกฆ่า และคนที่ฆ่าคือ คนภาครัฐที่ดูแลด้านวัฒนธรรม
อ่านบทความพิเศษ ของวัลยา วิวัฒน์ศร เรื่อง แซ็งเต็กซูเปรีรำลึก หน้า 71