HER-เธอ เทพธิดาแห่งแรงบันดาลใจปริศนา

ในผลงานภาพวาดเปลือยอันเปี่ยมอารมณ์ของ จิรภัทร อังศุมาลี

ในอดีตกาลนานมา สิ่งที่จะเป็นแรงบันดาลใจให้ศิลปินจิตรกรสร้างสรรค์ผลงาน นอกจากจะเป็นทิวทัศน์ธรรมชาติอันงดงามแล้ว สิ่งที่เป็นผลผลิตของธรรมชาติอย่างร่างกายของมนุษย์เองก็เป็นแรงบันดาลใจสำคัญอีกอย่างให้ศิลปิน โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ร่างกายเปลือยเปล่าของสตรีเพศ ที่เป็นแรงบันดาลใจอันยิ่งใหญ่ให้เหล่าบรรดาศิลปินมานับแต่อดีตจวบจนปัจจุบัน เส้นสายโค้งเว้าอันงดงามของส่วนสัดสตรีเพศ ถูกถ่ายทอดอย่างวิจิตรบรรจงในผลงานของศิลปินชั้นครูจำนวนนับไม่ถ้วนในประวัติศาสตร์ศิลปะ

ที่ผ่านมา ศิลปินผู้ยิ่งใหญ่ในโลกศิลปะหลายคน มี “Muse” หรือ “เทพธิดาแห่งแรงบันดาลใจ” นางแบบผู้จุดประกายไฟให้ศิลปินสร้างสรรค์ผลงานชิ้นเยี่ยมออกมามากมาย ยกตัวอย่างเช่น อองเดร อุซส์ลิง (Andree Heuschling) นางแบบคนสุดท้ายของปีแยร์-โอกุสต์ เรอนัวร์ (Pierre-Auguste Renoir) จิตรกรชาวฝรั่งเศสผู้เป็นศิลปินหัวหอกคนสำคัญในกลุ่มอิมเพรสชั่นนิสม์ ผู้ถ่ายทอดภาพเปลือยอันงดงามอ่อนหวาน หากเปิดเผยจะแจ้งของหญิงสาว ท่ามกลางธรรมชาติอันงดงาม

โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ภาพวาดของ อองเดร อุซส์ลิง ที่ปลุกวิญญาณศิลปินและความกระหายอยากในการมีชีวิตของเรอนัวร์ให้กลับมามีชีวิตชีวาและวาดภาพได้อีกครั้ง

หรือหญิงสาวอย่าง มาเรีย กาเยตานา เด ซิลวา (María Cayetana de Silva) หรือดัชเชสที่ 13 แห่งอัลบา ที่ว่ากันว่าเป็นนางแบบให้กับภาพวาด The Naked Maja (1797-1800) ของจิตรกรคนสำคัญที่สุดของสเปนในช่วงปลายยุคศตวรรษที่ 18 อย่าง ฟรานซิสโก โกยา (Francisco Goya)

ภาพวาดนี้ถือเป็นภาพวาดภาพแรกๆ ในประวัติศาสตร์ศิลปะตะวันตก ที่นำเสนอ “ขนในที่ลับ” ของนางแบบในภาพอย่างชัดเจน โดยไม่แสดงนัยยะในแง่ลบหรือด้อยค่าตัวละครในภาพว่าเป็นโสเภณีหรือนางโลม ด้วยความที่ตัวละครในภาพเป็นบุคคลผู้มีตัวตนอยู่จริงซึ่งผิดขนบการวาดภาพเปลือยในยุคสมัยนั้น ที่มักจะวาดภาพของเทพีเทพธิดาในนิยายปรัมปราหรือนางในตำนานเทพปกรณัม มากกว่าภาพเปลือยของคนธรรมดาทั่วไป นางแบบในภาพยังเปลือยกายอย่างเปิดเผยจะแจ้ง แถมยังจ้องมองมาที่ผู้ชมอย่างท้าทาย ไร้ความเขินอายแม้แต่น้อย จนเป็นที่อื้อฉาวกล่าวขานในยุคสมัยนั้นอย่างมาก

เช่นเดียวกันกับจิตรกรในยุคร่วมสมัยในปัจจุบันอย่าง จิรภัทร อังศุมาลี หรือที่มิตรรักนักอ่านผู้หลงใหลดนตรีกาลในบ้านเราหลายคนรู้จักเขาจากนามปากกา “สิเหร่” ผู้ได้รับการยกย่องให้เป็นผู้หลงใหลใฝ่รู้เรื่องดนตรีแจ๊ซระดับลึกซึ้งแตกฉานของเมืองไทย เจ้าของผลงานหนังสือสารคดีดนตรีชั้นดีอย่าง เสี้ยวแจ๊ส, ผีเพลง, บทเพลงของดอกไม้, แจ๊ซมูราคามิ, แจ๊ซวิถี (ขบวนการ 1-2-3) และอีกหลายเล่มคุณภาพ ส่วนคอวรรณกรรมก็คงรู้จักเขาจากนวนิยายและรวมเรื่องสั้นชั้นเยี่ยมอย่าง เล่นเงา, วิปริต, หลงหายไปในฝัน บางคนอาจรู้จักเขาจากผลงานในฐานะนักสัมภาษณ์มือวางอันดับต้นๆ ของเมืองไทยในยุคสมัยที่นิตยสารยังเฟื่องฟู ผู้ผ่านบทสนทนากับบุคคลสำคัญระดับประเทศมาแล้วมากมาย

นอกจากดนตรีแล้ว ความหลงใหลอันลึกซึ้งอีกประการหนึ่งของจิรภัทร คืองานศิลปะที่เสพด้วยดวงตาอย่าง ทัศนศิลป์, ทั้งในฐานะผู้เสพและผู้สร้างสรรค์ จิรภัทรหลอมรวมความหลงใหลทั้งสองประการนี้มาถ่ายทอดผ่านผลงานศิลปะของเขา

โดยก่อนหน้านี้ เขาแปรเปลี่ยนท่วงทำนองและจังหวะจะโคนอันเปี่ยมสีสันของดนตรีแจ๊ซ และดนตรีบลูส์ ให้กลายเป็นสีสัน เส้นสาย และฝีแปรงนามธรรมบนผืนผ้าใบ ในนิทรรศการ The Colors of Jazz และ BLUES ในปี 2565 และ 2566 ที่ผ่านมา

นอกจากผลงานจิตรกรรมนามธรรมแล้ว จิรภัทรยังเป็นจิตรกรผู้เชี่ยวชาญในการวาดภาพลายเส้นบุคคลในรูปแบบต่างๆ เขาใช้ผลงานจิตรกรรมของเขาบอกเล่าอดีต ปัจจุบัน และอนาคตของประเทศไทย ผ่านภาพเขียนเส้นสายรุนแรงเลื่อนไหล สีสันจัดจ้าน เปี่ยมอารมณ์ จากปลายแท่งสีชอล์กน้ำมัน หรือออยพาสเทล บนกระดาษสีดำและผืนผ้าใบ ราวกับจะสะท้อนความมืดมนอนธการของบ้านเมืองในปัจจุบันผ่านผลงานในนิทรรศการ DARK ในปี 2564 หรือภาพวาดลายเส้นใบหน้าของนักเขียน, นักดนตรีระดับตำนานในนิทรรศการ ใบหน้าอื่น ในปี 2567 ที่ผ่านมา

แต่หลายคนอาจไม่ทราบว่า จิรภัทรยังเป็นศิลปินผู้หลงใหลในการวาดภาพลายเส้นนู้ด หรือภาพเปลือย ที่ถ่ายทอดความงดงามของร่างกายอิสตรีออกมาได้อย่างจะแจ้งเปี่ยมอารมณ์ ด้วยเส้นสายลายเส้นอันทรงพลัง แต่ในขณะเดียวกันก็นุ่มนวล ละมุนละไมในความรู้สึก ผ่านผลงานวาดเส้นจำนวน 36 ชิ้น ในนิทรรศการที่มีชื่อว่า HER หรือ เธอ ในครานี้

ผลงานภาพวาดลายเส้นบนกระดาษและผืนผ้าใบอันเปี่ยมอารมณ์อีโรติกของจิรภัทร ยังทำให้เรานึกไปถึงผลงานของ เอกอน ชีเลอ (Egon Schiele) ศิลปินชาวออสเตรีย หนึ่งในจิตรกรผู้ทรงอิทธิพลมากที่สุดในยุคเปลี่ยนศตวรรษที่ 20 ชีเลอมีชื่อเสียงจากการทำงานศิลปะอีโรติก ที่แสดงออกถึงเรื่องทางเพศอย่างจะแจ้ง ภาพวาดของเขามักจะเป็นภาพเปลือยของนางแบบ

หรือแม้แต่ตัวเขาเอง ที่แสดงท่าทางอันพิสดาร บิดเบี้ยว หงิกงอ ผ่านเส้นสายลายเส้นเฉียบขาด รุนแรง จนได้รับการยกย่องว่าเป็นต้นธารของงานศิลปะเอ็กซ์เพรสชั่นนิสม์เลยก็ว่าได้

นางแบบในภาพวาดของเขามักมีท่าทางอันยั่วยวนและแสดงออกถึงความรู้สึกทางเพศอย่างจะแจ้ง ซึ่งดู ลามก อนาจาร และเป็นเรื่องต้องห้ามเป็นอย่างยิ่งในความคิดของคนสมัยนั้น ภาพวาดพอร์เทรตและภาพวาดตัวเองของชีเลอ เจาะลึกถึงส่วนลึกภายในจิตใจและความรู้สึกทางเพศของเหล่าบรรดานางแบบทั้งหลาย จนสร้างบรรทัดฐานใหม่ในการแสดงอารมณ์ทางเพศผ่านงานศิลปะอย่างตรงไปตรงมา และทำลายแนวคิดเดิมๆ เกี่ยวกับสุนทรียะและความงามอย่างสิ้นเชิง เขามักวาดภาพตัวเองและคนใกล้ชิดในร่างเปลือยเปล่า โพสท่าอย่างเปิดเผยจะแจ้ง ตีแผ่สภาวะภายในแห่งความเป็นมนุษย์ออกมาได้อย่างที่ไม่เคยมีใครทำได้มาก่อน ทำให้ผลงานของเขากลายเป็นต้นแบบของงานศิลปะเชิงสังวาสอันโดดเด่นแห่งศตวรรษที่ 20

นอกจากการวาดภาพบนผืนผ้าใบ ชีเลอยังสร้างสรรค์ผลงานภาพวาดลายเส้นจำนวนมากมายถึง 3,000 ชิ้น เขาเป็นนักสเก๊ตช์ภาพผู้มีฝีมือฉกาจฉกรรจ์จนหาตัวจับยาก ผลงานวาดเส้นอันเปี่ยมอารมณ์ความรู้สึกและพลังความเคลื่อนไหวของชีเลอ ขับเน้นอารมณ์ความรู้สึกอย่างจะแจ้ง รุนแรง

เอกลักษณ์อันโดดเด่นอีกประการของชีเลอ คือการเติมแต่งสีสันลงไปในภาพวาดลายเส้นของเขา นัยว่าเพื่อเป็นการเพิ่มอารมณ์เย้ายวนลงไปในภาพวาดอย่างจงใจยั่วยุดำฤษณาของผู้ชมอย่างโจ่งแจ้ง ท้าทายศีลธรรมอย่างยิ่ง

เช่นเดียวกับผลงานในชุดนี้ของจิรภัทร ที่นอกจากจะถ่ายทอดเส้นสายแบบภาพวาดลายเส้นขาวดำอันจัดจ้านแล้ว จิรภัทรยังสอดใส่ท่วงทีแบบงานจิตรกรรมลงไปในภาพวาดของเขา ด้วยการแต่งแต้มสีสันอันฉูดฉาด เติมอารมณ์อันร้อนแรงให้กับภาพวาดในชุดนี้ได้อย่างดื่มด่ำกำซาบ

จุดสังเกตอีกประการในผลงานชุดนี้คือ จิรภัทรจงใจปกปิดใบหน้าของนางแบบเอาไว้เป็นปริศนา ก็ทำให้เรานึกไปถึงผลงานภาพวาดโยนีในระยะประชิดที่สุดภาพแรกในโลกอย่าง L’Origine du monde (1866) หรือ The Origin of the World (บ่อเกิดของโลก) ของศิลปินชาวฝรั่งเศสแห่งช่วงปลายศตวรรษที่ 19 อย่าง กุสตาฟว์ กูร์แบ (Gustave Courbet) ที่เป็นภาพเปลือยไม่ปรากฏหน้าตาของนางแบบ หากแต่โคลสอัพไปที่หว่างขาที่อ้าออกกว้างเปิดเผยอวัยวะซ่อนเร้นเบื้องล่างของเธอให้เห็นอย่างจะแจ้ง แสดงความยั่วยวนทางเพศอย่างเต็มที่จนแทบจะน่าขัน

ในขณะที่ผลงานภาพวาดลายเส้นในชุดนี้ของจิรภัทรนั้นจงใจถ่ายทอดสุนทรียะแห่งเรือนกายอันเปลือยเปล่าของอิสตรีอย่างสุขุมนุ่มนวลรัญจวนใจเสียมากกว่า ส่วนใครจะเห็นว่าผลงานภาพเปลือยชุดนี้ของเขาเป็นเรื่องลามกอนาจาร ยั่วยุกามารมณ์ และผิดต่อศีลธรรมอันดี (โดยเฉพาะอย่างยิ่ง สำหรับคนจำพวกมือถือสากปากถือศีล) ก็แล้วแต่จริตใครจริตมันก็แล้วกัน

ส่วนใครที่อยากรู้ว่า “เธอ” ผู้เป็น “Muse” หรือ “เทพธิดาแห่งแรงบันดาลใจ” ของจิรภัทร ผู้เป็นปริศนาเบื้องหลังผลงานชุดนี้จะเป็นผู้ใดนั้น ก็ขอละไว้ให้เป็นเรื่องส่วนตั๊ว ส่วนตัวของศิลปินก็แล้วกันนะครับ ท่านผู้อ่าน

นิทรรศการ HER เธอ โดย จิรภัทร อังศุมาลี จัดแสดงตั้งแต่วันที่ 15 มีนาคม-15 เมษายน 2568 จัดแสดงที่ ชั้น 2 Palette Artspace, 1057 สุขุมวิท 55, คลองตันเหนือ, วัฒนา, กรุงเทพฯ [รถไฟฟ้าบีทีเอส ทองหล่อ ทางออก 3] เปิดทำการทุกวัน 10.00-19.00 น., สอบถามข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่ Palette Artspace: โทรศัพท์ 06-4587-6788 อีเมล [email protected]

ขอบคุณภาพจากศิลปิน จิรภัทร อังศุมาลี •

อะไร(แม่ง)ก็เป็นศิลปะ | ภาณุ บุญพิพัฒนาพงศ์

สะดวก ฉับไว คุ้มค่า สมัครสมาชิกนิตยสารมติชนสุดสัปดาห์ได้ที่นี่https://t.co/KYFMEpsHWj

— MatichonWeekly มติชนสุดสัปดาห์ (@matichonweekly) July 27, 2022