คอลัมน์ประจำ

เลือกตั้งเมียนมาก็งั้นๆ

อุกฤษฏ์ ปัทมานันท์
ที่มามติชนสุดสัปดาห์ ฉบับวันที่ 21 - 27 มีนาคม 2568
คอลัมน์โลกทรรศน์
ผู้เขียนอุกฤษฏ์ ปัทมานันท์
เผยแพร่

โลกทรรศน์ | อุกฤษฏ์ ปัทมานันท์

 

เลือกตั้งเมียนมาก็งั้นๆ

 

พล.อ.อาวุโส มิน อ่อง ลาย ผู้นำสูงสุดของเมียนมา ประกาศระหว่างการเยือนประเทศเบรารุสว่า ประเทศเมียนมาจะจัดการเลือกตั้งเดือนมกราคม 2026 หรือปีหน้า

แล้วทำไมคนจำนวนมากรวมทั้งผมจึงตั้งข้อสงสัยว่า การเลือกตั้งในเมียนมาจะเสรีและยุติธรรมอย่างที่ทุกประเทศเขาทำกันไหม

ผมคิดว่าการเลือกตั้งของเมียนมาเป็นมากกว่าข้อสงสัยเรื่องความเสรีและยุติธรรมอันนำมาซึ่งการปกครองในระบอบประชาธิปไตยที่ให้เสรีภาพแก่ประชาชน รวมทั้งกองทัพถอนตัวกลับสู่กรมกอง การละเมิดสิทธิมนุษยธรรมที่เกิดขึ้นทั่วไปถูกตรวจสอบและลดน้อยลง

อะไรคือสิ่งที่มากกว่าแค่การเลือกตั้งเมียนมา คำอธิบายเบื้องลึกการเลือกตั้งเมียนมา ควรย้อนกลับไปดูการเคลื่อนไหวสำคัญของมิน อ่อง ลาย ก่อนประกาศว่าจะจัดการเลือกตั้งปีหน้า เราจะมองเห็นภาพ ความจริงทางการเมืองชัดเจนขึ้น

 

เที่ยวบินสู่มอสโก รัสเซีย

ตามรายงานข่าว Irrawaddy1 เครื่องบินลำนั้นพาครอบครัวของมิน อ่อง ลาย และนักธุรกิจร่วมเดินทางไปเยือนมอสโก รัสเซีย หากอธิบายทริปนี้ง่ายๆ ชี้ให้เห็นว่า เป็นการเดินทางเยือนที่ช่วยเพิ่มความผูกพันทางเศรษฐกิจของทั้ง 2 ประเทศ

ความจริงแล้ว รัสเซีย-เมียนมามีความสัมพันธ์ใกล้ชิดมากอยู่ก่อนแล้ว ที่สำคัญเป็นความสัมพันธ์ที่เกื้อกูลผู้นำทหารเมียนมาโดยตรง โดยเฉพาะรัสเซียเป็นแหล่งอาวุธยุทโธปกรณ์สำคัญของเมียนมา

จากงานของ ดร.ลลิตา หาญวงษ์2 สถิติปี 2023 มูลค่าของอาวุธที่รัสเซียขายให้เมียนมาคือ 400 ล้านดอลลาร์สหรัฐ โดยซื้อผ่านบริษัทในสิงคโปร์เป็นหลัก

ยุทธภัณฑ์ที่กองทัพเมียนมาซื้อจากรัสเซียได้แก่ เครื่องบินประเภท SU-30 รวมทั้ง MIG-29 และ YAK-130 ยังมีอะไหล่ของเครื่องบินรบและเฮลิคอปเตอร์3 รวมทั้งโดรนซึ่งยังจำเป็นมากเพราะกองทัพเมียนมายังใช้การโจมตีทางอากาศทิ้งระเบิดพื้นที่ของกองกำลังติดอาวุธชาติพันธุ์และฝ่ายต่อต้านรัฐบาล

ดังนั้น ไม่เพียงแค่รัสเซียเป็นแหล่งอาวุธสำหรับกองทัพเมียนมา แต่อาวุธและการสู้รบของกองทัพเมียนมาต่อกองกำลังกลุ่มชาติพันธุ์และฝ่ายต่อต้านรัฐบาล เท่ากับเป็นการปกป้องการคงอยู่และอำนาจปกครองของผู้นำทหาร โดยเฉพาะหลังมิน อ่อง ลาย ทำรัฐประหาร กุมภาพันธ์ 2021

ดังนั้น การเดินทางเยือนรัสเซียครั้งนี้ยิ่งทำให้รัฐบาลของมิน อ่อง ลาย ได้ทั้งการยอมรับทางการเมือง แล้วยังได้ทั้งอาวุธและการสนับสนุนทางทหารเพื่อใช้พิทักษ์ระบอบทหารเมียนมา นั่นหมายถึง มิน อ่อง ลาย ด้วย

 

เราลองมาดูรายละเอียด

การเยือนนี้เป็นไปตามคำเชิญของประธานาธิบดีปูติน รัสเซีย มีการลงนามข้อตกลง 10 ข้อตกลงครอบคลุมหลายด้านรวมทั้งการค้า ธนาคาร เหมืองแร่ เทคโนโลยีสารสนเทศ ท่องเที่ยวและพลังงาน ในข้อตกลงเหล่านี้มีแผนการก่อสร้าง ปฏิกรณ์นิวเคลียร์ขนาด 110 เมกะวัตต์ และความร่วมมือพัฒนาโครงการพลังงานทดแทน

แต่ความสำคัญอยู่ที่เบื้องลึกของนักธุรกิจ 20 คนที่ร่วมเดินทางไปทริปสำคัญนี้เพราะแสดงถึงการก่อตัวของกลุ่มพวกพ้อง (Crony) กลุ่มใหม่ภายใต้ระบอบมิน อ่อง ลาย ได้แก่4

ผู้ถือหุ้นใหญ่บริษัทโทรคมนาคมทหาร บริษัท Mytel

หุ้นส่วนธุรกิจสำคัญทหารและเป็นเจ้าของ Myanmar Airways Internation-MAI เจ้าของเครื่องบินลำที่ออกทริปมอสโกนี้

เจ้าของและ CEO กลุ่มบริษัท Z40 และหุ้นส่วนใหญ่บริษัทน้ำมันรัฐ Rosatom ซึ่งทำโครงการพลังงานลมในเมียนมา เจ้าของยังเป็นเพื่อนสนิทกับครอบครัว มิน อ่อง ลาย ด้วย

แน่นอน มีลูกชายมิน อ่อง ลาย ด้วย เขาคือ AUNG Pyae Son เขาทำธุรกิจหลายอย่างที่ทำเงิน รวมทั้งโครงการพลังงานลม5

มีเจ้าของธนาคาร Shwe Bank

กลุ่มธุรกิจอสังหาริมทรัพย์

4 ตัวแทนกลุ่มล็อบบี้ยิสต์ธุรกิจใหญ่ที่สุดคือ สภาหอการค้าเมียนมา หรือชื่อทางการคือ Union of Myanmar Federation of Commerce and Industry – UMFCCI

นี่เท่ากับว่า กลุ่มคนใกล้ชิด ลูกๆ ของผู้นำทหารเมียนมาเดินทางไปรัสเซียและจัดทำ บันทึกความเข้าใจ (MOU) ทางธุรกิจมากถึง 10 ข้อตกลง ไม่เพียงพวกเขาจะได้ทำธุรกิจร่ำรวย แต่เท่ากับกองทัพเมียนมาได้ธุรกิจที่ทำเงินเพื่อนำมาใช้ซื้ออาวุธ ซึ่งแหล่งหนึ่งก็มาจากรัสเซีย

หมายความว่า มิน อ่อง ลาย จะมั่งคั่ง ได้รับการสนับสนุนจากเหล่ากลุ่มพวกพ้องกลุ่มใหม่ในทางธุรกิจและทางการเมือง เขายังมีความชอบธรรมในการบริหารประเทศจากกลุ่มอิทธิพลกลุ่มนี้ แสดงว่า มิน อ่อง ลาย จะปกครองต่อไปอย่างมั่นคงตราบนานเท่านาน เป็นไปได้ว่า มิน อ่อง ลาย น่าจะได้ความชอบธรรมในทางการเมือง (Legitimacy) จากประชาชนด้วย

แล้วมิน อ่อง ลาย ประกาศจัดการเลือกตั้งทั่วไปมกราคม 2026 ทำไม?

 

การเลือกตั้ง เครื่องมือสร้างความชอบธรรม

ควรสังเกตว่า มิน อ่อง ลาย ประกาศจะจัดการเลือกตั้งที่ประเทศเบรารุส ระหว่างเดินทางเยือนมอสโก รัสเซีย เป็นไปได้ว่า เขาต้องการแสดงการประสบความสำเร็จในแง่สร้างประโยชน์ทางเศรษฐกิจและชื่อเสียงให้ประเทศ

เขาอ้างว่า มีข้อตกลงด้าน การก่อสร้าง ธนาคาร เหมืองแร่ ท่องเที่ยว เทคโนโลยีสารสนเทศ พลังงาน

ซึ่งเป็นความจริงเพียงครึ่งเดียว เพราะกิจการสำคัญเหล่านี้ควบคุมและเจ้าของคือ กลุ่มพวกพ้องที่ใกล้ชิดและสนับสนุนเขา พวกเขาอาจร่ำรวยและประสบความสำเร็จได้ แต่ก็ด้วยการสนับสนุนจากมิน อ่อง ลาย และรัฐบาลของเขา เป็นผลประโยชน์ต่างตอบแทนกัน

แล้วมิน อ่อง ลาย ก็ประกาศจัดการเลือกตั้งปีหน้า นี่ก็เป็นเล่ห์เหลี่ยมเก่าๆ ที่เคยทำมาแล้ว แต่ผลก็คือ ล้มเหลวและหลอกลวง

ย้อนกลับไป ปีที่แล้ว 20 พฤศจิกายน 2024 มิน อ่อง ลาย อ้างว่า เขาได้บอกแก่เจ้าหน้าที่ระดับสูงของพรรคคอมมิวนิสต์จีนว่า การเลือกตั้งในเมียนมาจะเกิดขึ้นเมื่อได้ข้อสรุปการสำรวจสำมโนประชากร เขาบอกว่า รัฐบาลของเขาจะสำรวจสำมโนประชากรสำเร็จปลายปีนี้ (2024) และจัดการเลือกตั้งที่อิสระและเสรี เขายังบอกว่า จะเชิญผู้สังเกตการณ์นานาชาติมาสังเกตการณ์ออกเสียงลงคะแนนเลือกตั้ง

ครั้งนั้น มิน อ่อง ลาย เดินทางไปเมืองคุนหมิง มณฑลยูนนานของจีนเพื่อเข้าประชุมสุดยอดภูมิภาค และเขาอ้างว่าได้คุยนอกรอบกับนายกรัฐมนตรีจีน หลี่ เค่อเฉียง อันเป็นการเดินทางไปต่างประเทศครั้งแรกหลังจากที่เขาทำรัฐประหาร กุมภาพันธ์ 20216

มิน อ่อง ลาย อ้างว่า ได้บอกแก่ผู้นำจีนระดับสูงว่า รัฐบาลของเขารวบรวมข้อมูลประชากรได้ 63% ของประชากรทั้งหมด และมีแผนเก็บข้อมูลสมบูรณ์ก่อนปีใหม่ แต่ก็ถูกต่อต้านจากกลุ่มกองกำลังติดอาวุธชาติพันธุ์ ซึ่งแย้งว่าการเลือกตั้งเป็นไปไม่ได้ในขณะที่พวกเขาต่อสู้กับรัฐบาล ยังมีการจับกุมและสังหาร

มีการวิจารณ์ว่า ทหารมุ่งมั่นจัดการเลือกตั้งด้วยการทำทุกวิถีทาง การที่รัฐบาลจีนและพรรคคอมมิวนิสต์จีนหนุนการกระทำของทหารเป็นพฤติกรรมอาชญากรรม

ผลของการเลือกตั้งครั้งนั้น ล้มเหลว หลอกลวง ถูกต่อต้านจากกลุ่มกองกำลังติดอาวุธชาติพันธุ์ ที่สำคัญคนเมียนมาก็ออกมาต่อต้าน รวมทั้งการประณามจากนานาชาติด้วย

 

ข้อสังเกต

การเดินทางไปต่างประเทศสำคัญและได้พบกับผู้นำเหล่านั้น เป็นช่วงเวลาแสดงผลงานการพัฒนาประเทศของมิน อ่อง ลาย แล้วเขาก็ประกาศจะจัดการเลือกตั้ง โดยมีการสำรวจสำมะโนประชากรก่อนทุกครั้งไป

เท่ากับเขาและพวกพ้องกำลังหาเงินและร่ำรวยมากขึ้น เพื่อนำมาซื้ออาวุธเอาไว้ปราบปรามประชาชนที่ต่อต้านพวกเขา แล้วยังได้ความชอบธรรมในการอยู่ในอำนาจต่อไป

คราวล่าสุดก็เหมือนกัน ก่อนที่เขาจะเดินทางไปเยือนมอสโก รัสเซีย กลุ่มพวกพ้องกลุ่มใหม่ที่รวมลูกชายของมิน อ่อง ลาย ก็จัดทริปไปรัสเซีย ทั้งกลุ่มพวกพ้องและคณะมิน อ่อง ลาย ลงนามข้อตกลงที่เป็นคู่ขนานในความร่วมมือทางเศรษฐกิจหลายด้าน พวกเขาได้ประโยชน์ทางเศรษฐกิจเต็มๆ และโดยตรง ได้เงินซื้ออาวุธ แล้วยังโชว์ผลประโยชน์ของประเทศ

ดังนั้น จึงประกาศจัดการเลือกตั้งอีกแล้ว การเลือกตั้งเพื่อสร้างความชอบธรรมให้กับระบอบมิน อ่อง ลาย นั่นเอง

เลือกตั้งเมียนมาก็งั้นๆ

 

1Hein Htoo Zan, “Planeload Cronies Accompany Myanmar Junta Boss on Russia Trip,” Irrawaddy, 7 March 2025, : 1.

2ลลิตา หาญวงษ์, “From Russia with Love สายสัมพันธ์พม่า-รัสเซีย”, มติชนออนไลน์ 7 มีนาคม 2568.

3เพิ่งอ้าง : 3

4Op.cit : 1-2.

5Ibid., : 1.

6Wai Mar Tun, “Junta chief vows to complete census by year-end-then hold election”, Radio Free Asia, 20 November 2024.