โลกทรรศน์ | อุกฤษฏ์ ปัทมานันท์

ไทยในบริบทของ อุยกูร์

ข้อมูลที่แตกต่าง

ข้อมูลของรัฐไทย

วันที่ 27 กุมภาพันธ์ นายภูมิธรรม เวชยชัย รองนายกรัฐมนตรีและรัฐมนตรีว่าการกระทรวงกลาโหม แถลงว่า1

“…ได้วางแนวทางปฏิบัติมาตั้งแต่ต้นเพื่อป้องกันไม่ให้เกิดปัญหา รัฐบาลเป็นห่วงว่าหากส่งชาวอุยกูร์กลับไปแล้วจะเกิดปัญหาหรือไม่ ยืนยันเราทำตามกระบวนการที่มั่นใจว่าถูกต้อง ทั้งกฎหมายระหว่างประเทศ กฎหมายสากล และ พ.ร.บ.การอุ้มหาย ซึ่งปัจจุบันไม่พบปัญหาตามที่ทุกคนมีข้อกังวลและไม่อยากให้จินตนาการ จะทำให้เกิดปัญหาและเรื่องราวตามมา ไม่ส่งผลดีต่อประเทศ ซึ่งที่ผ่านมาชาวอุยกูร์อยู่ประเทศไทยประมาณ 10 ปี โดยเราจะใช้แนวทางในการส่งกลับไปประเทศที่ 3 หรือเจ้าของประเทศขอรับกลับ เราก็จะพิจารณาโดยยึดความสมัครใจว่าหากเดินทางกลับไปแล้ว จะไม่ก่อให้เกิดปัญหา และทางจีนยืนยันว่า บุคคลดังกล่าวไม่ใช่ผู้ที่ทำผิดร้ายแรงอะไร เมื่อเดินทางกลับไปแล้วจะจัดหาอาชีพ…”

“…มีการติดต่อทางการทูต จีนร้องขอมาที่กระทรวงการต่างประเทศ เราได้ดูอย่างรอบคอบและดีว่าจะไม่สร้างผลกระทบกระเทือนหรือสร้างปัญหา สิ่งที่ทุกคนเป็นห่วง รัฐบาลเป็นห่วงว่าส่งไปแล้วจะสร้างปัญหาหรือไม่ เราดำเนินการตามกฎหมายภายในและระหว่างประเทศ ถูกต้อง พ.ร.บ.อุ้มซ้อมทรมาน”

“เรามั่นใจว่าชาวอุยกูร์ที่ส่งไปจะไม่พบปัญหากับสิ่งที่ทุกคนกังวล เราจะชี้แจงทั้งหมด ไม่อยากให้จินตนาการ…”

ข้อมูลที่ไม่ใช่ของรัฐไทย

เป็นข้อมูลของนางอังคณา นีละไพจิตร สมาชิกวุฒิสภา ในฐานะประธานกรรมาธิการ พัฒนาการเมือง การมีส่วนร่วมประชาชน สิทธิมนุษยชน สิทธิเสรีภาพและคุ้มครองผู้บริโภควุฒิสภา แถลงว่า

“…กรรมาธิการได้ออกแถลงการณ์แสดงถึงความกังวลและห่วงใยต่อกรณีที่รัฐบาลไทยส่งชาวอุยกูร์ทั้ง 40 คนกลับไปประเทศต้นทาง ซึ่งที่ผ่านมา กมธ.ได้รับหนังสือร้องเรียนจากผู้ที่ถูกกักขัง ได้เขียนจากเศษกระดาษส่งมาให้ กมธ.เพื่อส่งต่อกงสุลใหญ่ผู้ลี้ภัยสหประชาชาติ UNHCR โดยระบุชัดเจนว่า ไม่ประสงค์จะกลับประเทศจีน โดย กมธ.ได้ทำหนังสือไปยังสำนักงานตรวจคนเข้าเมือง (ตม.) ถึง 3 ครั้ง แต่ได้รับการปฏิเสธมาตลอด และเมื่อ กมธ.ประสงค์จะเข้าเยี่ยมผู้ลี้ภัย แต่ก็ได้รับหนังสือตอบกลับมาว่า ขอเชิญให้ไปพบที่สำนักงาน ตม. …”

เรื่องการส่งชาวอุยกูร์กลับไปที่ซินเกียง ประเทศจีนครั้งนี้สร้างความสับสนอย่างใหญ่หลวงเรื่องข้อมูลที่เป็นจริงชนิดตรงกันข้ามระหว่างรัฐไทยกับฝ่ายที่ไม่ใช่รัฐไทย

ข้อมูลจากรองนายกรัฐมนตรีและรัฐมนตรีกลาโหมยืนยันว่า ได้มีหนังสือจากทางการจีนมาถึงกระทรวงการต่างประเทศ ทั้งนี้ เรื่องชาวอุยกูร์กลุ่มนี้สำหรับรัฐมนตรีกลาโหมไม่ใช่เพิ่งคิดและดำเนินการ แต่ดำเนินการมานานแล้ว อ้างว่าเป็นเดือนแล้ว แต่ที่จัดแถลงช้าเพราะรอให้ทางการจีนดำเนินการให้เรียบร้อย

ประเด็นสำคัญคือ รัฐไทยเป็นห่วงเป็นใยอย่างที่หลายๆ ฝ่ายห่วงใยคือ เกิดปัญหาหรือตรงๆ คือ ถูกซ้อม ทรมาน หรือตายได้ ซึ่งก็เกิดขึ้นเป็นตัวอย่างแล้วในประเทศจีน แม้จะไม่ใช่แค่ชาวอุยกูร์ที่ลี้ภัยมาไทยเท่านั้น แต่มีข้อมูลหลายกรณีมากซึ่งอ้างอิงโดยหน่วยงานองค์การระหว่างประเทศ

ดังนั้น รัฐไทยจึงยึดหลักเมตตาและกังวลในปัญหาที่หลายฝ่ายกังวล โดยรัฐมนตรีกลาโหมแถลงให้เห็นว่า รัฐไทยแน่ใจว่าไม่เกิดปัญหา ด้วยทางการจีนรับปากว่าจะไม่เกิดขึ้น จนกระทั่งรัฐไทยแน่ใจตามที่รัฐบาลจีนบอกมา

ประเด็นสำคัญอีกประการหนึ่งคือ การส่งชาวอุยกูร์กลับโดยความสมัคร เรื่องนี้รัฐมนตรีกลาโหมก็ย้ำว่า โดยสมัครใจ แล้วนายกรัฐมนตรี แพทองธาร ชินวัตร ยังให้สัมภาษณ์ว่า เห็นไหมโดยชาวอุยกูร์สมัครใจ ไม่ได้บังคับ เห็นไหมไม่มีใครถูกใส่กุญแจมือ ไม่มีการเอาผ้าคลุมหัวแล้วฉุดกระชาก

คำยืนยันของนายกรัฐมนตรีแปลก บางเบาและดูทีเล่นทีจริงเหมือนหลายเรื่องที่ตอบคำถามสื่อ เพราะพูดหลังจากที่เคยให้สัมภาษณ์กับสื่อมวลชนในตอนแรกว่า ไม่รู้เรื่อง ยังไม่ได้รับรายงาน ให้สอบถามรัฐมนตรีกลาโหม

ประเด็นสำคัญอีกเรื่องคือ จีนไม่ได้ผลักดันหรือกดดันอะไร ทำดีด้วยเพราะทำหนังสือการทูต แต่รัฐมนตรีกลาโหมพูดเองว่า นายกรัฐมนตรีแพทองธารคราวไปเยือนจีน ไปพบนายกรัฐมนตรีจีน หลี เฉียง แต่สื่อมวลชนอาวุโสอธิบายว่า ทางนายกรัฐมนตรีหลี เฉียง พูดกับนายกรัฐมนตรีไทยเรื่องอุยกูร์อย่างเดียว ไม่ได้พูดเรื่องที่เมียวดี เมียนมา2 นายกรัฐมตรีแพทองธารให้สัมภาษณ์ว่า คุยกับผู้นำจีนด้วยตัวเอง 40 ชาวอุยกูร์จะปลอดภัย ไม่ถูกดำเนินคดี ยันไม่ชัวร์ไม่ทำ³

แต่พอดูคำแถลงของนางอังคณา ซึ่งไม่จำเป็นต้องชั่งน้ำหนักว่า เป็นฝ่ายตรวจสอบต่อรัฐเรื่องสิทธิมนุษยชน เธอยืนยันว่า ชาวอุยกูร์กลุ่มนี้ไม่ได้อยากลับไปที่ซินเกียง จีน แล้วยังอ้างหนังสือร้องเรียนจากผู้ต้องขังที่มาถึงเธอ ซึ่งเธอได้ทำหนังสือส่งไปสำนักงาน ตม.ถึง 3 ครั้งแต่เรื่องก็เงียบ

คำถามที่ไร้คำตอบ

ตอนนี้เรื่องไทยส่งชาวอุยกูร์กลับจีนได้พัฒนาไปใหญ่โตระดับนานาชาติแล้ว แล้วยังมีทีท่าว่าจะขยายไปอีกเรื่อยๆ

มีคำตอบจากรัฐไทยและนักวิชาการบางท่านชี้ว่า เรื่องนี้ไทยไม่ได้มีผลประโยชน์อะไรเลย เบื้องต้นคงไม่ใช่ว่าไทยจะได้ผลประโยชน์ทางเศรษฐกิจการค้า

ตรงนี้อาจจะจริงเพราะยังไม่เห็นอะไรทำนองนี้ รัฐไทยก็บอกว่า ไทยไม่มีทางเลือก แต่ความจริงคือ การส่งชาวอุยกูร์กลับไปจีนครั้งนี้ไม่ได้เกิดขึ้นครั้งแรก เคยเกิดขึ้นมาแล้วในรัฐบาล พล.อ.ประยุทธ์ จันทร์โอชา

คำถามต่อรัฐบาลประยุทธ์กับรัฐบาลแพทองธารส่งชาวอุยกูร์กลับเป็นการยอมตามความต้องการของจีน ดังที่มีการอ้างว่า มีหนังสือจากจีนเรื่องนี้ หนังสือทางการจีนคงไม่ใช่แค่ถามความเป็นอยู่ของชาวอุยกูร์เท่านั้น แปลกเช่นกัน ไม่มีใครเห็นหนังสือฉบับนี้ทั้งๆ ที่รัฐบาลควรนำมาเปิดเผย

เช่นกัน รัฐมนตรีกลาโหมแถลงว่า ทางการไทยสอบถามรัฐบาลสหรัฐอเมริกาและรัฐบาลสหภาพยุโรปว่าประเทศไหนบ้างจะรับชาวอุยกูร์กลุ่มนี้กลับไปบ้าง ท่านรัฐมนตรีบอกว่า ไม่มีเลย ถามไปตั้งนานแล้ว ถามว่าทำไมไม่ส่งไปประเทศที่ 3 เคยส่งไป 190 คน แต่หลังจากนั้นตุรกีไม่มีคำตอบอีกเลย ประเทศสิทธิมนุษยชนก็ไม่พูดอีกเลย ถามทุกปี ทูตสหรัฐ ทูตสหภาพยุโรปก็ถาม

แต่ข่าวภาคค่ำช่อง TBPS 28 กุมภาพันธ์รายงานว่า ผู้สื่อข่าวสอบถามอธิบดีกรมสารนิเทศ กระทรวงการต่างประเทศในฐานะโฆษกกระทรวงการต่างประเทศ เรื่อง ประเทศที่กระทรวงการต่างประเทศส่งหนังสือสอบถามเรื่องนี้มีประเทศไหนบ้าง คำตอบคือ ให้ดูหนังสือไม่ได้ แต่ทำเรื่องผ่านทางองค์การระหว่างประเทศ

ความสำคัญของหนังสือทั้ง 2 ฉบับที่รัฐไทยไม่ยอมเปิดเผยมีสูงมาก เพราะหนังสือราชการทั้ง 2 ฉบับช่วยยืนยันความน่าเชื่อถือ ความเป็นเหตุเป็นผลที่ฟังขึ้นสำหรับรัฐไทยที่ส่งชาวอุยกูร์กลับไป แต่รัฐบาลไทยกลับไม่เอาหนังสือออกมายืนยันความจริงของตัวเอง แปลกไหมครับ

นี่เป็นอีกเรื่องใหญ่ที่น่าเป็นห่วงประเทศไทย

¹“ภูมิธรรมตั้งโต๊ะ แจงปมส่งกลับอุยกูร์ ย้ำสมัครใจ ไร้บังคับ เผยจีนรับปากดูแล พร้อมเช็กความปลอดภัยต่ออุยกูร์” มติชน 27 กุมภาพันธ์ 2568.

²สุทธิชัย หยุ่น รายการคุยให้คิด ช่อง TPBS 28 กุมภาพันธ์ 2568

³อ้างจาก The Standard 28 กุมภาพันธ์ 2068

สะดวก ฉับไว คุ้มค่า สมัครสมาชิกนิตยสารมติชนสุดสัปดาห์ได้ที่นี่https://t.co/KYFMEpsHWj

— MatichonWeekly มติชนสุดสัปดาห์ (@matichonweekly) July 27, 2022