หลักศิลากลางน้ำเชี่ยว | มุกดา สุวรรณชาติ

3 ปี สงครามยูเครน…

หลุมดักหมีรัสเซีย

ทีมงานยังคงวิเคราะห์เหมือนเดิม ว่าสงครามยูเครนและรัสเซียจะไม่จบลงง่ายๆ แบบที่เคยบอกมา 3 ครั้งแล้ว ว่าใช้เวลาเป็นหลายปี อีกไม่กี่วันก็จะครบ 3 ปีหลังจากการบุกยูเครนครั้งใหญ่วันที่ 24 กุมภาพันธ์ 2022

แต่การวิเคราะห์ในสถานการณ์ปัจจุบันจะมีความแตกต่างกับตอนเริ่มสงครามอย่างมาก เพราะตอนนั้นความต้องการของแต่ละฝ่ายเป็นแบบหนึ่ง

แต่ปัจจุบันมีโอกาสเปลี่ยนแปลง ขึ้นอยู่กับรัสเซีย

ความต้องการของรัสเซีย

หลังสงครามดำเนินไปแล้วเกือบ 3 ปี

สงครามจะยุติเร็วหรือช้าขึ้นอยู่กับอำนาจของปูตินถ้าปูตินหมดอำนาจเร็วก็จบเร็ว ความต้องการของคนรัสเซียกับของปูตินคงไม่เหมือนกัน ปูตินต้องการขยายอำนาจและต้องการควบคุมพื้นที่สำคัญทางภูมิรัฐศาสตร์บางส่วนเอาไว้

สิงหาคม 2008 ปูตินส่งรถถังบุกเข้าไปในจอร์เจียและโจมตีทางอากาศต่อเนื่อง 4 วัน โดยอ้างว่าเข้าไปปกป้องประชาชนชาวรัสเซีย ใช้เวลาเพียง 5 วัน และจบลงด้วยชัยชนะอย่างง่ายดาย (จอร์เจียมีประชากรแค่ 3.7 ล้าน) มีการลงนามข้อตกลงหยุดยิง แต่การสมัครเป็นสมาชิกองค์การนาโตของจอร์เจียก็ถูกระงับ

ปี 2014 ปูตินก็สามารถเข้ายึดครองและผนวกคาบสมุทรไครเมียของยูเครนได้อย่างง่ายดายโดยใช้เวลาเพียง 1 เดือน

24 กุมภาพันธ์ 2022 ปูตินจึงสั่งบุกยูเครนอีกครั้ง

คนรัสเซียไม่ได้อยากรบกับคนยูเครน พวกเขาเป็นเพื่อนบ้านที่ดีต่อกัน แต่เกิดสงครามเพราะปูตินนำทหารบุกยูเครน

ข้ออ้างที่ว่ากลัว NATO จะมาตั้งฐานจรวดในประเทศที่เป็นสมาชิกนาโตที่อยู่ใกล้รัสเซีย มันก็คล้ายกับตอนที่อเมริกาบุกอิรัก เพื่อจะหาอาวุธร้ายแรง สุดท้ายก็พบแต่น้ำมัน ถ้าจะพิจารณาตามเหตุผลนี้ NATO ก็คงจะตั้งจรวดที่คุกคามรัสเซียไว้ในหลายประเทศซึ่งเป็นสมาชิก เช่น ประเทศลัตเวีย ลิทัวเนีย สโลวะเกีย เอสโทเนีย ฯลฯ แต่ก็ไม่มีเลย

การบุกเข้ายูเครนโดยเหตุผลว่ากลัวยูเครนจะกลายเป็นที่ตั้งขีปนาวุธเพื่อคุกคามรัสเซีย จึงฟังไม่ขึ้น และการบุกที่กระจายทั่วไปหลายแนวทำให้เหตุผลที่ว่าต้องการปกป้องคนรัสเซียใน…เขตปกครองโดเนตสค์และลูฮานสค์ ฟังดูไม่ค่อยมีน้ำหนัก การบุกครั้งนี้เหมือนต้องการยึดทั้งประเทศมากกว่า

ถึงตอนนี้ รัสเซียคงยึดยูเครนทั้งประเทศไม่ได้แล้ว แต่จะถอยอย่างไร หวังจะยึดบางส่วนก็คงไม่ง่าย

ถ้าถอยแบบเสียฟอร์ม ปูตินก็เสียหายและอาจต้องหลุดจากอำนาจ ถ้าสู้ต่อแบบดันทุรัง คนทั้งประเทศก็จะยากลำบาก ด้วยมาตรการการคว่ำบาตรทางเศรษฐกิจ และต้องเสียทั้งคนและทรัพยากร ลงไปในหลุมดำ สมรภูมิยูเครน

ความต้องการของยุโรป

คือ…สามารถยุติสงครามได้ก็ดี

แต่ถ้าทำไม่ได้ก็ใช้ยูเครน

เป็นสมรภูมิทำลายกำลังรัสเซีย

ยุโรปตะวันตกต้องการให้มีรัฐกันชนคั่นแนวชายแดนไว้กับรัสเซีย หลังจากรัสเซียบุกยึดแหลมไครเมีย ก็ยังยอมรับได้ว่ารัสเซียต้องการทางออกทะเลด้านใต้ และคิดว่าจะหยุดอยู่แค่นั้น แต่ผ่านไปหลายปีปูตินมีความพยายามขยายอำนาจออกไปอีก

ดังนั้น ยุทธศาสตร์ของประเทศยุโรปตะวันตกคือจะต้องเอาประเทศยุโรปตะวันออกไว้เป็นแนวกันชน และถ้าจะต้องเกิดสงครามก็ยอมให้เกิดสงครามในยูเครนต่อไป แนวรบที่ยูเครนกว้างพอจะรบกันได้อีกนาน

แต่ในความเป็นจริง สงครามยุคใหม่การรบหลักไม่ใช่การเคลื่อนรถถังยานเกราะและทหารราบเข้ายึดแบบสมัยฮิตเลอร์ทำในอดีต ถ้ามีการรบกันจริงการยิงจรวดระยะใกล้และระยะกลางก็สามารถยิงข้ามประเทศต่างๆ ไปสู่เป้าหมายได้ ประเทศที่อยู่ด้านหลัง เช่น เยอรมนี สาธารณรัฐเช็ก แม้กระทั่งฝรั่งเศสก็ต้องได้รับผลกระทบ การใช้โดรนทำให้ไม่สามารถกำหนดแนวรบได้แน่นอน

วันนี้ถ้าสงครามไม่สงบจริง ประเทศในยุโรปทั้งหลายจะยอมให้สงครามเกิดขึ้นต่อเนื่องในประเทศยูเครนต่อไปอีกหลายปีก็ได้ โดยมีเป้าหมายให้รัสเซียจมอยู่ในสงครามยูเครน ซึ่งจะมีผลทำลายทั้งทางเศรษฐกิจ และการทหาร ยิ่งอ่อนเปลี้ยเสียกำลังไปมากมายเท่าไร รัสเซียก็จะไม่มีโอกาสฟื้นตัวขึ้นมาทำสงครามได้อีก

ดังนั้น แม้จะพบความยากลำบากในเรื่องพลังงานการค้าหรืออื่นๆ ประเทศยุโรปทั้งหลายก็ยังคิดว่าตัวเองต้องอดทนเพราะจะได้รับผลคุ้มค่าในระยะยาว

ความต้องการของอเมริกา

และปัญหาจากสงครามยูเครน ในยุคทรัมป์

ก่อนที่รัสเซียจะบุกยูเครน อเมริกาก็ได้ประกาศเตือนออกไปทั่ว แถมบอกด้วยว่ารัสเซียจะบุกยูเครนประมาณวันที่ 15 กุมภาพันธ์ 2022 แต่ก็ไม่ได้ทำอะไรที่เป็นการต่อต้านอย่างจริงจังและก็ปล่อยให้รัสเซียบุกจริงวันที่ 24 กุมภาพันธ์

จากนั้นรัสเซียก็ถลำเข้าสงครามนี้โดยคาดหวังว่าจะยึดยูเครนได้ใน 1 สัปดาห์ จากนั้นสงครามก็ยืดเยื้อต่อไปเป็น 1 เดือนก็ไม่สำเร็จ ผ่านไป 1 ปีสงครามก็ขยายมากขึ้น ตอนนี้กำลังจะครบ 3 ปีแล้ว

สงครามครั้งนี้รัสเซียและยูเครนจะเจ็บหนัก ยุโรปก็เจ็บด้วย แต่อเมริกาเจ็บน้อยกว่า แม้ประธานาธิบดีทรัมป์ได้ประกาศไปแล้วว่าอยากจะยุติสงครามภายในวันเดียว แต่นักวิเคราะห์ทั้งหลายก็รู้อยู่แล้วว่าเป็นไปไม่ได้

นอกจากทรัมป์แล้วยังมีนายทุนอเมริกาบางส่วนโดยเฉพาะผู้ค้าอาวุธสงครามจะไม่ใจดีให้รัสเซียถอนตัวไปได้อย่างง่ายๆ ยิ่งปูตินกลัวเสียศักดิ์ศรี สงครามยืดเยื้อจะทำลายเศรษฐกิจรัสเซีย จนอ่อนเปลี้ยไปอีกเป็น 10 ปี

เป้าหมายอเมริกาจริงๆ คือ ไม่รีบยุติศึก ถ้าทรัมป์ทำไม่สำเร็จ ก็โทษปูติน

ถ้าครั้งนี้ปูตินไม่ยอมยุติสงครามในเงื่อนไขที่ทำให้ทั้งยุโรปและอเมริกาพอใจ การคว่ำบาตรทางเศรษฐกิจต่อรัสเซีย น่าจะมีมาตรการที่แรงขึ้น

แม้จะไม่ได้ผลในทันที แต่จะทำให้เกิดความยากลำบากแก่ชาวรัสเซียทั้งประเทศไปเรื่อยๆ

แต่สงครามยูเครนก็กลายเป็นตัวถ่วงอเมริกาในการต่อสู้กับจีนทุกด้าน ตั้งแต่สงครามการค้า ไปจนถึงการแข่งขันด้านแสนยานุภาพ เพราะตอนนี้จีนได้รับการหนุนจากรัสเซีย ทั้งพลังงาน ทรัพยากร ตลาดการเงิน ตลาดการค้า

ดังนั้น ไม่ว่าอเมริกาจะช่วยเจรจายุติสงครามยูเครนได้หรือไม่ จีนกลับเป็นประเทศที่จะได้ประโยชน์สูงสุด

ความต้องการของยูเครน

เริ่มจากสมัยประธานาธิบดีกอร์บาชอฟ ได้มีสนธิสัญญา New Union Treaty สหภาพโซเวียต มีการแยกรัฐต่างๆ เป็น 15 รัฐ มีประธานาธิบดีและอำนาจของตนเอง มีการแบ่งเขตแดนกันอย่างเรียบร้อยตั้งแต่ปี 1990-1991

และแต่ละประเทศก็ปกครอง มีการพัฒนาเศรษฐกิจการเมืองวัฒนธรรมของตนเอง และยูเครนเป็นประเทศเอกราชประเทศหนึ่งใน 15 ประเทศ

ทุกประเทศที่แยกไปรู้ว่าการปกครองในรูปแบบเก่าประชาชนมีความยากลำบากมาก ดังนั้น จึงไม่มีใครคิดจะย้อนกลับไปมีการปกครองแบบเก่าทั้งระบบเศรษฐกิจและการปกครองแบบจักรวรรดิ คนยูเครนส่วนใหญ่ของ 40 ล้านจึงไม่ยอม

สภาพสงครามขณะนี้ยูเครนที่สู้อยู่ได้ก็เพราะมีการหนุนจากยุโรปและอเมริกา ดังนั้น การสู้ต่อแบบให้ยันไว้ได้ หรือรุกกลับไปได้บ้าง ยังต้องอาศัยแรงสนับสนุนเหล่านั้น ถ้าหากผู้ที่สนับสนุนต้องการให้หยุดยิงหรือต้องการให้เกิดสันติภาพ ยูเครนจะต้องเลือกเอาว่าจะทำอย่างไร

ยูเครนเองก็ต้องการพักหยุดหายใจสักครู่ และรู้ว่ารัสเซียก็ลำบาก แต่การจะหยุดรบชั่วคราวหรือถาวรจะใช้อะไรเป็นข้อตกลง อะไรเป็นเส้นแบ่ง ยูเครนจะต้องเสียดินแดนตรงไหนไปบ้าง

ตรงนี้เป็นเรื่องที่ตัดสินใจไม่ง่าย และถ้าตัดสินใจไม่ดีก็อาจจะเกิดกองกำลังอิสระของทั้งสองฝ่ายออกมาต่อสู้รบกันต่อ

ชั้นแรกต้องหยุดการรบ และเปิดการเจรจา ซึ่งมีคนกลางร่วมด้วย อาจจะเกิดขึ้นได้และถ้าสำเร็จ ก็จะจบโดยที่มีกองกำลังสหประชาชาติเข้าไปรักษาความสงบ

บทเรียนในอดีต 27 มกราคม 2516 มีการเจรจาสันติภาพ ยุติสงครามเวียดนาม ที่ปารีส ลงนามเสร็จก็รบกันต่อจนอเมริกาแพ้ ยอมถอนทหารในเมษายน 2518

สงครามยูเครนคงเร่งรบชิงพื้นที่ก่อนเจรจา ถ้าไม่สำเร็จก็คงรบกันต่ออีก 2-3 ปี ดูว่าใครจะอึดกว่ากัน

สะดวก ฉับไว คุ้มค่า สมัครสมาชิกนิตยสารมติชนสุดสัปดาห์ได้ที่นี่https://t.co/KYFMEpsHWj

— MatichonWeekly มติชนสุดสัปดาห์ (@matichonweekly) July 27, 2022