คอลัมน์ประจำ

SUBSERVIENCE : ‘อนาคตอีกชั่วลัดนิ้วมือ’

นพมาส แววหงส์
ที่มามติชนสุดสัปดาห์ ฉบับวันที่ 24 - 30 มกราคม 2568
คอลัมน์ภาพยนตร์
ผู้เขียนนพมาส แววหงส์
เผยแพร่

นิยายวิทยาศาสตร์ว่าด้วยเรื่องหุ่นยนต์ในโลกมนุษย์นั้นมีมานานนมเนเกินกว่าศตวรรษแล้ว

นับแต่ครึ่งหลังของคริสต์ศตวรรษที่ 20 เป็นต้นมา เราได้ดูหนังนิยายวิทยาศาสตร์นับไม่ถ้วนเกี่ยวกับโลกที่มีหุ่นยนต์อำนวยความสะดวกหรือจัดการสิ่งต่างๆ ในชีวิตให้แก่มนุษย์ผู้เป็นเจ้านาย หรือกระทั่งยึดอำนาจไปจากมือมนุษย์ไปเสียเลยก็มีมาก

นึกย้อนไปคร่าวๆ ถึงหนังคลาสสิค 2 เรื่อง

2001 : A Space Odyssey ของสแตนลีย์ คิวบริก ปะไร นำเสนอภาพของสัตว์โลกยุคบรรพกาลครั้งยังเป็นฝูงลิงโยนท่อนไม้กันไปมาให้ลอยกลางเวหาท่ามกลางฉากหลังของแท่งโลหะที่เป็นสิ่งแปลกปลอมในโลกยุคนั้น เดินเรื่องเล่าถึงภารกิจท่องอวกาศของมนุษย์บนยานซึ่งมีคอมพิวเตอร์ซึ่งถูกโปรแกรมด้วยภารกิจให้เดินทางไปสู่จุดหมาย ดังนั้น คอมพิวเตอร์ชื่อฮัล จึงก่อกบฏขัดขวางคำสั่งของมนุษย์ที่เป็นนักบินอวกาศ ถึงขั้นที่คอมพิวเตอร์พยายามทำทุกอย่างแม้กระทั่งกำจัดมนุษย์ออกไปให้พ้นทาง

อีกเรื่องที่โดดเด่นคือ The Terminator ซึ่งตามต่อมาอีกหลายภาคจากความนิยมของมวลชน เล่าถึงยุคจักรกลเป็นใหญ่ครองโลก ปราบปรามและตามล้างตามผลาญมนุษย์ที่เป็นขบถ แบบที่เดินทางข้ามเวลามาในอดีต (คือปัจจุบันของเรา) เพื่อเปลี่ยนแปลงอนาคตที่มนุษยชาติต้องสยบอยู่ในอำนาจเบ็ดเสร็จเด็ดขาดของจักรกลผู้ครองโลก

เมื่อปีที่แล้วนี้เอง ผู้เขียนได้ไปฟังการบรรยายเรื่อง “เมื่อ AI ครองโลก มนุษย์จะอยู่อย่างไร” ตามโครงการราชบัณฑิตยสภานำความรู้สู่สังคม วิทยากรคือ ศาสตราจารย์ ดร.วรศักดิ์ กนกนุกุลชัย

ได้ความรู้ใหม่ๆ ที่น่าตื่นตาตื่นใจ พร้อมข้อคิดต่างๆ นานา ทั้งในด้านพัฒนาการทางเทคโนโลยี กำเนิดของเอไอ การจัดประเภทของเอไอที่พัฒนาก้าวกระโดดไปแบบยั้งไม่อยู่ ศักยภาพอันน่าเกรงขามของเอไอที่นับวันจะปราดเปรื่องล้ำหน้ามนุษย์ผู้ประดิษฐ์ อันอาจส่งผลให้กลายเป็นสิ่งคุกคามต่อมนุษยชาติ และผลกระทบที่น่าคิดทั้งทางตรงและทางอ้อมต่อสังคมมนุษย์

ผลใหญ่หลวงที่ประจักษ์ต่อหน้าขณะนี้ก็คือ ในโลกโซเชียล คนทั่วไปแทบจะแยกไม่ออกแล้วว่าอะไรจริงอะไรเท็จ เห็นอะไรก็พร้อมจะปลงใจเชื่อทันที (ด้วยเหตุผล/ข้ออ้างเก่าแก่ว่า “เห็นมากับตาเลยนะ”) ส่งผลให้การปั่นกระแส หรือการปั้นน้ำเป็นตัว ทำได้ในพริบตาเดียว และโลกเราแตกแยกเป็นค่ายเป็นขั้วเป็นฝักเป็นฝ่ายมากขึ้น

ชวนให้นึกสยองเลยว่า คำศัพท์ยอดฮิตของปีที่ผ่านมาจากพจนานุกรมออกซ์ฟอร์ด คือ brain rot นั้น สะท้อนภาพความจริงอันน่าหดหู่ของผู้คนในสังคมร่วมยุคของเรา

ดร.วรศักดิ์ยังกล่าวถึงผลกระทบอื่นๆ ต่อมนุษย์อีกมาก อาทิ การตกงานของผู้คนจำนวนมาก ความเหลื่อมล้ำทางสังคม ความเปลี่ยนแปลงของภูมิรัฐศาสตร์ และกำเนิดของ “ชนชั้นไร้ประโยชน์”

ผลกระทบอันหลังสุดนี้ทำให้อดนึกถึง The Matrix ไม่ได้ เพราะเป็นโลกที่มนุษย์ใช้ชีวิตหลับใหลอยู่ในพ็อด เพื่อนำพลังงานไปหล่อเลี้ยงจักรกลที่ยึดครองโลกไว้ โดยที่มนุษย์เหล่านั้นถูกโปรแกรมให้ใช้ชีวิตเสมือนของความจริงเสมือน (virtual reality) วันๆ ก็โลดแล่นไปในโลกเสมือน แบบที่ดูเหมือนคนจำนวนมากในปัจจุบันหลงวนเวียนหาทางออกจากโลกเสมือนแทบไม่ได้

โปรยนำเรื่องมานาน เข้าเรื่องหนังกันสักทีดีกว่า

Subservience เล่าเรื่องที่อาจเกิดขึ้นได้อนาคตอันใกล้นี้

นิก เพเร็ตตี (มิเชเล มอร์โรเน) เป็นโฟร์แมนของบริษัทก่อสร้าง เขามีครอบครัวที่อบอุ่นพรั่งพร้อมด้วยแม็กกี้ (มาเดอไลน์ ซิมา) ภรรยาและลูกเล็กสองคน

อยู่มาวันหนึ่งแม็กกี้ก็ต้องเข้าโรงพยาบาลเพราะหัวใจผิดปกติ และต้องรอคิวการผ่าตัดเปลี่ยนหัวใจ ซึ่งจะมาถึงเมื่อไรก็ยังไม่รู้

ระหว่างนั้น ความจำเป็นเฉพาะหน้าทำให้นิคต้องไปหาซื้อหุ่นยนต์ช่วยงานบ้านมาทำงานและดูแลลูกให้

หุ่นยนต์ซึ่งเรียกว่า ซิม (SIM) มีใช้งานกันอยู่ตามบ้านอย่างแพร่หลายทั่วไป แม้จะเป็นคนระดับแรงงานอย่างนิก ก็สามารถหาซื้อมาใช้ได้

นิกอุ้มลูกชายและจูงลูกสาวไปหาซื้อ “ซิม” มาใช้งาน นึกจะซื้อหุ่นผู้ชายแบบบัตเลอร์ไปใช้ แต่ลูกสาวบังเอิญไปติดใจหุ่นสาวสวยและรบเร้าให้พ่อซื้อ พ่อเลยขัดไม่ได้ และตั้งชื่อหุ่นว่า อลิศ (เมแกน ฟอกซ์)

เป็นเหตุให้แม็กกี้นึกขวางและขัดใจสามีอยู่เหมือนกัน ว่าทำไมต้องไปเลือกซื้อหุ่นสวยเซ็กซี่ขนาดนั้นมาทำงานบ้านด้วย

ก็ลองหลับตานึกภาพดูเถอะค่ะ อลิศ หุ่นยนต์ทำงานบ้าน ปรากฏด้วยรูปโฉมเฉิดฉายสคราญของเมแกน ฟ็อกซ์ นักแสดงที่ได้ชื่อว่าเป็น sex symbol ผู้จะเข้ามาแทนที่ แอนเจลีนา โจลี นั่นปะไร

นอกจากความสวยสะดุดตาแล้ว อลิศก็ทำงานบ้านดูแลเด็กได้มีประสิทธิภาพยิ่ง แม้แต่ทะเลาะงัดข้อกับหุ่นยนต์เลี้ยงเด็กของครอบครัวอื่น เพื่อปกป้องความสุขสบายของเด็กทารกในรถเข็นที่ตัวเองดูแลอยู่

อลิศถูกตั้งโปรแกรมโดยมีนิกเป็นผู้ใช้งานลำดับแรก

ความเปลี่ยนแปลงครั้งสำคัญเกิดขึ้นเมื่อนิกออกคำสั่งให้อลิศลบความจำที่ถูกบรรจุไว้ล่วงหน้า เพื่อให้ได้อรรถรสในการนั่งดูหนังเรื่อง Casablanca พร้อมกับเขา โดยไม่ดึงเอาความจำสำเร็จรูปมาโต้ตอบกับเขา

อลิศเริ่มแสดงพฤติกรรมแปลกๆ และรุนแรงขึ้นเรื่อยๆ ของผู้หญิงที่หึงและหวงคนรักของตน และทำทุกอย่างเพื่อปกป้องเขา

เรื่องราวเลวร้ายขึ้นทุกทีเมื่อแม็กกี้ได้รับการเปลี่ยนถ่ายหัวใจใหม่และกลับมาอยู่บ้าน

เอไอกลายเป็นเครื่องจักรมีชีวิตมีความรู้สึกนึกคิดของตัวเอง ตัดสินใจได้เองโดยไม่ยอมฟังคำสั่งของเจ้านายมนุษย์อีกต่อไป กลายสภาพเป็น Artificial Super Intelligence ซึ่งเป็นระยะแรกเริ่มของจักรกลใน The Terminator หรือ ระบบคอมพิวเตอร์ “ฮัล” ใน 2001 : A Space Odyssey

หนังพอดูได้นะคะ แม้ว่าค่อนข้างจะเดินเรื่องตามฟอร์ม หรือใช้สูตรสำเร็จ หรือเป็นเรื่องซ้ำซากไม่มีความแปลกใหม่อะไร

เมแกน ฟ็อกซ์ ได้รับคำชมว่าแสดงบทบาทนี้ได้ดีที่สุดเท่าที่เคยแสดงมา เหมือนกับเป็นบทที่เขียนให้เธอเล่นโดยเฉพาะ ซึ่งฟังแล้วไม่รู้ว่าเป็นคำชมหรือคำด่าว่าก่อนหน้านี้เธอเล่นบทอื่นๆ ได้แข็งทื่อเหมือนหุ่นยนต์มาโดยตลอด ครั้นมาเล่นบทเป็นหุ่นยนต์นี่แหละเธอถึงได้แสดงได้สมจริงและเป็นธรรมชาติมาก

ชมได้เจ็บแสบน่าดูเลย ไม่รู้เลยว่าเมแกนจะยังยิ้มรับคำชมแบบหน้าชื่น (อกตรม) ได้หรือเปล่า

ขอจบด้วยการย้อนกลับไปถึงเรื่องเอไอกับมนุษยชาติอีกทีนะคะ

หลังจากฟังบรรยายเรื่อง “เมื่อ AI ครองโลกฯ” เมื่อปีที่แล้ว ผู้เขียนก็ขวนขวายไปหาหนังสือที่เปลี่ยนโลกทัศน์ของยูวัล โนอาห์ แฮรารี มาอ่าน/ฟังจนครบทั้งหมด 4 เล่ม คือ Sapiens, Homo Deus, 21 Lessons for the 21st Century และ Nexus

ได้ความคิดและมุมมองใหม่ๆ เกี่ยวกับวิวัฒนาการและพัฒนาการของมนุษยชาติอีกมหาศาลเลยค่ะ ที่ไม่เห็นด้วยก็มีเหมือนกัน….ประเทืองปัญญาดีจริงๆ

สมที่เป็นหนังสือเขย่าโลกในช่วงทศวรรษที่ผ่านมา และทำให้แฮรารีกลายเป็นเซเลบของนักคิดนักเขียนที่ใครก็อยากเชิญไปพูดทั่วโลกในชั่วข้ามคืน โดยเฉพาะในมุมมองของอนาคตกาลสำหรับมนุษยชาติ •

SUBSERVIENCE

กำกับการแสดง

S.K. Dale

นำแสดง

Megan Fox

Michele Morrone

Madeline Zima

Matilda Firth

ภาพยนตร์ | นพมาส แววหงส์