ภาพยนตร์/นพมาส แววหงส์

DOWNSIZING “ลดขนาด”

กำกับการแสดง Alexander Payne

นำแสดง Matt Damon, Christopher Waltz, Hong Chau, Kristen Wilg

มีหนังหลายเรื่องหลายแนว ซึ่งมีเนื้อหาทับซ้อนปนเปกันหลายชั้นใน Downsizing

ซึ่งในทัศนะของศิลปะจะมองเป็นข้อดีก็ได้ ข้อด้อยก็ได้ แล้วแต่มุมมองและการรับรู้ของคนดู

อาจจะมองได้ว่าเป็นหนังที่มีสาระเต็มแน่น จากผู้สร้างที่ “ทะเยอทะยาน” และพยายามจะสื่อสารประเด็นน่าคิดมากมายในเวลาจำกัดของหนังเรื่องเดียว หรือว่าเป็นหนังที่มีทิศทางสับสนไม่รู้จะไปทางไหนกันแน่…ก็ได้ทั้งนั้น

ลองลงรายการประเด็นสำคัญๆ ดูก็ได้ มีอยู่นับไม่ถ้วนเลย อาทิ ปัญหาด้านสิ่งแวดล้อม ประชากรล้นโลก ระบบนิเวศน์ การใช้ทรัพยากรธรรมชาติและการสร้างของเสียคืนสู่โลก ปัญหาการเมืองระหว่างประเทศ อำนาจเผด็จการที่กดขี่ประชาชน ปัญหาผู้อพยพ ปัญหาชนชั้นวรรณะ วิถีชีวิตแบบบริโภคนิยมและสุขนิยม การฉกฉวยโอกาส ประโยชน์ส่วนตนและประโยชน์ส่วนรวม เศรษฐศาสตร์มหัพภาคและเศรษฐศาสตร์จุลภาค ความเสมอภาคของมนุษย์ มนุษยธรรมและการเอารัดเอาเปรียบ ความอยู่รอดของโลกและมนุษยชาติ วิวัฒนาการและอนาคตของมนุษยชาติ ฯลฯ ฯลฯ ฯลฯ

นี่คือหนังจากฝีมือกำกับฯ ของอเล็กซานเดอร์ เพย์น ที่มีผลงานเป็นที่กล่าวขวัญกันมากอย่างเช่น Election, Sideways, The Descendants, About Schmidt, Nebraska ฯลฯ ซึ่งทำให้คนรักหนัง “ต้อง” ดู

หนังเริ่มด้วยสมมติฐานแบบนิยายวิทยาศาสตร์ นั่นคือ กลุ่มนักวิทยาศาสตร์ชาวนอร์เวย์ทำการทดลองลดขนาดเซลล์ในสัตว์ทดลองได้สำเร็จเป็นครั้งแรก ดร.จอร์เกน อัสบยอร์นเซน (รอล์ฟ ลาสการ์ด) และ ดร.อันเดรอัส ยาค็อบเซน (ซอเรน พิลมาร์ก) ค้นพบวิธีการ “ลดขนาด” สิ่งมีชีวิต รวมทั้งมนุษย์ ลงได้หลายร้อยเท่า

ด้วยวิธีการทางวิทยาศาสตร์นี้ มนุษย์จะถูกย่อขนาดลงเหลือความสูงเพียงห้านิ้ว หรือ 12 เซนติเมตร

ขอนอกเรื่องนิดว่า ตรงนี้ทำให้นึกถึงนวนิยายที่เคยเรียนในมหาวิทยาลัย เรื่อง Gulliver”s Travels ของโจนาธาน สวิฟต์ ซึ่งเขียนขึ้นตั้งแต่ต้นคริสต์ศตวรรษที่ 18 และสร้างเป็นหนังมาแล้วหลายหน

ในการผจญภัยของกัลลิเวอร์ ครั้งแรกเขาเรือแตกไปขึ้นฝั่งของดินแดนที่เรียกว่า “ลิลลิพุต” ซึ่งประชากรมีขนาดเพียงหกนิ้ว หรือ 15 ซ.ม. ใกล้เคียงกับความพยายามย่อไซซ์ของหนังที่กำลังพูดถึงอยู่นี้นะคะ

กัลลิเวอร์กลายเป็นยักษ์อยู่ในโลกของคนตัวจิ๋ว

สิ่งที่ได้มาอีกอย่างจากนิยาย คือคำคุณศัพท์ Lilliputian ที่ใช้กันในภาษาอังกฤษ ซึ่งมีความหมายว่า มีขนาดเล็กนิดเดียว หลังจากนั้นกัลลิเวอร์ยังเดินทางต่อไปถึงดินแดนของคนที่สูงตระหง่านเป็นยักษ์ปักหลั่นที่เรียกว่า “บร็อบดิงแนก”

แต่คำนี้ไม่ค่อยเห็นมีที่ใช้กันในภาษาอังกฤษปัจจุบัน

เลี้ยวกลับเข้าเรื่องละนะคะ…ความสำเร็จในห้องทดลองของนักวิทยาศาสตร์ชาวนอร์เวย์ครั้งนี้เป็นความมหัศจรรย์ในวิวัฒนาการของมนุษยชาติ

ทำให้เห็นแสงสว่างที่ปลายอุโมงค์ในการแก้ปัญหาประชากรล้นโลก

มนุษย์ที่ตัวเล็กลงจะใช้ทรัพยากรสิ้นเปลืองน้อยลง ผลิตขยะและของเสียที่จะเป็นมลพิษแก่โลกน้อยลง

ห้าปีให้หลัง โครงการทดลองย่อขนาดมนุษย์ให้ใช้ชีวิตในสังคมเล็กๆ ของตนก็ได้รับการประกาศสู่สายตาโลก และเริ่มโฆษณาเชิญชวนผู้คนให้สมัครเข้าในโครงการย่อไซซ์ เพื่อใช้ชีวิตอย่างสุขสบายกว่าและเป็นมิตรแก่สิ่งแวดล้อมมากกว่า

หนึ่งในข้อเสียไม่กี่ประการของโครงการนี้ คือการย่อขนาดนี้เป็นเรื่องถาวร และไม่อาจคืนสภาพเดิมได้

สิบปีให้หลัง โครงการนี้แผ่ขยายไปเป็นทางเลือกสำหรับคนทั่วไป และกลายเป็นสินค้าตัวหนึ่ง ที่มีจุดขายคือข้อเสนออันเย้ายวนใจของชีวิตที่สุขสำราญยิ่งขึ้นสำหรับคนที่ประสบความยากลำบากกับการดำรงชีพด้วยในสภาพขัดสนขึ้นเรื่อยๆ โดยที่จำนวนเงินเท่าที่มีอยู่ในกระเป๋าจะแปรสภาพให้เจ้าของเงินกลายเป็นเศรษฐีในฉับพลันเมื่อไปใช้ชีวิตในโลกขนาดจิ๋วที่จะมีความต้องการบริโภคทรัพยากรน้อยลงหลายร้อยเท่า

นี่เป็นจุดที่พระเอกของเรื่องก้าวเข้ามาในเรื่อง และหักเหทิศทางของหนังไปอีกทาง

พอล ซาฟราเน็ก (แมตต์ เดมอน) เป็นนักกายภาพบำบัดสำหรับอาการอันเนื่องมาจากอาชีพการงาน (occupational therapist) โรคกลุ่มออฟฟิศซินโดรม หรือพวกที่นั่งยืนในอิริยาบถเดียวนานๆ คงจะจัดอยู่ในหมู่ผู้ป่วยที่ต้องการใช้บริการกายภาพบำบัดนี้

พอลดูแลแม่ที่เจ็บป่วยจนเสียชีวิตไป และแต่งงานกับออดรีย์ (คริสเต็น วิลก์) ใช้ชีวิตแบบชนชั้นกลางของชาวอเมริกันที่หาเท่าไรก็ไม่พอใช้ และต้องกู้ยืมจำนองบ้านซ้ำแล้วซ้ำเล่า จุดขายของชีวิตย่อขนาดดูเหมือนเป็นทางออกที่ดีสำหรับเขากับภรรยา ซึ่งดูทีท่าว่าจะได้ครองคู่กันด้วยความสุขสบายในบั้นปลายชีวิตโดยไม่ต้องวิตกเรื่องความอัตคัดขาดแคลน

ทั้งคู่ตกลงลาจากโลกปกติของมนุษย์ขนาดปกติ เพื่อซื้อที่อยู่ในชุมชนขนาดจิ๋วที่มีชื่อว่า Leisureland โดยผ่านกรรมวิธีย่อขนาด ซึ่งอาจเป็นอันตรายแก่ชีวิตได้ถ้าไม่ทำอย่างรอบคอบระมัดระวัง

ปัญหาแรกที่พอลตื่นขึ้นมาพบในโลกขนาดจิ๋วของเขาคือ ภรรยาเขาเกิดเปลี่ยนใจในนาทีสุดท้าย และไม่ยอมย่อไซซ์เหมือนตัวเขา

พอลจึงพบตัวเองอยู่ในโลกแปลกหน้าท่ามกลางสังคมที่เขาไม่รู้จักใครเลย

และต้องปรับตัวกับการใช้ชีวิตในโลกใหม่ รวมทั้งสร้างความสัมพันธ์กับผู้คนหน้าใหม่ทั้งหมด

เขาได้เจอกับดูชาน (คริสโตเฟอร์ วอลต์ซ) เพื่อนบ้านผู้ใช้ชีวิตอย่างสุขสำราญและหาทางฉกฉวยผลประโยชน์จากโลกทั้งสองแบบ ซึ่งทำให้เขาได้รู้จักกับง็อก (ฮง เชา) สาวเวียดนามที่ก่อม็อบประท้วงรัฐบาลเวียดนามจนถูกจับเข้าคุกและโดนย่อขนาดโดยไม่สมัครใจ และส่งตัวใส่กล่องทีวีข้ามน้ำข้ามทะเลมาอเมริกา เธอเป็นผู้รอดชีวิตคนเดียวจากคนตัวจิ๋วนับร้อยที่เบียดเสียดกันมาในกล่องทีวี

สาวเวียดนามคนนี้มีบทได้ใจคนดู ขโมยซีนแบบที่ทำให้ดาราใหญ่อย่างแมตต์ เดมอน และคริสโตเฟอร์ วอลต์ซ จ๋อยไปเลย คนดูฮาลั่นทุกครั้งที่เธออ้าปากพูด ถึงขนาดส่งให้เธอได้รับเสนอชื่อเข้าชิงโกลเดนโกลบเลย

หน้าตาเธอละม้ายคล้ายสาวไทย อุ้ม สิริยากร เหมือนเป็นพี่น้องท้องเดียวกันเลย

และเป็นนางเอกแบบนอกขนบที่สุดคนหนึ่งเท่าที่เคยมีมา เพราะขาด้วน เดินขาเป๋ พูดจากระโชกโฮกฮาก แต่ชนะใจพระเอกด้วยความเป็นคนมีจิตใจดีงาม นึกถึงผู้อื่นมากกว่าตัวเองเสมอ และแคแร็กเตอร์ของเธอเป็นประเด็นที่ทำให้เรื่องลงจบในแบบที่เป็นตอนจบของหนัง

หนังเรื่องนี้ยังมีเนื้อหาสารพัดสารพันที่นำมาพูดได้ไม่จบง่ายๆ แต่ขอนำเสนอเท่านี้แหละค่ะ

โดยส่วนตัวแล้ว ผู้เขียนยังคิดว่าหนังยังไม่ค่อยลงตัวเท่าไร…เนื่องด้วยเนื้อหาที่แตกสาขาไปหลายทางจนกู่ไม่กลับนี่แหละ

แต่อเล็กซานเดอร์ เพย์น ก็ยังเป็นผู้กำกับฯ ที่ชวนติดตามอยู่ดี