ที่มา | มติชนสุดสัปดาห์ ฉบับวันที่ 17 - 23 มกราคม 2568 |
---|---|
คอลัมน์ | การ์ตูนที่รัก |
ผู้เขียน | นพ.ประเสริฐ ผลิตผลการพิมพ์ |
เผยแพร่ |
หนังใหม่ของดรีมเวิร์กส์ ก่อนสิ้นปีเพิ่งจะเขียนเรื่องหุ่นยนต์ฝันได้ไหมจากการ์ตูนเรื่อง Robot Dreams ไปไม่นาน หลังปีใหม่ได้เขียนเรื่องหุ่นยนต์เป็นแม่ได้ไหมจากการ์ตูนเรื่อง The Wild Robot อีกครั้งหนึ่ง
อันที่จริงหนังการ์ตูนเรื่องนี้มีเนื้อหารองหลายประเด็นน่าสนใจ ที่ดีมากคือดรีมเวิร์กส์กลับสู่ฟอร์มเดิมมีหมัดฮุกแทบทุกห้านาทีให้หยุดกึ้ก จดคำคม หรือขำในลำคอเป็นระยะๆ อย่างสม่ำเสมอ
ตอนท้ายๆ ของหนังมีฉากหนึ่งที่พวกตัวร้ายหมิ่นหุ่นยนต์แม่ซึ่งเป็นตัวเอกของเรื่องว่าจะอยู่กับ “สัตว์ป่า” พวกนี้ไปทำไม หุ่นยนต์แม่ตอบว่าข้าคือ “หุ่นยนต์ป่า” (wild robot) คือที่มาของชื่อเรื่องซึ่งยอดเยี่ยมมาก
สัตว์ป่ายังเป็นแม่ได้ เราจะได้เห็นคุณแม่มากมายในป่าสวยงามระดับดรีมเวิร์กส์แห่งนี้ แล้วหุ่นยนต์เล่าจะเป็นแม่คนได้ไหม ผู้ให้เสียงหุ่น Rozzum 7134 จากบริษัท ยูนิเวอร์แซลไดนามิกส์ คือนักแสดงผิวสีมากฝีมือ Lupita Nyong’o ขออภัยอ่านไม่ออก
กลับมาที่ฉากแรกยังไม่ทันที่หุ่นรอสซัม 7134 จะตั้งตัวติดหล่อนก็ถูกคลื่นยักษ์ซัดกระเด็นติดหน้าผา หล่อนพยายามปีนหน้าผาตั้งฉากแต่ไม่สำเร็จ หากปะทะคลื่นยักษ์ลูกต่อไปชิ้นส่วนน่าจะกระจุยกระจายเป็นแน่แท้ นาทีนั้นหล่อนมองไปที่ปูซึ่งใช้แปดขาไต่หน้าผาไปด้านข้างของลำตัว หล่อนเลียนแบบท่าไต่ตั้งฉากจากเจ้าปูไม่รอช้า จึงรอดชีวิตมาได้
หนังจะแสดงให้เห็นว่าหล่อนเลียนแบบการเคลื่อนไหวของสัตว์ป่าได้ทุกชนิดอย่างน่าทึ่ง
หล่อนเป็นสินค้าที่กำลังถูกส่งไปให้ลูกค้า เป็นหุ่นอเนกประโยชน์ที่ได้รับการตั้งโปรแกรมให้ทำภารกิจจนสำเร็จ แต่ก่อนอื่นเธอต้องหาภารกิจให้เจอเสียก่อน ฉากที่หล่อนไล่ถามสัตว์น้อยในป่าใหญ่ไปทั่วพร้อมทำหน้าที่ประชาสัมพันธ์ขายหุ่นให้แก่บริษัทไปด้วยว่าลูกค้ามีภารกิจอะไรให้ทำบ้าง ดูแล้วขำ
ฉากเปิดเรื่องหลายนาทีนี้สนุกมาก สัตว์น้อยในป่าใหญ่มีทั้งเหล่าสัตว์ฟันแทะน่ารักตัวเล็กตัวน้อยแทบทุกสายพันธุ์ที่เรารู้จัก ไปจนถึงกวางมูสและหมียักษ์ แต่ไม่มีใครยอมเป็นลูกค้าของหล่อนเลย
สัตว์น้อยในป่าใหญ่ทุกตัวต่างเรียกขานเธอว่าสัตว์ประหลาด
จนกระทั่งนาทีหนึ่งหล่อนพลัดตกกระแทกแม่ห่านตัวหนึ่งถึงตายพร้อมไข่หลายฟองที่แตกละเอียด เหลือไข่หนึ่งฟองที่รอดมาได้แล้วฟักออกเป็นตัวต่อหน้าต่อตา ลูกห่านน้อยเห็นหล่อนเป็นคนแรก สายสัมพันธ์จึงก่อเกิดนับแต่นาทีนั้นเป็นต้นไป
ชวนให้นึกถึงงานทดลองอันลือลั่นและเป็นที่เล่าขานหรืออ้างอิงเรื่อยมาแม้ว่าจะมีสถานะเป็นเพียงการสังเกตการณ์มากกว่าเป็นการทดลองที่มีระเบียบวิธีทางวิทยาศาสตร์ (scientific method) ครบถ้วน นั่นคืองานของ Harry Harlow (1905-1981) ได้เปรียบเทียบการเติบโตและพัฒนาระหว่างลูกลิง rhesus ที่มีแม่เป็นโลหะกับที่มีแม่เป็นขนสัตว์ โดยที่ลูกลิงทั้งสองได้น้ำนมปริมาณเท่ากัน พบว่าลูกลิงที่มีแม่เป็นขนสัตว์มีน้ำหนักตัวเพิ่มขึ้นมากกว่าลูกลิงที่มีแม่เป็นโลหะอย่างเห็นได้ชัด
หุ่นรอสซัม 7134 เป็นโลหะชัดเจน แต่ห่านมิใช่ลูกลิงอะเนาะ
หุ่นยนต์แม่มิได้ทำงานตามลำพัง เธอมีที่ปรึกษาเป็นหมาจิ้งจอกชื่อฟิงค์ (พากย์ไทยว่าแสนกล) ซึ่งให้เสียงโดยเปโดร ปาคาล
ส่วนลูกห่านมีชื่อว่าไบรท์บิล (พากย์ไทยว่าจะงอยแจ๋ว) ซึ่งจะเรียกแม่ว่า รอส
พัฒนาการในช่วงแรกของลูกห่านไม่มีปัญหาอะไรมากดังที่พัฒนาการเด็กเขียนไว้ชัดเจนว่าแม่แค่มีเวลาคลุกคลีใกล้ชิด การสร้างแม่ที่มีอยู่จริง สายสัมพันธ์ และตัวตนเกิดขึ้นได้ไม่ยาก
ที่เป็นคำถามมากกว่าคือ รอสตั้งข้อสงสัยกับฟิงค์เป็นระยะๆ ว่าเธอเป็นแม่คนได้ไหม
หุ่นยนต์แม่ไม่มีสิ่งที่เรียกว่าอารมณ์ (ดังจะปรากฏในบทสนทนาตอนหนึ่ง) ฟิงค์ก็จะดำน้ำตอบว่าเรื่องทั้งหมดอยู่ที่ทรวงอกคือที่ตั้งของหัวใจ ซึ่งเป็นความกำกวมของจิตเวชศาสตร์วันนี้ด้วย ยกตัวอย่างเดียวชื่อโรคซึมเศร้าบอกชัดเจนว่าเป็นโรคทางอารมณ์ แม้แต่โรคไบโพลาร์ก็มีคำแปลไทยว่าโรคอารมณ์แปรปรวน แต่การรักษาที่ได้ผลเร็วที่สุดในเวลานี้เป็นการใช้ยาซึ่งเป็นสารเคมี เป็นที่รู้กันว่ายาทำงานที่สมองแล้วโรคทางใจจะหายได้อย่างไร
เมื่อสี่สิบปีก่อนเราไม่มีแม้กระทั่งคำอธิบายว่ายาต้านอารมณ์เศร้าทำงานอย่างไร เรารู้อย่างเดียวคือมันดีและช่วยผู้ป่วยได้มาก
วันนี้เรามีคำอธิบายที่ยาวมากหลายร้อยหน้าว่ายาต้านอารมณ์เศร้ามีกลไกอย่างไร จะเขียนอย่างสั้นให้อ่าน คือยาออกฤทธิ์ที่สารสื่อนำประสาทในระดับเซลล์สมองหลายตัว ได้แก่ ซีโรโทนิน นอร์อิพิเนฟริน โดปามีน อะซิทิลโคลีน ส่งผลต่อการทำงานของระบบประสาทอัตโนมัติและฮอร์โมนหลายตัว ได้แก่ ธัยรอยด์ฮอร์โมน โกร๊ทฮอร์โมน ฮอร์โมนจากต่อมใต้สมอง ฮอร์โมนเพศ
ทั้งนี้ โดยมีตำแหน่งออกฤทธิ์ไม่เฉพาะที่สมองส่วนหน้าพรีฟรันทัลคอร์เท็กซ์ซึ่งรับผิดชอบการรู้คิด
แต่ยังออกฤทธิ์ที่สมองส่วนซับคอร์เท็กซ์ เช่น อะมิกดาล่าและฮิปโปแคมปัส กับระบบลิมบิกซึ่งรับผิดชอบการแสดงออกทางอารมณ์โดยตรง
ย่อหน้าข้างต้นเราเรียกรวมๆ กันว่า “หัวใจ” ที่มิได้หมายถึงก้อนเนื้อหัวใจ อย่างไรก็ตาม จะมีฉากหนึ่งที่รอสพูดถึงก้อนเนื้อหัวใจที่มีน้ำหนักหนึ่งอย่างชัดเจน
ก้อนเนื้อก้อนเดียวดูแลเรื่องทั้งหมดคือความเป็นแม่และความอ่อนโยนได้อย่างไร เสียงภาษาอังกฤษใช้คำว่า kinderness ซึ่งจะกลายเป็นสปีชของฟิงค์ต่อหน้าสัตว์ป่า (เถื่อน) ทั้งปวงในตอนท้าย แม้ว่าเราจะเป็นผู้ล่าและเหยื่อโดยธรรมชาติแต่จำเป็นด้วยหรือที่เราต้องทำตามที่ถูกกำหนด นั่นคือมีความป่าเถื่อน (wilderness) แทนที่จะเป็นความอ่อนโยน (kinderness)
คนเราต้องถูกพันธุกรรมลิขิตจริงหรือ เราฝืนมิได้เจียวหรือ มาประเด็นสุดท้ายที่จะคุยด้วยวันนี้ ลูกห่านเติบโตมาด้วยกิริยาเหมือนหุ่นยนต์หลายประการ ไม่ว่าจะเป็นการออกท่าทางหรือการพูดจา นั่นทำให้เขาว่ายไปบนผิวน้ำมิได้และบินไม่ได้ ประการหลังสำคัญที่สุดเพราะฤดูย้ายถิ่นฐานใกล้เข้ามาแล้ว
เรื่องที่ควรรู้คือก่อนสามขวบ เด็กทุกคนไม่มีตัวตน เขาคิดว่าตนเองเป็นส่วนหนึ่งของคุณแม่เสมอ
จนหลังสามขวบเมื่อถึงเวลาเหมาะสมที่สุดที่จะพรากจากแม่เขาจึงจะมีตัวตนของตัวเอง
ก็อย่างว่าลูกห่านเติบโตมากับหุ่นยนต์จึงเป็นส่วนหนึ่งของตัวตนหุ่นยนต์ชัดเจน ส่วนการพรากจากตามนัยยะในหนังคือฤดูย้ายถิ่นฐานที่ฝูงห่านทั้งมวลจะโบยบินจากไปที่ไกล ปัญหาคือถ้าเขาพรากจากทางใจมิได้เขาจะพรากจากทางกายมิได้ด้วย คือว่ายน้ำและบินไม่ได้
ยิ่งไปกว่านั้นเขาจะพรากจากได้อย่างไรเมื่อวันหนึ่งเขาทราบความจริงว่ารอสคือผู้ฆ่าแม่และพี่น้องของเขาเอง
หนังน่าดูมาก ที่เล่ามายังไม่ได้พูดถึงบทบาทสำคัญของหัวหน้าฝูงห่านลองเน็ค ที่ให้เสียงโดยบิล ไนฮี อย่างยอดเยี่ยมที่สุด
หนังกวาดรางวัลเป็นกะตั้กจากหลายเวที เข้าชิงลูกโลกทองคำอีกเป็นกระบุง •
การ์ตูนที่รัก | นายแพทย์ประเสริฐ ผลิตผลการพิมพ์
สะดวก ฉับไว คุ้มค่า สมัครสมาชิกนิตยสารมติชนสุดสัปดาห์ได้ที่นี่https://t.co/KYFMEpsHWj
— MatichonWeekly มติชนสุดสัปดาห์ (@matichonweekly) July 27, 2022