หลังจากเข้าโรงฉายมาราวสี่เดือน เสียงสะท้อนจากหนังเรื่องนี้ฟังดูเป็นเชิงลบซะละมาก จากความผิดหวังไปจนถึงขั้นยี้หรือสาดเสียเทเสียแบบไม่รู้ว่าสร้างออกมาทำไม ไม่มีภาคสองนี้เสียจะดีกว่า

ส่งผลให้รายได้ไม่เข้าเป้า เมื่อเทียบกับทุนสร้างและผลสำเร็จจากหนังภาคแรกซึ่งได้รายได้ถล่มทลาย ถึงขนาดที่ภาคสองนี้ถูกตีตราว่าเป็นหายนะของบ็อกซ์ออฟฟิศด้วยซ้ำ

ตอนนี้หนังก็ออกสตรีมให้คนดูทางบ้านชมกันแล้วทางช่อง Max นะคะ

หนังคงเล่าเรื่องราวได้ไม่ถูกใจ/ไม่ได้ดังใจของแฟนหนังที่คาดหวังให้ “โจ๊กเกอร์” อภิมหาวายร้ายในโลกของแบทแมนในค่ายดีซีคอมิกส์ เป็นวายร้ายจอมก่อกวนเมืองกอแธมซึ่งมีมหาเศรษฐีบรูซ เวย์น / แบทแมน คอยสอดส่องดูแลความสุขสงบจากการก่อการร้ายของซูเปอร์วิลเลนคนนี้

Joker (2019) ประสบความสำเร็จมากมายเกินคาดทั้งด้านรายได้และเสียงชื่นชม โดยเฉพาะ ฮัวคีน ฟีนิกซ์ ได้รับยกย่องอย่างสูงสำหรับการแสดงในบทบาทอาร์เธอร์ เฟล็ก ผู้กลายเป็นโจ๊กเกอร์ผู้ประกอบอาชญากรรมห้าวหาญโดยไม่เกรงกลัวขื่อแปของบ้านเมือง รับเชิญไปออกรายการทอล์กโชว์ของพิธีกรชื่อดัง เมอร์รีย์ แฟรงกลิน (โรเบิร์ต เดอนีโร) และยกปืนขึ้นเป่าสมองเมอร์รีย์เลือดกระจายท่ามกลางสายตาคนดูทีวีนับล้าน

อีกทั้งยังมีหลักฐานชี้ตัวเขาเป็นฆาตกรในชุดตัวตลกฆ่าหนุ่มออฟฟิศ 3 คนบนรถใต้ดินและที่สถานีรถใต้ดิน และยังมีเพื่อนร่วมงานผู้ไม่ประสงค์ดีและกลั่นแกล้งเขาอีกหนึ่งคน

ตอนที่หนัง Joker ออกมาเมื่อ ค.ศ.2019 ผู้เขียนออกจะรู้สึกหน่ายและแหยงกับการทำหนังเชิดชูอาชญากรให้เป็นฮีโร่ โดยเล่าเบื้องหลังความเป็นมาที่น่าเห็นอกเห็นใจต่อสภาพบีบคั้นที่สังคมทำต่อเขา…อีกแล้ว

สังคมเรากำลังจะบิดเบี้ยวหรือมองผิดให้เป็นถูกไปอีกแล้วหรือนี่ โดยเฉพาะด้วยวิสัยทัศน์ ฝีมือและความสามารถฉกาจฉกรรจ์ของผู้กำกับฯ และนักแสดง

ตอนจบของ Joker ก็ค้างคา ดูเหมือนจะเอนเอียงไปในทิศทางที่ไม่ถูกครรลองคลองธรรมเอาเสียเลย

แม้ว่าฆาตกรจะถูกจับคาหนังคาเขาโดยไม่สามารถรอดพ้นเงื้อมมือกฎหมายบ้านเมืองไปได้ แต่โจ๊กเกอร์ก็กลายเป็นฮีโร่ที่มีแฟนคลั่งไคล้ติดตามมากมาย คอยติดตามเชียร์และพร้อมจะก่อจลาจลหรือความรุนแรงเพื่อเชิดชูวีรบุรุษ (ในทางร้าย) ในดวงใจของมหาชนได้ทุกเมื่อ

ความคาดหวังของผู้เขียนก็เลยออกจะสวนทางกับแฟนหนังส่วนมากที่ชื่นชอบกับวีรกรรมเชิงลบของอภิมหาวายร้ายในจักรวาลที่เป็นโลกสมมุติของมหานครกอแธมซึ่งเป็นเมืองคู่ขนานของมหานครนิวยอร์ก

แถมหนังภาคสองนี้ยังทำออกมาในลักษณะของมิวสิเคิล คือมีฉากร้องเพลงแทรกอยู่ประปราย

แต่ผู้เขียนกลับชอบหนังภาคนี้มากทีเดียวละ โดยเฉพาะในแง่ของความลุ่มลึกและซับซ้อนของตัวละคร ซึ่งมีความเป็นดรามามากกว่าความเป็นการ์ตูนคอมิกส์อันหวือหวา หรือเล่นเอามันส์เข้าว่า

ประเด็นต่างๆ อาจต้องใช้การตีความและเชื่อมโยงเพื่อให้ภาพรวมที่ลงตัว

หนังเริ่มด้วยหนังการ์ตูน Looney Tunes เรื่อง “ตัวตลกกับเงา” ซึ่งดูคุ้นหน้าคุ้นตาคลับคล้ายคลับคลาเหมือนเคยดูเมื่อนานมาแล้ว

ตัวตลกลงจากรถลิมูซีนท่ามกลางฝูงชนที่คลั่งไคล้แออัดคอยเชียร์เขาอยู่ข้างทาง เงาของตัวตลกทอดยาวลงที่พื้น และเริ่มกลายมามีชีวิตของตัวเอง ในห้องแต่งตัว เงาก็จับตัวตลกขังไว้ในตู้ และเดินออกไปบนเวทีแทนตัวจริง ทำการก่อกวนต่างๆ นานา พอตัวจริงตามมาแย่งไมค์ไปจากเงา ก็เกิดตะลุมบอนกัน ถึงขั้นที่เมื่อมีตำรวจมาจับตัวไป ตัวตลกก็ต้องรับกรรมจากการกระทำอันร้ายกาจของเงาที่เป็นส่วนหนึ่งของตัวเขา

การ์ตูนสั้นๆ ตอนเปิดเรื่องนี้สรุปประเด็นได้ตรงจุดมาก

นี่คือแนวทางต่อสู้คดีที่แมริแอน สจ๊วต (แคเธอรีน คีเนอร์) ทนายความของอาร์เธอร์ เฟล็ก จะใช้เพื่อแก้ต่างให้เขา โดยใช้ข้ออ้างของความวิปลาส

นั่นคือข้ออ้างที่ว่าตัวอาร์เธอร์เองไม่ได้ก่ออาชญากรรมร้ายแรงนั้น แต่มีบุคลิกอื่นที่แฝงอยู่ในตัวเขาบงการให้เขาทำ

สองปีหลังจากอาร์เธอร์ เฟล็ก สังหารเมอร์รีย์ แฟรงกลิน กลางรายการ เขาก็ถูกส่งตัวเข้ากักขังไว้ที่โรงพยาบาลโรคจิตอาร์คัม

อาร์เธอร์กลายเป็นคนดัง แม้แต่เจ้าหน้าที่ในที่คุมขังก็ยังขอลายเซ็น และมีสื่อมวลชนมาขอถ่ายทำรายการสัมภาษณ์

ฮาร์วี เดนต์ (แฮร์รี่ ลอว์ทีย์) เป็นอัยการหนุ่มผู้ทะเยอทะยาน ส่งฟ้องคดีนี้ ซี่งถ่ายทอดสดจากในห้องพิจารณาคดี ตอนจบฮาร์วี เดนต์ ก็จะได้รับชะตากรรมที่ทำให้เขากลายเป็นวายร้ายคนหนึ่งที่ต่อสู้ฟาดฟันขับเคี่ยวกับแบทแมน ในชื่อว่า Two-Face

มีฉากในศาลที่ผู้เขียนชอบเป็นพิเศษ คือการเรียกตัวพยานที่เห็นอาร์เธอร์ฆ่าเหยื่อคนหนึ่งต่อหน้าต่อตา แกรี่ พัดเดิลส์ (เลห์ กิลล์) เป็นชายร่างแคระ อดีตเพื่อนร่วมงานของอาร์เธอร์จากภาคแรก

ฉากนี้โดนใจมากค่ะ จากการแสดงของกิลล์และฟีนิกซ์ ซึ่งลงตัวเหมาะเจาะพอดิบพอดี

เลดี้ กากา เล่นในบทของสาวโรคจิต ฮาร์ลี ควินเซล ซึ่งคลั่งไคล้ใหลหลงในตัวโจ๊กเกอร์และเป็นสาวที่เป็นหวานใจของอาร์เธอร์

Harley Quinzel เป็นชื่อที่ตั้งล้อตัวตลกของฝรั่งเศสที่ชื่อว่า Harlequin (อ่านแบบฝรั่งเศสว่า “อาร์เลอแกง” แบบอังกฤษว่า “ฮาร์ลีควิน”) ดังนั้น เราจึงเห็นเธอสวมเสื้อผ้าที่บอกความเป็นตัวตลกตัวนี้ด้วยสีสันฉูดฉาดและผ้าลายรูปขนมเปียกปูนขาวสลับดำ

ประเภทของหนังมิวสิเคิลเรื่องนี้ คือ jukebox musical ซึ่งแปลว่าหนังใช้เพลงที่ไม่ได้แต่งขึ้นใหม่ แต่เลือกมาจากเพลงฮิตที่คุ้นหูมาก่อน

คนรุ่นผู้เขียนเลย “อิน” กับเพลงเป็นพิเศษ ล้วนเป็นเพลงที่คัดเลือกมาใช้อย่างเหมาะเจาะ อย่างเช่น When the Saints Go Marching, Will the Circle Be Unbroken, What the World Needs Now Is Love, To Love Somebody, Close to You, That’s Entertainment, For Once in my Life ฯลฯ

เพลงโปรดที่ร้องตามได้แทบทั้งนั้นเลยค่ะ

ฮัวคีน ฟีนิกซ์ ไม่ใช่นักร้อง เสียงร้องเพลงของเขาแค่พอ “ผ่าน” ไม่ถึงขั้นมืออาชีพอย่างเลดี้ กากา แต่เพลงที่กินใจมาก คือเพลงที่เขาร้องตอนที่โทรศัพท์หาฮาร์ลี และฝากข้อความเสียงไว้ คือเพลง If You Go Away

ขณะที่ Joker เป็นหนังที่ตั้งใจจะให้เป็นหนัง stand-alone โดยไม่มีภาคต่อ แต่ถ้าจะดู Joker 2 ให้เข้าใจถ่องแท้นั้นต้องดูภาคแรกด้วย

อาจต้องใช้การตีความประเด็นทางศีลธรรมและองค์ประกอบต่างๆ เก็บเล็กผสมน้อยเข้ามาประกอบกันเพื่อทำให้เข้าใจความหมายและการสื่อความของผู้กำกับฯ ได้ดีขึ้นนะคะ

ประเด็นสำคัญเป็นการสะท้อนภาพสังคมอันฟอนเฟะ (ความหมายตรงตัวมาจากข่าวการสไตรค์ของคนเก็บขยะ ซึ่งทำให้เมืองเหม็นคลุ้งไปด้วยขยะเน่าและหนูสกปรก) คอร์รัปชั่นในระดับต่างๆ ความอื้อฉาวเร้าอารมณ์ การเชิดชูอาชญากร และสังคมที่ทำทุกสิ่งทุกอย่างให้กลายเป็นความบันเทิงไปหมด ไม่ว่าจะฆาตกรรม หรือการพิจารณาคดีในศาล

ตอนจบของหนังทำให้เห็นว่าโจ๊กเกอร์คนนี้เป็นคนละคนกับโจ๊กเกอร์คนที่จะมาฟาดฟันต่อกรกับแบทแมนต่อไป โดยเฉพาะโจ๊กเกอร์ในตำนาน (ฮีธ เลดเจอร์) จาก The Dark Knight ฝีมือคริสโตเฟอร์ โนแลน ที่ขอยกย่องให้เป็นหนังซูเปอร์ฮีโร่ที่ดีที่สุดเลย •

JOKER : FOLIE A DEUX

กำกับการแสดง

Tod Phillips

นำแสดง

Joaquin Phoenix

Lady Gaga

Brendan Gleeson

Catherine Keener

Steve Coogan

ภาพยนตร์ | นพมาส แววหงส์

สะดวก ฉับไว คุ้มค่า สมัครสมาชิกนิตยสารมติชนสุดสัปดาห์ได้ที่นี่https://t.co/KYFMEpsHWj

— MatichonWeekly มติชนสุดสัปดาห์ (@matichonweekly) July 27, 2022