คอลัมน์ประจำ

‘สมชาย ปรีชาศิลปกุล’ วิพากษ์ ‘ทนายอเวนเจอร์ส’ ชี้คนไทยติด ‘ละครในข่าว’ ที่ยืดเยื้อระดับ ‘สตาร์วอร์ส’

ที่มามติชนสุดสัปดาห์ ฉบับวันที่ 6 - 12 ธันวาคม 2567
คอลัมน์เปลี่ยนผ่าน
เผยแพร่

หมายเหตุ “รศ.สมชาย ปรีชาศิลปกุล” คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ สนทนากับ “ใบตองแห้ง-อธึกกิต แสวงสุข” ทางรายการ “ประชาธิปไตยสองสี” ช่องยูทูบมติชนทีวี ว่าด้วยกระแส “ทนายความอเวนเจอร์ส” หรือทนายความที่กลายมาเป็น “ตัวละครในข่าว” ซึ่งเกิดขึ้นบ่อยครั้งในระยะหลัง

 

“ตอนนี้ ผมคิดว่ารูปลักษณ์ของทนายความที่สังคมรู้จัก มันมีลักษณะแบบใหม่ คือกึ่งๆ เหมือนเป็นฮีโร่มาจัดการปัญหา เวลาเกิดปัญหาทุกข์ร้อนของประชาชนขึ้น ถ้าพูดอีกแบบหนึ่ง เหมือนพวกฮีโร่จากหนังฮอลลีวู้ด อเวนเจอร์สที่มาปราบทุพภิกขภัย

“เกิดความเดือดร้อนที่ไหนก็จะมีทนายโผล่มา เรื่องแชร์ลูกโซ่ เรื่องผัวซ้อมเมีย เรื่องนักเรียนอาชีวะไล่ตีชาวบ้าน คดีชาวบ้านถูกหลอก จะมีทนายจำนวนหนึ่งออกมา

“ผมคิดว่าทนายแบบนี้เริ่มมีบทบาทอย่างสำคัญ ทำให้ความเข้าใจที่เรามีต่อบทบาทของทนายความน่าจะต่างไปจากที่เราเคยมีภาพอยู่ การเกิดขึ้นของทนายกลุ่มนี้น่าสนใจมากในทัศนะผม ในความเห็นผม ทนายลักษณะนี้น่าจะเกิดขึ้นในช่วงระยะเวลาสักประมาณสิบปี (หลัง)

“ก่อนหน้านี้ เราไม่เห็นทนายหรือกลุ่มคนที่ใช้กฎหมาย ที่พอเกิดเหตุขึ้นปุ๊บ จะมีทนายหรือคนที่เลือกใช้วิธีการทางกฎหมายพุ่งเข้าไปหาปัญหาเลย เสร็จแล้วก็จัดการเอามาออกสื่อ ชี้ให้เห็นว่ามันมีปัญหาอยู่ตรงไหน อย่างไร แล้วเขาก็จะเป็นผู้ที่ทำให้เรื่องนั้นเดินหน้า หรือถูกแก้ไขได้โดยเร็ว

“อันนี้ผมคิดว่าน่าสนใจ สมมุติเขาจะไปจัดการกับคดีไหน ประเด็นไหน เขาจะบอกยังเป็นเพียงข้อกล่าวหา คือทุกคนก็จะระมัดระวังว่าเป็นข้อสันนิษฐานไว้ก่อน (แต่) เป็นภารกิจที่เราจะจัดการมันก่อน (เพราะ) เป็นปัญหาที่จะเกิดขึ้นแน่ๆ

“มันบอกอะไรแก่เราได้บ้าง? ในแง่หนึ่ง เราจะคิดว่าที่มันมีแบบนี้ เพราะมีสื่อออนไลน์ที่ทำให้การสื่อสารมันง่ายขึ้น และนักกฎหมายกลุ่มนี้ก็เลยใช้สื่อสมัยใหม่มาเป็นเครื่องมือจัดการปัญหา

“ผมถามเพื่อนรุ่นน้องที่เพิ่งจบมาจากต่างประเทศ และอาจารย์ที่อยู่ต่างประเทศ ถามว่ามันมีแบบนี้ในต่างประเทศหรือเปล่า? เขาบอก ถ้าถูกหลอก ถูกรังแก ก็ไปแจ้งตำรวจดิ ตำรวจก็จัดการให้ ไม่จำเป็นต้องออกสื่อ

“แปลว่าอะไร? ปรากฏการณ์แบบนี้ ‘ไทยแลนด์ โอนลี่’ หรือเปล่า? ถ้าพูดให้เข้าใจง่ายคือ ถ้าในประเทศที่กระบวนการยุติธรรม นับตั้งแต่ชั้นตำรวจ อัยการ หรือศาล พอจะเป็นที่พึ่งได้ มันก็คงไม่จำเป็นต้องมุ่งไปหาทนายอเวนเจอร์ส…”

“ลักษณะของประเภทข้อขัดแย้งหรือคดีที่ทนายอเวนเจอร์สชอบเข้าไปยุ่งเกี่ยว ผมคิดว่าถ้าแบ่งแบบเร็วๆ อย่างน้อยมีสองประเภท

“หนึ่ง คดีประเภทที่ขีดเส้นแบ่งแบบ ‘ขาว-ดำ’ ได้ง่าย ผัวเสพยาซ้อมลูกซ้อมเมีย แก๊งค้ายารุมตื้บคน ทนายอเวนเจอร์สก็จะไปอยู่ข้างฝ่ายที่ถูกกระทำ

“อันที่สอง คดีที่เกี่ยวข้องกับ ‘ความเดือดร้อนของชนชั้นกลาง’ เช่น ดิไอคอน หรือหนก่อนที่มีกรณีเรื่องขายทอง

“คดีพวกนี้มีคนชั้นกลางเดือดร้อน ก็จะเป็นคดีที่ทนายประเภทนี้ชอบเข้าไปเกี่ยวข้อง เพราะถ้าเข้าไปยุ่งกับคดีพวกนี้ มันจะเป็นที่รู้จักกันอย่างกว้างขวางในหมู่ชนชั้นกลาง อาจจะกลาง-ล่าง กลาง-กลาง หรือกลาง-บนก็ตาม

“การเข้าไปอยู่กับกลุ่มนี้ ทำให้เขามีชื่อเสียงกระจายออกไปอย่างกว้างขวาง ซึ่งไม่ใช่ความผิดอะไรของเขา

“แต่ปัญหาคือ ถ้าเกิดเราสังเกต มันจะมีคดีอีกหลากหลายแบบที่ทนายความกลุ่มนี้เขาจะไม่สนใจ เช่น คดีพลทหารถูกซ้อมตายในค่าย หรือคดีละเมิดสิทธิมนุษยชน ส่งกลับผู้หลบหนีภัยทางการเมือง

“คดีประเภทนี้จะตกอยู่กับทนายเอ็นจีโอ (ที่ถูกกล่าวหาว่า) รับเงินต่างชาติ ซึ่งที่ (ทนายอเวนเจอร์ส) ไม่ทำก็เข้าใจได้ เพราะว่าคดีทางการเมือง คดีเรื่องสิทธิมนุษยชน แม้กระทั่งคดีสิ่งแวดล้อม มันขัดแย้งกับอำนาจรัฐ

“และในอีกแง่หนึ่ง ผมคิดว่าคดีพวกนี้มันยากมากกว่า คือมันเป็นปัญหาที่ไปแตะที่โครงสร้าง… มันต้องไปแตะกับคนที่มีอำนาจ

“ถ้าเทียบกับคดีที่ทนายอเวนเจอร์สชอบทำ ‘คดีตีหัวหมาด่าแม่เจ๊ก’ ถ้าลงโทษ ก็ลงโทษประชาชนสามัญชนธรรมดาคนหนึ่ง ที่ไม่มีแบ๊กไม่มีอะไร

“ส่วนใหญ่คดีของทนายพวกนี้กล้าแตะคนรวย คนมีเงินมีทอง คนมีชื่อเสียง แต่ถามว่าแตะไปถึงผู้มีอำนาจรัฐหรือเปล่า? ถ้าเกิดเราลองนั่งไล่ ผมคิดว่าเห็นไม่มาก แล้วคดีพวกนี้ก็ไม่คืบหน้า

“ถ้าถามผม ผมอยากเห็นทนายอเวนเจอร์สรวมกลุ่มทำคดีพลทหารถูกซ้อมตาย…”

 

“ผมเข้าใจว่าช่องต่างๆ สถานีโทรทัศน์แบบที่เป็นฟรีทีวี ตอนนี้ทำละครน้อยลง แต่ในขณะเดียวกัน ก็ทำข่าวให้เป็นละครเพิ่มมากขึ้น หมายความว่า บัดนี้ มันไม่ใช่เรื่องของการรายงานว่าเกิดอะไร ที่ไหน อย่างไร ไม่ได้มีแค่ทนายถูกกล่าวหาว่าโกงเงินเศรษฐี เอาเงินมาใช้ส่วนตัว

“แต่มันกลายเป็นละคร ทำไมทนายคนนี้มันเนรคุณแบบนี้ อันนี้มันไม่ได้ทำคนเดียว มันมีเครือข่ายด้วย เป็นแบบแก๊งสเตอร์เลย แล้วค่อยๆ ทำ (ข่าวนี้) ไป

“ตอนนี้ สิ่งที่เกิดขึ้นคือเราไม่ได้ดู ‘ละครหลังข่าว’ เราดู ‘ละครในข่าว’ แล้วในช่วงปีที่ผ่านมา ผมคิดว่าเราดูละครในข่าว ซึ่งเหมือนเป็นเรื่องเดียวแต่หลายเอพิโสด เริ่มต้นตั้งแต่โกงทอง ยังไม่ทันจบเลย (ก็มี) ดิไอคอน พอดิไอคอนขึ้นมาปุ๊บ (ก็เรื่อง) ทนาย แล้วมันก็ต่อๆ กันมา ถูกโยงกันเข้ามาเต็มไปหมด

“นี่มันยิ่งกว่า ‘สตาร์วอร์ส’ มีแบบหลายเอพิโสด แล้วตอนนี้ยังไม่จบเลย ยังอยู่ในระหว่างทาง”