“…ยูเครนวันนี้อาจเป็นเอเชียตะวันออกพรุ่งนี้…” นายกรัฐมนตรีของญี่ปุ่น ฟุมิโอะ คิชิดะ กล่าวไว้¹

หากใครจำประโยคนี้ได้ นับเป็นประโยคที่บอกถึงโลกอนาคตอย่างแม่นยำของอดีตนายกรัฐมนตรีของญี่ปุ่น ซึ่งตอนนั้นไม่มีใครเชื่อ

แต่ตอนนี้สมการการเมืองระหว่างประเทศและผู้เล่นคนสำคัญร่วมกันประกอบสร้างให้ยูเครนใกล้เคียงกับสภาพเช่นนี้

ทำไมและผลจะเป็นเช่นไรคือเป้าหมายของบทความสั้นนี้

การเมืองโลกในทิศทางใหม่

มีข้อสงสัยมากมายเรื่องการสนับสนุนยูเครนของสหรัฐอเมริกาก่อนการชนะเลือกตั้งประธานาธิบดีสหรัฐอเมริกาของโดนัลด์ ทรัมป์ พวกเขากังวลความสามารถของยูเครนในการทำสงครามกับรัสเซีย

ความจริงแล้ว ความกังวลเหล่านี้อยู่ใต้เงาอันสำคัญของความขัดแย้งที่ซับซ้อน

นั่นคือ ความเกี่ยวข้องของมหาอำนาจเอเชียตะวันออกในสงครามยุโรป จากเกาหลีเหนือเข้าข้างรัสเซีย การทะยานของบทบาทของจีน ญี่ปุ่นและเกาหลีใต้ ก่อคำถามว่า สงครามตัวแทนกำลังก่อตัวในยูเครนใช่หรือไม่

โดยทุกตัวบ่งชี้ให้คำตอบว่า ใช่

ก่อนจะขยายความ เราควรทำความเข้าใจว่า สงครามตัวแทนคืออะไร

สงครามตัวแทนคือ เมื่อ 2 ประเทศต่อสู้กับประเทศอื่นทางอ้อม โดยสนับสนุนการมีส่วนร่วมในประเทศที่ 3 ตัวอย่างที่คลาสสิคคือ วิกฤตการณ์คองโกทศวรรษ 1960 วิกฤตการณ์แองโกลาทศวรรษ 1970 เมื่อสหภาพโซเวียตกับสหรัฐอเมริกาต่างทำสงครามหนุนฝ่ายต่างๆ ในสงครามกลางเมือง ด้วยเงิน อาวุธ กำลังทหารจากประเทศอื่น แต่ทั้งสองประเทศไม่เคยเกี่ยวข้องโดยตรงในการสู้รบของพวกเขา

ในความเข้าใจของผม สงครามรัสเซียต่อยูเครนมีกลอุบายของสงครามตัวแทน สำหรับรัสเซียมองยูเครนเป็นรัฐอิสระและเป้าหมายการรุกรานของรัสเซียคือ ชาติตะวันตกโดยเฉพาะสหรัฐอเมริกา

ในทางกลับกันสมาชิก NATO และพันธมิตรชาติอื่นๆ กำลังหนุนยูเครนด้วยการให้อาวุธ ความตั้งใจของตะวันตกอาจเป็นการป้องกันยูเครน แต่ความพยายามของพวกเขาตรงไปที่รัสเซีย โดยบังคับให้ประธานาธิบดีปูตินแห่งรัสเซียล้มเหลว

การสนับสนุนของตะวันตกต่อยูเครน เป้าหมายเพื่อเซาะกร่อนบ่อนทำลายรัสเซีย

รัฐเอเชียตะวันออก

รัฐเอเชียตะวันออกเกี่ยวข้องอย่างไร ยูเครนเป็นสงครามตัวแทนของพวกเขาใช่หรือไม่ ถ้าใช่ อะไรคือจุดสิ้นสุด

ฝ่ายหนุนรัสเซีย : จีน

จีนป้องกันรัสเซียโดยให้อาวุธ เพื่อทำให้แน่ใจในความสามารถการทำสงครามของรัสเซีย จีนไม่เพียงต่อต้านการแซงก์ชั่นรัสเซียจากตะวันตก แต่ยังใช้ความเชื่อมต่อทางการทูตในซีกโลกใต้ (Global South) เพื่อไม่ให้การประณามขยายวงออกไป

ที่สำคัญจีนก้าวไปสู่การสนับสนุนทางเศรษฐกิจและอุตสาหกรรมป้องกันประเทศรัสเซีย

ตอนนี้รัสเซียนำเข้าทั้งหมดของสินค้ายุทธภัณฑ์และส่วนประกอบสำคัญของยุทธปัจจัยจากจีน

จากข้อมูลรัฐมนตรีต่างประเทศสหรัฐอเมริกา แอนโทนี่ บลิงเคน จีนตอนนี้ให้อาวุธรัสเซียเกือบ 90% ของการนำเขา microelectronic²

ตามข้อมูลศุลกากร จีนส่งสินค้ามือสองทางเรือมูลค่ามากกว่า 300 ล้านดอลลาร์สหรัฐไปให้รัสเซียทุกเดือน³

ยังมีคำเตือนตรงจาก NATO ปี 2023 จีนร่วมฝึกซ้อมทางทหารในเบลารุส ห่างไม่กี่ไมล์จากชายแดนโปแลนด์

เกาหลีเหนือ

เกาหลีเหนือเป็น 1 ใน 5 ชาติที่ค้านมติสมัชชาใหญ่สหประชาชาติที่ต่อต้านการรุกรานของรัสเซีย เกาหลีเหนือให้สัตยาบันพันธมิตรทางทหารว่าด้วยการช่วยประเทศเมื่อประเทศอื่นถูกโจมตี เกาหลีเหนือมอบรถถังและขีปนาวุธ ให้คลังกระสุน แต่ก้าวที่สูงที่สุดคือ ตุลาคมที่ผ่านมาเกาหลีเหนือส่งทหารราว 1 หมื่นคนไปรัสเซีย ตอนนี้มีรายงานมีการต่อสู้กับยูเครนในภูมิภาคเคิร์ต (Kursk) ของรัสเซีย

ฝ่ายหนุนยูเครน : ญี่ปุ่นและเกาหลีใต้

ญี่ปุ่นร่วมกับพันธมิตรตะวันตกแซงก์ชั่นรัสเซีย ญี่ปุ่นยังช่วยทั้งทางตรงและทางอ้อมต่อยูเครน ส่งยานพาหนะ เสื้อผ้า โดรนลาดตระเวน และความช่วยเหลืออื่นๆ มูลค่าราว 12 ล้านดอลลาร์สหรัฐ ทำให้ จรวด Patriot ที่ผลิตโดยญี่ปุ่นถูกส่งไปสหรัฐอเมริกา เพื่อช่วยด้านคลังอาวุธสหรัฐอเมริกามีความแน่นอนเพื่อส่งไปช่วยยูเครน

ในทางการทูต ในฐานะประธานกลุ่ม G 7 ในปี 2023 นายกรัฐมนตรีญี่ปุ่น ฟุมิโอะ คิชิดะ ขยายการเชิญประเทศต่างๆ ในซีกโลกใต้เพื่อให้ประธานาธิบดีเซเลนสกีของยูเครนสามารถมีความสัมพันธ์กับตัวแทนกลุ่ม G 7 ในการประชุมเมื่อเดือนพฤษภาคมปี 2023

เกาหลีใต้ส่งอาวุธไปยูเครน ให้ความช่วยเหลือด้านมนุษยธรรม ให้การช่วยเหลือสิ่งที่ไม่ใช่อาวุธ เช่น เสื้อเกราะและหมวกกันน็อก ร่วมแซงก์ชั่นทางเศรษฐกิจรัสเซีย เหมือนกับญี่ปุ่น

เกาหลีใต้ส่งปืนใหญ่ให้สหรัฐอเมริกาเพื่อเพิ่มปริมาณคลังอาวุธสหรัฐอเมริกา

เกาหลีใต้ส่งออกเพิ่มอย่างมากไปโปแลนด์ พอช่วงเกาหลีเหนือส่งอาวุธไปรัสเซีย เกาหลีใต้พิจารณาเพิ่มการสนับสนุนมากขึ้น

เมื่อทราบใครของชาติเอเชียตะวันออกเป็นฝ่ายหนุนและฝ่ายต้าน ต่อไปควรทำความเข้าใจมูลเหตุของชาติเอเชียตะวันออก

แรงจูงใจ 4 ผู้เล่นเอเชียตะวันออก
ต่อสงครามยูเครน

ทั้งหมดมีแรงจูงใจเกี่ยวกับสงครามตัวแทน ทั้งจีนและเกาหลีเหนือมีผลประโยชน์ทางยุทธศาสตร์ เหนือกว่าของรัสเซีย ร่วมกับมีวิสัยทัศน์ ระเบียบโลกยุคหลังตะวันตก (post Western Global Order) ที่สหรัฐอเมริกาและพันธมิตรอ่อนแอลง ประธานาธิบดีสี จิ้นผิง ของจีน ประธานาธิบดีคิม แด จุง แห่งเกาหลีเหนือเห็นปูตินเป็นพันธมิตรในการต่อสู้ระดับโลกเพื่อต้านตะวันตก ด้วยการสนับสนุนสงครามในยุทธศาสตร์เหนือกว่ายูเครน

เหมือนแรงจูงใจ สงครามตัวแทน ของญี่ปุ่นและเกาหลีใต้ที่เน้นรักษาสถานภาพเดิม (status quo)

ญี่ปุ่นมียุทธศาสตร์สำคัญเพื่อให้แน่ใจระเบียบที่มีอยู่ (exiting order) ไม่สะดุด รวมทั้งการประณามหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 คือ เปลี่ยนพรมแดนโดยใช้กำลัง ดั่งคำคมของนายกรัฐมนตรีญี่ปุ่นคิชิดะ ยูเครนวันนี้อาจเป็นเอเชียตะวันออกวันพรุ่งนี้

สำหรับเกาหลีใต้ยิ่งมีความกังวลต่อพันธมิตรทางทหารใหม่ระหว่างเกาหลีเหนือกับรัสเซียก็เป็นแรงจูงใจเปลี่ยนสถานภาพเดิมด้วยการบังคับ

รัฐบาลโดนัลด์ ทรัมป์ 2.0 มาแล้ว

การกลับสู่ทำเนียบขาวอีกครั้งของโดนัลด์ ทรัมป์ มีผลต่อยูเครน ด้วยคำประกาศกร้าวว่า รัฐบาลทรัมป์จะยุติการสนับสนุนยูเครน แต่สมาชิก NATO ชาติยุโรปกลับหนุนยูเครนเพิ่มขึ้นเหมือนกับญี่ปุ่นและเกาหลีใต้ที่หนุนต่อไป การกลับมาทำเนียบขาวอีกครั้งก่อผลต่อการเปลี่ยนแปลงในสนามรบ แต่ไม่เพียงพอต่อความเกี่ยวพันยูเครนของประเทศในอินโด-แปซิฟิก

ทรัมป์พูดว่า เขาสามารถยุติสงครามยูเครนได้ในวันเดียว แต่ไม่ได้ให้รายละเอียด ถ้าเขาสามารถและทั้ง 2 ฝ่ายยอมรับ ผลคือ สงครามตัวแทนยุติ

ถ้าเขาไม่สามารถและความขัดแย้งดำเนินต่อไปในบางลักษณะเป็นสงครามตัวแทน แต่ระดับความผูกพันอาจเปลี่ยน ชาติยุโรปเพิ่มการสนับสนุนเหมือนญี่ปุ่นและเกาหลีใต้ ผลประโยชน์ของพวกเขากำลังผลักดันต่อต้านผู้ก้าวร้าว จะไม่เปลี่ยนแปลง

มันยากที่จะเห็นการลดลงของความเกี่ยวข้องของจีนและเกาหลีเหนือที่หนุนรัสเซีย แล้วก้าวสู่เป้าสำคัญคือ ทำลายอำนาจที่มีอยู่ ช่วงทรัมป์ 2.0 จะไม่ปรับเปลี่ยนกลุ่มสงครามตัวแทนพื้นฐาน ทั้ง 4 อำนาจเอเชียตะวันออกกำลังสนับสนุนฝ่ายที่ 3 เซาะกร่อนบ่อนทำลายความสามารถของคู่แข่งของพวกเขา

ความท้าทายด้านความมั่นคงในเอเชียตะวันออกมีส่วนถูกส่งออกไปยังยุโรป ปัจจัยที่กังวลมากกว่าคือ การมีส่วนร่วมของพวกเขาเพิ่มขึ้น ส่วนความไม่แน่นอนและขยายความขัดแย้งในยูเครน ปักกิ่ง เปียงยาง โซลและโตเกียวกำลังสนับสนุนพันธมิตรที่ยอมรับพวกเขาในยุโรป เพื่อต่อสู้ที่กว้างกว่าเดิมต่ออนาคตของระเบียบระหว่างประเทศ

ในทางกลับกัน ชี้ให้เห็นการขยายตัวของสงครามในระดับโลกและการจัดวางสิ่งล่วงหน้าใหม่คือ ชาติเอเชียแข่งขันเพื่อผลประโยชน์ในส่วนอื่นของโลก

สงครามตัวแทนยังมีอยู่ ปักกิ่ง เปียงยาง โซลและโตเกียวมีส่วนประกอบสร้างมันขึ้นมา

¹กล่าวเมื่อ 24 February 2022 อ้างจาก Written Interview with Prime Minister KISHIDA Fumio by the Lithuanian Radio and Television (LRT), Prime Minister Office of Japan, 12 July 2023.

²Antony Blinken, NATO Joint press conference, 12 June 2024.

³Nathaniel Sher, “Behind the Scenes : China’s Increasing Role in Russia’s Defense Industry” Carnegie Politika, 6 May 2024.

สะดวก ฉับไว คุ้มค่า สมัครสมาชิกนิตยสารมติชนสุดสัปดาห์ได้ที่นี่https://t.co/KYFMEpsHWj

— MatichonWeekly มติชนสุดสัปดาห์ (@matichonweekly) July 27, 2022