บทเรียนสำคัญที่ผมได้รับ และเข้าใจได้มากขึ้น เป็นบทเรียนหลังจากที่เสือโคร่งตัวหนึ่งกระโจนเข้าหา คร่อมบนตัว ใช้ตีนหน้าตะปบ มีเป้าหมายที่หน้าผม

มันอ้าปาก เขี้ยวแหลมห่างจากหน้าไม่ถึงคืบ คงเป็นเพราะสัญชาตญาณ ผมใช้กล้องที่ติดเลนส์ 300 มิลลิเมตร ดันเข้าปากเสือตอนมันงับ เลนส์หักครึ่ง แต่ดูเหมือนนั่นทำให้ผมพ้นจากบาดแผลฉกรรจ์ได้

เราชุลมุนกันอีกพัก ก่อนคนหลายคนจะวิ่งเข้ามาส่งเสียง เสือผละไป มันไปหมอบอยู่หลังกอไผ่ นักวิจัยยิงมันด้วยยาสลบ ก่อนถูกนำตัวไปไว้ที่สถานีเพาะเลี้ยงสัตว์ป่า หลังพักฟื้นสักระยะ มันจะได้รับการปล่อยเข้าป่าดังเดิม

กล้องบุบบู้บี้ เลนส์เหลือชิ้นส่วนเล็กน้อย แผลที่หน้าและแขนชุ่มเลือด

จากอาการรวมทั้งแววตาที่เห็นใกล้ๆ ผมไม่รู้สึกถึงเจตนาจะทำร้าย มันเป็นเพียงเสือที่จนมุมตัวหนึ่ง และต้องการสั่งสอน

เป็นอีกครั้งที่ผมทำพลาด และเป็นการพลาดที่ผมบอกคนอื่นๆ เสมอ

ไม่แค่เป็นบทเรียนที่ดี แต่บทเรียนนี้ ทำให้ผมเข้าใจจริงๆ ว่า โลกของเราเปลี่ยนแปลงไปแล้ว

ปลายๆ เดือนตุลาคม สายฝนยังโปรยปราย ในสายฝนมีสายลมหนาวแทรกมาด้วยแล้ว

เมื่อฝนตกต่อเนื่องยาวนาน ทุกหนแห่งในป่า คือความชุ่มชื้น มีน้ำอยู่ทุกลำห้วย ผีเสื้อบินร่อน ทางด่านรกทึบ ตามปลักเล็กปลักน้อย มีน้ำขัง แหล่งอาหารเสริมอย่างโป่ง อยู่ในสภาพอุดมสมบูรณ์

อาหารมีทุกที่ กระจายทั่วป่า สัตว์ป่าเดินไปตามแหล่งอาหาร ฝูงกระทิงเดินขึ้นไปตามไหล่เขามุ่งหาหน่อไม้ที่โผล่พ้นดิน

ด่านรกๆ ลู่เป็นทาง ช้างเดินไปล่วงหน้า สัตว์อื่นๆ ก็ใช้เส้นทางนี้ด้วย

บนสันเขาหรือไหล่ทางชันซึ่งเป็นด่านที่ใช้ข้ามจากหุบหนึ่งไปอีกหุบ มีรอยลื่นของช้าง, กระทิง

เป็นช่วงเวลาแห่งความสมบูรณ์

และสภาพนี้จะเปลี่ยนไปเมื่อเข้าสู่ฤดูแล้ง

ในวิถีของเหล่าสัตว์ป่า ฤดูกาลของพวกมันมีแค่สองฤดู คือ ฤดูฝนและฤดูแล้ง

ความอุดมสมบูรณ์แห่งฤดูฝน เริ่มเปลี่ยนแปลงเมื่อล่วงเข้าสู่เดือนพฤศจิกายน ความชื้นในอากาศลดลง ต้นไม้รับรู้ และเริ่มกระบวนการปรับตัว ลดการใช้น้ำ เวลาผ่านไป ปลักต่างๆ รวมทั้งลำห้วยสายย่อยๆ ทยอยแห้งเหือด เมื่อผ่านช่วงเวลาสิ้นปีไปสักสองเดือน สายน้ำก็จะเหลืออยู่เพียงในลำห้วยสายหลัก ซึ่งหาดทรายขยายกว้าง

หลังหมดฝนไปไม่นาน สำหรับเหล่าสัตว์กินพืชขนาดใหญ่ ช่วงเวลานี้คงเรียกได้ว่าเป็นฤดูแห่งความรัก

กระทิงตัวผู้ร่างกำยำผลัดขนชุดใหม่ และเข้ามาวนเวียนในฝูงที่มีตัวเมียพร้อมรับการผสม

ส่วนนกยูงตัวผู้ ก็พากันจับจองพื้นที่ริมลำห้วย เป็นอาณาเขตสำหรับร่ายรำ อวดความสวยงามให้ตัวเมียเห็นและตัดสินใจเลือก

ฝูงช้างไม่ไปไกลลำห้วย ช่วงบ่าย คุณป้าผู้นำฝูงจะพาลูกฝูงมากินและเล่นน้ำ เช่นเดียวกับควายป่า ที่จะใช้เวลาบ่ายๆ นอนแช่ตามแอ่งน้ำกลางลำห้วย

สายลมหนาว คล้ายจะกระตุ้นให้คนออกเดินทางเข้าป่า

ในช่วงเวลาที่ต้นไม้ลดการใช้น้ำ สีใบไม้เปลี่ยนเป็นสีส้ม สีเหลือง สีแดง สะพรั่งไปทั่ว

ในสายตาคน นี่ย่อมเป็นความงาม แต่สำหรับต้นไม้ มันเป็นเวลาแห่งความยากลำบาก

สัตว์ป่าจำเป็นต้องปรับตัวเช่นกัน พวกมันเดินทางย้ายถิ่นไปยังแหล่งที่มีอาหาร โดยเดินทางไปตามเส้นทางเดิม ที่ได้รับการถ่ายทอดมาจากบรรพบุรุษ

เมื่อสภาพแวดล้อมเปลี่ยน ชีวิตจำเป็นต้องปรับตัว

ในวิถีของสัตว์ป่า พวกมันยังคงมีฤดูกาลเพียงสองฤดู คือ ฝนและแล้ง พวกมันปรับตัวไปตามฤดูกาล แต่ไม่ง่ายดายอีกต่อไปแล้ว ในวันที่โลกเปลี่ยนแปลงไปอย่างรวดเร็วเช่นนี้

พื้นที่อาศัยของสัตว์ป่า ถูกรุกล้ำ เส้นทางเดินไปสู่แหล่งอาหารถูกตัดขาด ผืนป่าที่เหลือถูกแบ่งออกเป็นลักษณะคล้ายเกาะเล็กเกาะน้อย ป่าถูกล้อมรอบด้วยเมือง และพื้นที่เกษตรกรรม

เหล่านี้ไม่ใช่ปัญหาที่เพิ่งเกิด มันเริ่มมานานแล้ว และดูเหมือนว่าจะรุนแรงมากขึ้น วิถีของสัตว์ป่าเปลี่ยนไป ความยากลำบากของพวกมันในฤดูแล้งมีมากขึ้น

คล้ายจะไม่ใช่เรื่องแปลก หรือน่าประหลาดใจที่สัตว์ป่าจะออกมาพบ หรือเข้ามาในชุมชนของคน

ช้างต้องการน้ำและอาหารมากในแต่ละวัน จึงดูเหมือนจะเป็นตัวปัญหามากที่สุด

ฝูงช้างเข้ามาเยี่ยมเยือนบ้านคน กินผลไม้ พืชไร่ การปะทะระหว่างคนกับช้างเกิดขึ้น หลายครั้งรุนแรงถึงชีวิต

ในป่า คนถูกสัตว์ป่า “ชาร์จ” บางครั้งเป็นเรื่องเศร้า หลายครั้งคนบาดเจ็บ

ผู้คนจำนวนมากเข้าใจ รับรู้ถึงปัญหา และพยายามหาทางแก้ไข

โลกเดินทางมาถึงวันนี้ วันที่การดำเนินชีวิตแบบเดิมๆ ไม่ใช่เรื่องง่ายอีกต่อไป

ขณะอยู่ใกล้กับเสือ เขี้ยวมันอยู่ตรงหน้า ผมสัมผัสได้กับความรู้สึกที่โลกเจริญไปอย่างก้าวไกล

ความเจริญ อันดูเหมือนจะไม่มีวันยุติ ในอีกด้านหนึ่ง ก็คล้ายกับว่า มันได้บีบพื้นที่อีกด้านให้แคบลง

จนกระทั่ง แม้ว่าเหล่าชีวิตที่อาศัยอยู่ในพื้นที่นี้จะมีทักษะในการปรับตัวกับสภาพแวดล้อมอันเปลี่ยนแปลงได้ดีอย่างไร ก็ดูจะไม่ได้ผล

หลายวันต่อมา ผมไปเยี่ยมเสือตัวนั้นที่กรงในสถานีเพาะเลี้ยง

มันแข็งแรง และอยู่ในสภาพที่พร้อมจะกลับเข้าป่า

ผมสบสายตากับเสือที่นอนหมอบนิ่ง

เราต่างเข้าใจว่า แท้จริง โลกอาจไม่ได้เปลี่ยนไปหรอก

เพียงแต่ว่า ถึงวันนี้ โลกของเรามันแคบลง

อีกทั้งการจะอยู่ร่วมกันอย่างสันติ ระหว่างเรา ใน “โลกที่แคบลง” แล้วเช่นนี้ ดูจะไม่ง่ายดายนัก •

หลังเลนส์ในดงลึก | ปริญญากร วรวรรณ

สะดวก ฉับไว คุ้มค่า สมัครสมาชิกนิตยสารมติชนสุดสัปดาห์ได้ที่นี่https://t.co/KYFMEpsHWj

— MatichonWeekly มติชนสุดสัปดาห์ (@matichonweekly) July 27, 2022