ไม่ค่อยมีใครสนใจการประชุมรัฐมนตรีต่างประเทศอาเซียนครั้งที่ 25 ที่นครหลวงเวียงจันทน์ สปป.ลาว

แต่วันที่ 26 กรกฎาคม สื่อต่างประเทศรายงานการพูดคุยนอกรอบ Southeast Asia Bloc ASEANระหว่างรัฐมนตรีต่างประเทศจีน หวัง อี้ (Wang Yi) กับ รัฐมนตรีต่างประเทศญี่ปุ่น นาง Yoko Kamikawa

น่าสนใจทั้งสองประเทศมีประเด็นที่เป็นอุปสรรคหลายเรื่อง รวมทั้งการจับกุมคนญี่ปุ่นที่ไปทำงานในจีน การแบนการนำเข้าอาหารญี่ปุ่นเข้าจีน การควบคุมเซมิคอนดักเตอร์ญี่ปุ่นส่งออกไปจีน¹

เราควรเรียนรู้เรื่องนี้

ภาพรวมความสัมพันธ์จีน-ญี่ปุ่น

ความสัมพันธ์ระหว่างเพื่อนบ้านทั้งสองคือ จีนและญี่ปุ่น ไม่นานมานี้ถูกทดสอบหลายเรื่อง รวมทั้งการอ้างกรรมสิทธิ์ดินแดน ความตึงเครียดทางการค้า ปักกิ่งไม่พอใจโตเกียวที่ปล่อยน้ำที่บำบัดแล้วจากโรงงานนิวเคลียร์ที่เมืองฟุกุชิมะ

แต่ไม่กี่เดือนมานี้ เจ้าหน้าที่ของทั้งสองประเทศ เคลื่อนไหวจัดการพูดคุยหารือครั้งแรกหลังจากไม่ได้พูดคุยกันมาหลายปี

ในแง่จีน รัฐมนตรีหวัง อี้ กล่าวว่า นโยบายจีนต่อญี่ปุ่นมีเสถียรภาพเสมอและต่อเนื่อง หวังว่าญี่ปุ่นจะสถาปนาทัศนะที่ถูกต้องต่อจีน และผลักดันนโยบายเชิงบวกและมีเหตุผลต่อจีน

การพูดคุยครั้งแรกในรอบ 8 เดือนนี้ นางโยโกะ กามิกาวา แย้งอย่างแข็งขัน ให้จีนยกเลิกจำกัดการนำเข้าอาหารญี่ปุ่น ช่วงปล่อยน้ำจากเมืองฟุกุชิมะ

ในประเด็นส่งออกเซมิคอนดักเตอร์ระดับสูงของญี่ปุ่นไปจีน เนื่องจากญี่ปุ่นเป็นพันธมิตรใกล้ชิดกับทั้งสหรัฐอเมริกาและกลุ่มประเทศ G 7 ญี่ปุ่นหาทางออกห่างจากความเชื่อมโยงทางเศรษฐกิจของจีนในบริเวณที่เป็นยุทธศาสตร์สำคัญ โดยควบคุม จำกัดการเข้าถึงของจีนในเซมิคอนดักเตอร์ขั้นสูงของญี่ปุ่น

รัฐมนตรีต่างประเทศญี่ปุ่น นางโยโกะ กามิกาวา ชี้แจงต่อรัฐมนตรีต่างประเทศจีน หวัง อี้ ว่า ข้อจำกัดการส่งออกเซมิคอนดักเตอร์ไม่มีเป้าหมายประเทศใดประเทศหนึ่ง และญี่ปุ่นปรารถนาจะรักษาการสื่อสารอย่างสร้างสรรค์กับจีนต่อไป

นับจากปี 2023 ญี่ปุนจำกัดอุปกรณ์ 23 ชนิด นับจากเครื่องมือ ใช้ฟิลม์ silicon wafer และ microscopic circuits ของ chip ที่สามารถใช้ทางการทหารได้ แต่ญี่ปุ่นเลือกคุมอุปกรณ์อย่างกว้างๆ ไม่มีเป้าหมายเฉพาะต่อประเทศเพื่อนบ้าน

เจ้าหน้าที่กระทรวงอุตสาหกรรมญี่ปุ่นอ้างว่า “…เรารู้สึกไม่พอใจการทำอย่างนี้ของสหรัฐอเมริกา ญี่ปุ่นไม่สามารถแซงก์ชั่นประเทศ อย่างน้อยพวกเขาไม่เกี่ยวข้องกับความขัดแย้ง…”²

รัฐมนตรีต่างประเทศญี่ปุ่น นางโยโกะ กามิกาวา ยังเรียกร้องให้จีนปล่อยตัวคนญี่ปุ่นที่ถูกจับในจีน ปี 2023 มีการจับกุมผู้บริหารบริษัทยา Astella Pharma ที่ทางการญี่ปุ่นอธิบายว่า มีผลกระทบต่อธุรกิจ ทำให้การลงทุนของญี่ปุ่นตกต่ำ และมีการขับไล่คนต่างด้าวญี่ปุ่นออกนอกประเทศ

นางโยโกะ กามิกาวา กล่าวว่า มีความสำคัญมากในการสร้างสภาพแวดล้อมที่คนญี่ปุ่นและบริษัทญี่ปุ่นสามารถดำเนินการในจีนด้วยจิตใจอันสงบ

ผู้ต้องสงสัยสายลับ

มีนาคม 2023 มีการจับกุมนักธุรกิจญี่ปุ่น ต้องสงสัย “สอดแนม”

สำนักข่าว Kyodo News ระบุว่า ผู้ถูกจับกุมเป็นลูกจ้างบริษัทผลิตยา Astellas Pharma แล้วให้รายละเอียดว่า คนที่ถูกจับกุมทำงานในจีนมานานกว่า 20 ปี และก่อนหน้านี้ เขายังเป็นเจ้าหน้าที่อาวุโสของหอการค้าและอุตสาหกรรมญี่ปุ่นในจีน

การจับกุมครั้งนี้ทำให้เกิดความสั่นกลัวต่อบริษัทต่างประเทศในจีน ในช่วงที่รัฐบาลจีนเพิ่งออกกฎหมายต่อต้านการสอดแนมฉบับใหม่ กฎหมายนี้กว้างขวางขึ้น แล้วทำให้หลายประเทศหวาดกลัว จนอาจเกิดผลเสียต่อกิจการธุรกิจทั่วไป

ด้านการจับกุม โฆษกกระทรวงต่างประเทศจีนชี้แจงว่า แต่ละกรณีจัดการตามกฎหมาย โดยสิทธิส่วนบุคคลและผลประโยชน์ได้รับความคุ้มครอง

การจับกุมนักธุรกิจชาวญี่ปุ่นครั้งนี้สามารถทำให้เกิดความเย็นชาในความสัมพันธ์ญี่ปุ่นต่อจีน ซึ่งทั้งคู่เป็นทั้งคู่แข่งขันและเป็นพันธมิตรการค้าที่ใกล้ชิด โดยจีนเป็นแหล่งนำเข้าใหญ่ที่สุดของญี่ปุ่น และจีนเป็นตลาดส่งออกที่ใหญ่ที่สุดของญี่ปุ่นด้วย

ผลกระทบและข้อสงสัย
การจับกุมนักธุรกิจญี่ปุ่น

ทูตสหรัฐอเมริกาประจำญี่ปุ่น Rahm Emanuel บอกว่า³ ตอนนี้นักธุรกิจญี่ปุ่นคิดแล้วคิดอีก “…เขาไม่สามารถบอกให้ประชาชนไปเป็นเจ้าหน้าที่ของบริษัทของพวกเขาในจีนได้ เพราะพวกเขาหวาดกลัวความปลอดภัยต่อตัวเอง…”

ตอนแรกข่าวการจับกุมนักธุรกิจญี่ปุ่นในจีนก็นับว่าเป็นข่าวใหญ่และน่าตกใจมาก ความจริงแล้ว มีข้อมูลรายงานว่า มีคนญี่ปุ่นถูกจับในจีน 5 คน ตั้งแต่ปี 2015 รวมคนญี่ปุ่นถูกจับในจีนแล้ว 17 คน หลังจากทางการจีนออกกฎหมายต่อต้านการสอดแนบฉบับใหม่ แต่การจับกุมนาย Hiroshi Nishiyama ทำให้เกิดอาการทางประสาท บางส่วนเป็นเพราะอยู่ในช่วงเวลาการกวดขันด้านความมั่นคงแห่งชาติของจีน หรืออาจเป็นเพราะว่าเขาเป็นผู้บริหารระดับสูงของบริษัทญี่ปุ่น น่าสนใจ Hiroshi Nishiyama พูดจีนแมนดารินได้อย่างคล่องแคล้ว และเขายังเป็นอดีตสมาชิกของหอการค้าและอุตสาหกรรมญี่ปุ่นในจีนอีกด้วย ตัวเขาเองพูดอยู่บ่อยๆ เกี่ยวกับความเชื่อมโยงของเขากับบรรดาเจ้าหน้าที่จีน

มีความเห็นจากเจ้าหน้าที่ญี่ปุ่น 5 คนที่ขอสงวนนาม เพราะสถานะของนาย Nishiyama การจับกุมตัวเขามีความสำคัญเชิงสัญลักษณ์

ตั้งแต่การจับกุมนาย Nishiyama มีคำถามมากมายจากนักธุรกิจ ถามถึงความปลอดภัยในการเดินทางไปจีน ในขณะที่บริษัทญี่ปุ่นในจีนบอกกับบรรดาลูกจ้างของบริษัท โลว์ โปรไพล์ (low profile) และไม่ต้องผลักดันการขายและกิจกรรมของบริษัทมากๆ

คล้ายๆ มีประเด็นความสามารถการทำธุรกิจบริษัทญี่ปุ่นในจีน แล้วยังมีคำถามเรื่องบทบาทอื่นๆ ของเจ้าหน้าที่บริหารระดับสูงของบริษัท ทั้งพูดภาษาจีนแมนดารินได้อย่างคล่องแคล้ว เขายังรู้จักและเกี่ยวพันกับเจ้าหน้าที่ของรัฐบาล ทั้งยังมีบทบาทนโยบายการค้าและการลงทุนของญี่ปุ่น ทั้งภาคเอกชนและภาครัฐญี่ปุ่น

น่าสนใจ นอกจากการแข่งขันทางการค้า ยังมีเจมส์ บอนด์ ชาวอาทิตย์อุทัยด้วยแฮะ

¹“China says relations with Japan at ‘critical’ stage” Reuters, 26 July 2024.

²Tim Kelley, Karen Freifeld and Kentaro Sugiyama, “As Japan aligns with U.S. chip curbs on China” Reuters, 24 July 2023.

³Yukiko Toyoda, Kiyoshi Takenaka and Laurie Chen, “How an executive’s arrest struck a blow to Japan-China business” Reuter, 14 November 2023.

สะดวก ฉับไว คุ้มค่า สมัครสมาชิกนิตยสารมติชนสุดสัปดาห์ได้ที่นี่https://t.co/KYFMEpsHWj

— MatichonWeekly มติชนสุดสัปดาห์ (@matichonweekly) July 27, 2022