Multiverse | บัญชา ธนบุญสมบัติ

www.facebook.com/buncha2509

 

คำพังเพยของฝรั่ง

เกี่ยวกับลมฟ้าอากาศ

มีส่วนจริงแค่ไหน?

 

ฝรั่งมีคำพังเพยหรือคำกล่าวเกี่ยวกับฝนฟ้าอากาศอยู่ไม่น้อย ที่นำมานี้ผมคัดมาจากหนังสือชื่อ Restless Skies : The Ultimate Weather Book เขียนโดย Paul Douglas (ISBN 0-7607-6113-2) ลองทายดูหน่อยไหมครับว่า คำกล่าวไหน “จริงในบางกรณี” และคำกล่าวไหน “ไม่จริง” คือเกิดจากความเข้าใจผิด หรือเป็นการล้อเล่นกันสนุกๆ

ถ้าพร้อมแล้ว หยิบปากกาขึ้นมาจดโน้ตแล้วลุยเลยครับ!

ข้อ 1 : “There is the calm before the storm.” [จริงในบางกรณี / ไม่จริง]

ขยายความ : คำกล่าวนี้บ่งว่า ก่อนพายุใหญ่จะโหมกระหน่ำ อากาศมักจะดูสงบนิ่ง และดูเหมือนคนไทยเราก็จะพูดในทำนองนี้เช่นกัน เรื่องนี้มีเค้าจริงแค่ไหน?

ข้อ 2 : “If cats lick themselves, fair weather.” [จริงในบางกรณี / ไม่จริง]

ขยายความ : ข้อนี้มาแปลก “ถ้าแมวเลียตัวเอง แสดงว่าอากาศดี” คำพังเพยของฝรั่งที่ซับซ้อนกว่านี้ก็มี เช่น “If a cat washes her face over her ear, ‘Tis a sign the weather will be fine and clear.” ถอดความแบบเล่นสัมผัสนิดๆ ได้ว่า “ถ้าแมวทำความสะอาดหน้าอย่างหมดจดจนถึงหู ลมฟ้าอากาศจะเลิศหรูดูแจ่มใส”…เมี้ยว!

ข้อ 3 : “Deer feed heavily before a storm.” [จริงในบางกรณี / ไม่จริง]

ขยายความ : “กวางจะกินจุเป็นพิเศษก่อนที่พายุจะมา” คุณว่าจริงไหม?

ข้อ 4 : “Feels like earthquake weather out there right now.” [จริงในบางกรณี / ไม่จริง]

ขยายความ : “รู้สึกว่าอากาศแบบก่อนเกิดแผ่นดินไหวตลบอบอวลอยู่ตอนนี้” คำกล่าวนี้มาจากคนที่เคยเผชิญภัยแผ่นดินไหวบางคนซึ่งบอกว่าก่อนการไหวครั้งใหญ่อากาศมักจะนิ่งแบบแปลกๆ และร้อนชื้นอย่างผิดปกติ

ข้อ 5 : “Halo around the sun or moon, rain or snow soon.” [จริงในบางกรณี / ไม่จริง]

ขยายความ : “หากเห็นดวงอาทิตย์หรือดวงจันทร์ทรงกลด ก็แสดงว่าฝนหรือหิมะจะตกในอีกไม่นานนัก” – จริงไหม?

ข้อ 6 : “When the groundhog sees his shadow, expect six more weeks of winter.” [จริงในบางกรณี / ไม่จริง]

ขยายความ : กราวด์ฮ็อก (groundhog) เป็นสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมที่มีขาสั้น ขนสีน้ำตาลอมเทา อาศัยอยู่ในรู และเป็นสัตว์ฟันแทะในอันดับเดียวกับหนู กระรอกและบีเวอร์ ข้อความนี้ระบุว่า “หากกราวด์ฮ็อกเห็นเงาของตัวมันเอง ก็คาดว่าฤดูหนาวจะลากยาวไปอีก 6 สัปดาห์” อันเป็นคำกล่าวในเทศกาล Groundhog Day ซึ่งตรงกับวันที่ 2 กุมภาพันธ์ของทุกปี

เทศกาลนี้ฉลองในหลายพื้นที่ในสหรัฐอเมริกาและแคนาดา โดยเชื่อกันว่า หากตัวกราวด์ฮ็อกโผล่ออกมาจากรูในวันนี้ แล้วมันเห็นเงาของตัวเองเข้า ก็จะตกใจวิ่งกลับลงรูไป แบบนี้แสดงว่าท้องฟ้าแจ่มใสไร้เมฆ และฤดูหนาวจะยาวนานต่อจากวันนั้นไปอีกราว 6 สัปดาห์ แต่ถ้ามันไม่ตกใจและไม่วิ่งกลับลงรู ก็แสดงว่าฤดูหนาวใกล้จะสิ้นสุดลงแล้ว

ข้อ 7 : “The higher the clouds, the better the weather.” [จริงในบางกรณี / ไม่จริง]

ขยายความ : “ยิ่งเมฆอยู่สูงขึ้นไปมากเท่าไร ก็แสดงว่าอากาศยิ่งดีมากขึ้นเท่านั้น” – จริงไหม?

คราวนี้ดูเฉลยกันครับ!

ข้อ 1 : “There is the calm before the storm.” [จริงในบางกรณี]

ขยายความ : ก่อนเกิดพายุฝนฟ้าคะนอง (thunderstorm) หรือ พายุฤดูร้อน (summer storm) จะมีสัญญาณบอกเหตุ นั่นคือ อากาศจะร้อนอบอ้าวขึ้นเรื่อย ๆ โดยลมค่อนข้างสงบ (ใบไม้ไม่ค่อยกระดิก) แต่ถ้าแหงนดูท้องฟ้าจะมืดมัว ทัศนวิสัยไม่ดี และมีเมฆทวีขึ้น ต่อมาพายุจะเริ่มโหมโรง โดยลมจะเริ่มพัดแรงในทิศใดทิศหนึ่งและมีลมกระโชกเป็นครั้งคราว พอท้องฟ้ามีเมฆเต็ม ก็จะเกิดฟ้าแลบและฟ้าคะนองในระยะไกล ช่วงรุนแรงสุดทั้งลม+ฝน+ลูกเห็บ (ถ้ามี) จะกระหน่ำแบบรวมมิตร

สําหรับพายุไต้ฝุ่นและเฮอร์ริเคน จะมีบริเวณที่เรียกว่าตาพายุ (eye) ซึ่งเป็นบริเวณที่อากาศค่อนข้างดี ลมสงบและไม่มีฝน เนื่องจากกระแสอากาศจมตัวลง ส่วนบริเวณรอบๆ ตาพายุจะมีเมฆมาก ลมพัดแรงจัด และมีฝนตก

มีเกร็ดเล่าว่าทหารอเมริกันที่ไปทิ้งระเบิดในเวียดนามได้รับคำสั่งให้รอช่วงที่พายุไต้ฝุ่นกำลังจะเข้า โดยนำระเบิดไปหย่อนเมื่อตาพายุอยู่ตรงบริเวณเป้าหมาย เพราะท้องฟ้าแจ่มใส เห็นเป้าชัดแจ๋ว

น่ารู้ด้วยว่าสำนวนภาษาอังกฤษที่ว่า ‘the calm before the storm’ หมายถึง ช่วงเวลาที่เงียบสงบก่อนจะมีกิจกรรมที่ค่อนข้างวุ่นวาย หรือมีปัญหาใหญ่ตามมา เช่น “I like to get everything done before the guests arrive and relax for a moment in the calm before the storm.” แปลว่า “ฉันอยากทำทุกอย่างให้เสร็จเรียบร้อยก่อนที่แขกจะมา และพักผ่อนสักครู่ในช่วงสบายๆ ก่อนช่วงยุ่งๆ”

ข้อ 2 : “If cats lick themselves, fair weather.” [ไม่จริง]

ขยายความ : ใครที่เลี้ยงแมวจะรู้ว่าแมวรักความสะอาดสุดสุด มันจะเลียขนของมันหากมีฝุ่นหรือมีกลิ่นแปลกปลอมติดอยู่ แมวยังเลียกันเอง หรือเลียเจ้าของเพื่อประจบด้วย

อย่างไรก็ดี ในช่วงฤดูหนาวซึ่งอากาศเย็นและแห้ง (ฝรั่งถือว่าเป็น fair weather หรืออากาศดี) ขนแมวที่ไปเสียดสีกับสิ่งต่างๆ รอบตัวอาจเกิดไฟฟ้าสถิตขึ้นมาได้ง่าย ทำให้แมวไม่สบายตัว และต้องเลียขนเพื่อกำจัดประจุไฟฟ้าออกไป ฝรั่งที่เลี้ยงแมวยังบอกด้วยว่า ในสภาวะเช่นนี้แมวจะไม่ชอบให้เราไปลูบตัวมัน เพราะจะยิ่งทำให้ประจุไฟฟ้าสถิตมีเพิ่มขึ้น นี่เองอาจเป็นที่มาของคำพูดดังกล่าว

ข้อ 3 : “Deer feed heavily before a storm.” [จริงในบางกรณี]

ขยายความ : จริงในบางกรณี โดยมีข้อสันนิษฐานหนึ่งคือ กวาง (และสัตว์อีกหลายชนิด) สามารถรู้สึกได้เมื่อความกดอากาศลดลงขณะที่พายุกำลังใกล้เข้ามา พวกมันจึงต้องกินให้มากเข้าไว้ เพราะในช่วงเกิดพายุย่อมหากินลำบาก แต่ไม่จำเป็นว่ากวางจะกินจุทุกครั้งก่อนเกิดพายุ

ข้อ 4 : “Feels like earthquake weather out there right now.” [ไม่จริง]

ขยายความ : ในปัจจุบันยังไม่พบความเชื่อมโยงระหว่างสภาวะลมฟ้าอากาศกับการเกิดแผ่นดินไหว

ข้อ 5 : “Halo around the sun or moon, rain or snow soon.” [จริงในบางกรณี]

ขยายความ : ประเด็นนี้ซับซ้อน เนื่องจากมีกรณีย่อย แต่ควรทราบข้อเท็จจริงเบื้องต้นก่อน ดังนี้

ดวงอาทิตย์ทรงกลด (sun halo) หรือดวงจันทร์ทรงกลด (moon halo) เกิดจากการที่แสงอาทิตย์หรือแสงจันทร์เกิดการหักเหหรือสะท้อนโดยผลึกน้ำแข็งในบรรยากาศ ผลึกน้ำแข็งนี้อาจอยู่ใกล้พื้น เรียกว่า ไดมอนด์ ดัสต์ (diamond dust) หรืออยู่ในเมฆสกุลซีร์โรสเตรตัส (Cirrostratus) และซีร์รัส (Cirrus)

ในกรณีที่เมฆซีร์โรสเตรตัสหรือซีร์รัสเป็นส่วนหนึ่งของระบบอากาศที่ทำให้เกิดฝนได้ เช่น แนวปะทะอากาศอุ่น หรือพายุหมุนเขตร้อน การทรงกลดที่เกิดจากเมฆดังกล่าวอาจนำมาก่อนการเกิดหยาดน้ำฟ้า เช่น ฝน หรือหิมะ ดังนั้น ในกรณีย่อยนี้ข้อความในข้อ 5 จึงจริง

อย่างไรก็ดี ยังมีอีกกลไกหนึ่งซึ่งทำให้การทรงกลดเกิดขึ้นหลังจากฝนตกหนัก กล่าวคือ หลังจากที่เมฆฝนฟ้าคะนองขนิดหัวฟู (Cumulonimbus capillatus) มีฝนตกหนักแล้ว ได้ทิ้งส่วนยอดเมฆ เรียกว่า เมฆรูปทั่งผู้กำพร้า (orphan anvil) เอาไว้บนฟ้า เมื่อเวลาผ่านไปลมระดับเดียวกับเมฆนี้ได้เกลี่ยให้เมฆกลายเป็นซีร์รัส หรือซีร์โรสเตรตัส ผลก็คือในกรณีนี้ การทรงกลดจะเกิดภายหลังฝนตกหนัก อาจจะราว 1 วันโดยประมาณ ดังนั้น ในกรณีย่อยนี้ข้อความในข้อ 5 จึงไม่จริง

 

ข้อ 6 : “When the groundhog sees his shadow, expect six more weeks of winter.” [ไม่จริง]

ขยายความ : เว็บอย่างเป็นทางการของ Groundhog Day จะระบุว่า “พังซ์ซัตทอว์นีฟิล (Punxsutawney Phil) เป็นกราวด์ฮ็อกของแท้ที่ทำนายลมฟ้าอากาศได้เพียงตัวเดียวอย่างแม่นยำ 100% ส่วนตัวอื่นเป็นตัวเลียนแบบ” แต่ความรู้ในปัจจุบันระบุว่าไม่มีสัตว์ตัวใดที่จะพยากรณ์อากาศล่วงหน้าได้นานถึง 6 สัปดาห์

ข้อ 7 : “The higher the clouds, the better the weather.” [จริงในบางกรณี]

ขยายความ : เมฆที่อยู่สูงมากๆ บ่งว่าอากาศจะดีในช่วงสั้นๆ อย่างไรก็ดี ในสหรัฐอเมริกา หากเมฆซีร์รัส (Cirrus) เพิ่มปริมาณขึ้นอย่างรวดเร็ว ประกอบกับมีลมฝ่ายตะวันออกและความกดอากาศลดต่ำลงอย่างฮวบฮาบ ก็จะแสดงว่าอาจจะมีฝนหรือหิมะตกได้ภายใน 24 ชั่วโมง

 

สะดวก ฉับไว คุ้มค่า สมัครสมาชิกนิตยสารมติชนสุดสัปดาห์ได้ที่นี่https://t.co/KYFMEpsHWj

— MatichonWeekly มติชนสุดสัปดาห์ (@matichonweekly) July 27, 2022