การเมืองวัฒนธรรม | เกษียร เตชะพีระ

วิกฤตยุโรปในทีทรรศน์ปัญญาชน (3)

สวนอุทยานยุโรป/ป่าดงโลกนอกยุโรป (Eurocentrism) ของฝ่ายขวา

ลอรอง โกเดอะ (Laurent Gaudé) นักเขียนชาวฝรั่งเศสยกตัวอย่างการที่พรรคฝ่ายขวาจัดในยุโรป “ชนะได้แม้ในยามที่พ่ายแพ้ก็ตาม” โดยชี้ว่า :

เมื่อปี 2017 ประธานาธิบดีเอ็มมานูเอล มาครง ของฝรั่งเศส “บังอาจ” กล่าวปกป้องโครงการยุโรปด้วย “ข้อถกเถียงที่ไม่แคร์การหาเสียงเลือกตั้งอย่างยิ่ง” อันเป็นสิ่งน่ายกย่องนับถือ

แต่ทว่า “กระนั้นก็ตาม รัฐบาลฝรั่งเศสเองกลับบอกเลิกค่านิยมบางอย่างของตัวด้วยวิสัยทัศน์การอพยพที่จำกัดจำเขี่ยและตั้งคำถามต่อสิทธิที่จะได้รับสถานภาพโดยชอบด้วยกฎหมายของชาวฝรั่งเศสโพ้นทะเลบนหมู่เกาะเมยอตเตในมหาสมุทรอินเดียเสียฉิบ”

สอดคล้องกับข้อวิเคราะห์ข่าวหลังฝ่ายขวาจัดมาแรงในการเลือกตั้งสภายุโรปต้นมิถุนายนศกนี้ว่า “ความกลัวการอพยพกำลังผลักพวกเดินสายกลางไปทางขวาในสหรัฐและยุโรป” (https://www.politico.com/news/2024/06/20/centrists-immigration-policy-us-europe-00164151)

โกเดอะประณามสรุปว่าทุกวันนี้ “คตินิยมสากล (cosmpolitanism หรือลัทธิไม่ถือชาติ) ได้กลายเป็นคำด่าทอไปเสียแล้ว และสำหรับผมไม่ต้องสงสัยเลยว่าเรื่องนี้เป็นต้นตอใหญ่หลวงที่สุดของความโศกสลดของยุโรป”

ก็แลการตกต่ำเสื่อมถอยลงของ “ชาติ” ท่ามกลางความเฟื่องฟูของโลกนิยม (globalism หมายถึงพวกนิยมโลกาภิวัตน์), สังคมนิยม (หมายถึงรัฐบาลพรรคสังคมประชาธิปไตยและรัฐสวัสดิการในประเทศต่างๆ), เฟมินิสม์และคลื่นการอพยพผิดกฎหมายขนานใหญ่เข้าสู่นานาประเทศยุโรปและอเมริกานี่แหละที่เป็นแกนเรื่องหลักของ “การประชุมรักชาติครั้งยิ่งใหญ่” ซึ่งมีผู้เข้าร่วมกว่าหมื่นคน จัดโดยพรรค Vox ขวาจัดของสเปน ณ กรุงมาดริดเมื่อ 19 พฤษภาคมศกนี้

มันรวมเอาเหล่าผู้นำขวาจัดตัวเป้งๆ จากนานาชาติมาร่วมประชุมด้วย ไม่ว่าจะเป็นสเปน, ฝรั่งเศส, อิตาลี, โปรตุเกส, ฮังการี, โปแลนด์ สหรัฐอเมริกา, อาร์เจนตินา, คิวบา, เวเนซุเอลา, ชิลี, อิสราเอล ราวกับที่ประชุมสากลของพวกชาตินิยม-ประชานิยมขวาจัดก็มิปาน

(https://www.france24.com/en/europe/20240519-spain-s-far-right-vox-holds-mass-rally-with-argentina-s-milei-france-s-le-pen & https://www.theguardian.com/world/article/2024/may/19/european-far-right-leaders-gather-ahead-of-eu-elections)

ขณะที่กระแสโลกนิยม/โลกาภิวัตน์ลดทอนฐานะของยุโรปที่เคยถือตนอยู่ตรงใจกลางโลกท่ามกลางประชาคมนานาชาติ (Eurocentrism) ลงเหลือเพียงแค่เป็นท้องที่หนึ่งในโลกเท่าเทียมกับท้องที่อื่นๆ แนวคิดฝ่ายขวาอนุรักษนิยม ยังคงยืนกรานเห็นยุโรปเป็นสวนอุทยาน (le jardin) ท่ามกลางป่าดงพงพี (la jungle) ของโลกนอกยุโรปที่เหลืออยู่

ดังที่ ชูเซป บูเรียลี นักการเมืองสเปนซึ่งดำรงตำแหน่งผู้แทนระดับสูงของสหภาพยุโรปด้านการต่างประเทศและนโยบายความมั่นคงสะท้อนทีทรรศน์ดังกล่าวออกมาในคำปราศรัยเปิดสถาบันวิชาการทูตของยุโรปแห่งใหม่ ณ เมืองบรูซ ประเทศเบลเยียม เมื่อ 13 ตุลาคม 2022 ว่า :

“ยุโรปเป็นการผสมผสานกันอย่างดีที่สุดของเสรีภาพทางการเมือง ความเจริญรุ่งเรืองทางเศรษฐกิจ และความเป็นปึกแผ่นทางสังคมซึ่งมนุษยชาติสร้างสรรค์ขึ้นมาได้ ส่วนใหญ่ที่สุดของโลกที่เหลือเป็นป่าดงพงพี และป่าดงพงพีนั้นอาจรุกล้ำสวนอุทยานเข้ามาได้” (https://legrandcontinent.eu/fr/2022/10/16/les-jardiniers-europeens-doivent-aller-dans-la-jungle/)

แม้บูเรียลีจะออกตัวปฏิเสธภายหลังว่าเขาไม่ได้มีข้อคิดเห็นใดๆ ใกล้เคียงกับพวกอนุรักษนิยมใหม่อเมริกัน (https://legrandcontinent.eu/fr/2022/10/31/une-conversation-avec-josep-borrell/) แต่กระนั้น โอเดอะ ดาร์นัล นักวิเคราะห์วิจัยหญิงและผู้จัดการโครงการจินตนาการยุทธศาสตร์ใหญ่ของสหรัฐใหม่แห่งศูนย์สติมซัน อันเป็นสถาบันคลังสมองด้านกิจการระหว่างประเทศของอเมริกา ณ กรุงวอชิงตัน ดี.ซี. (https://www.stimson.org/ppl/aude-darnal/) ก็โต้ว่า :

“ต้องรื้อถอนตำนานเรื่องประชาคมตะวันตกที่เป็นเอกภาพและครองความเป็นเจ้าซึ่งตั้งอยู่บนหลักคุณค่าร่วมกันทิ้งเสียค่ะ ในทำนองที่ว่ามันเป็นสวนอุทยานซึ่งทุกอย่างใช้การได้” แบบที่พวกประชานิยมสุดโต่งยืนกราน และเลิกทึกทักว่าบรรดารัฐในซีกโลกใต้นั้นเป็น “ป่าดงพงพีที่ซึ่งรัฐเหล่านั้นไม่มีปัญญาจะร่วมมือกันได้” แล้ว

เธอสรุปไว้ในบทความชิ้นล่าสุดของเธอในวารสารดิจิทัล Le Grand Continent ว่า :

“โลกตะวันตกมิอาจและต้องไม่ยัดเยียดคำตัดสินทางศีลธรรมและคุณค่าของตนให้โลกค่ะ”

อันตรายของผู้แพ้ในประวัติศาสตร์

: บ่อเพาะขบวนการชาตินิยม-ประชานิยม

กวีเลียโน ดา เอมโปลี นักเขียนชาวสวิส-อิตาเลียน และศาสตราจารย์แห่ง Sciences Po Paris โด่งดังจากหนังสือที่เขาเขียนไม่นานมานี้ 2 เล่มซึ่งแหกคอกและเตือนยุโรปให้ตระหนักถึงภัยที่มองไม่เห็นคาดไม่ถึง ได้แก่ (https://www.learning-planet.org/fr/note-de-lecture-les-ingenieurs-du-chaos-giuliano-da-empoli/) :

Les Ingénieurs du chaos (เหล่าวิศวกรแห่งอภิมหาโกลาหล, 2019) ซึ่งชักชวนชาวยุโรปร่วมสมัยให้ “หันมาสนใจเหล่าผู้แพ้ในประวัติศาสตร์” และอย่ามองข้ามละเลยว่าสภาพการณ์ปัจจุบันนั้นเอาเข้าจริงหล่อเลี้ยงไว้ด้วยบรรดาบาดแผลในอดีตอันเป็นบ่อบ่มเพาะให้เกิดความอุกอั่งคับแค้นใจในบรรดาผู้ถูกกระแสความเปลี่ยนแปลง ทุนนิยมโลกาภิวัตน์ทอดทิ้งให้ยากจนไร้อำนาจอยู่ข้างหลัง

ผู้แพ้เหล่านี้อาจถูกปลุกปั่นให้พลุ่งพล่านระเบิดออกมาเป็นขบวนการชาตินิยม-ประชานิยมได้ผ่านโซเชียลมีเดียและเครือข่ายจัดตั้งด้วยฝีมือเหล่าวิศวกรแห่งอภิมหาโกลาหลทั้งหลาย และ

Le Mage du Kremlin (พ่อมดแห่งเครมลิน, เมษายน 2022) ซึ่งอาศัยรูปแบบนิยายมาบรรยายตัวละครสมมุตินาม วาดิม บารานอฟ ที่ปรึกษาเบื้องหลังประธานาธิบดีวลาดิมีร์ ปูติน แห่งรัสเซีย และตัวแบบแทนตนวิศวกรแห่งอภิมหาโกลาหลผู้ปลุกปั้น “ซาร์” ปูตินขึ้นมา มันพังทลายมายาคติของเหล่าประเทศภาคีสมาชิกสหภาพยุโรปที่ไม่เคยคาดหมายมาก่อนว่ารัสเซียจะรุกรานยูเครนทั้งๆ ที่ปูตินเพิ่มทวีปฏิบัติการรุกล้ำบริเวณพรมแดนรัสเซียต่อกับยูเครนอย่างต่อเนื่องนานหลายปี

ดังที่หนังสือพิมพ์ Le Monde ของฝรั่งเศสฉบับประจำวันเสาร์ที่ 8 มิถุนายนศกนี้ ได้ลงแผนที่ประกอบบทวิเคราะห์ในหัวเรื่อง “Les territoires de l’extrême droite en Europe” (ดินแดนของพวกขวาจัดในยุโรป) โดยนักภูมิศาสตร์กับนักทำแผนที่ 3 คน (Béatrice Giblin, Sylvie Gittus, Francesca Fattori) พอสรุปรวมความข้อสังเกตเกี่ยวกับลักษณะร่วมของอาณาบริเวณซึ่งพลเมืองใน 27 ประเทศภาคีสมาชิกสหภาพยุโรปโหวคตเลือกพรรคขวาจัดของท้องถิ่นประเทศตนได้ดังนี้ :

– มีผู้คนต่างชาติอพยพเข้ามามาก

– มักอยู่ทางยุโรปตะวันออก

– เป็นเขตชนบท ประชากรเบาบาง

– ผ่านประวัติศาสตร์บาดแผลสงครามรุนแรงมาหลายครั้งในอดีต

– เกิดวิกฤตประชากตกต่ำ อัตราการเกิดและเจริญพันธุ์ลดน้อยถอยลง

– เคยเป็นเขตฐานเสียงพรรคขวาเก่ามาแต่ก่อน

– เป็นเขตเมือง/อุตสาหกรรมที่ประสบภาวะการลดความสำคัญของภาคอุตสาหกรรมลง (deindustrialization) ทำให้คนตกงานขนานใหญ่

– ผู้คนรู้สึกว่าถูกชนชั้นนำทอดทิ้ง นโยบายรัฐบาลที่ออกมาละเลยไม่เห็นหัวพวกตน รับผู้อพยพต่างชาติเข้ามา แย่งงานท้องถิ่นมาก ทำให้สูญเสียเอกลักษณ์ทางชาติพันธุ์-ศาสนา-ภาษาวัฒนธรรมแต่เดิม

– ยาเสพติดแพร่หลาย มีหนุ่มสาวจากครอบครัวอพยพซึ่งฐานะอาชีพไม่มั่นคงอยู่จำนวนมาก

– รู้สึกถูกคุกคามจากการโจมตีของผู้ก่อการร้ายญิฮาด

– ขุ่นเคืองศูนย์อำนาจสหภาพยุโรปในกรุงบรัสเซลส์ ประเทศเบลเยียม ที่ยัดเยียดมาตรฐานต่างๆ มาบังคับใช้ เช่น รถยนต์พลังไฟฟ้า, ห้ามใช้ยาฆ่าศัตรูพืช, ห้ามใช้เครื่องทำความอุ่นพลังงานเชื้อเพลิงฟอสซิล เป็นต้น

กล่าวโดยสรุปคือ มันเป็นดินแดนผู้แพ้ในประวัติศาสตร์ของสหภาพยุโรป อันเป็นบ่อเกิดและที่มั่นของฝ่ายขวาจัดชาตินิยม-ประชานิยมนั่นเอง!

(อ่านต่อสัปดาห์หน้า)

สะดวก ฉับไว คุ้มค่า สมัครสมาชิกนิตยสารมติชนสุดสัปดาห์ได้ที่นี่https://t.co/KYFMEpsHWj

— MatichonWeekly มติชนสุดสัปดาห์ (@matichonweekly) July 27, 2022