คอลัมน์ประจำ

หนังสือเรียนสำหรับเด็ก (๑๗๘)

ที่มามติชนสุดสัปดาห์ ฉบับวันที่ 2 - 8 มิถุนายน 2566
เผยแพร่

บทความพิเศษ | ฟ้า พูลวรลักษณ์

 

หนังสือเรียนสำหรับเด็ก (๑๗๘)

 

๑

ฉันอยากเขียนนวนิยาย ที่ตัวเอกคือคนธรรมดา ที่ดิ้นรนต่อสู้กับโลกสมัยใหม่ ฉันรู้สึกมันช่างน่าสนใจ น่าตื่นเต้น ว่าจะเอาตัวรอดได้อย่างไร

ตัวเอกไม่ใช่ผู้ยิ่งใหญ่ ไม่ใช่คนกำหนดชะตาของโลกนี้ หากแต่คือคนธรรมดา ที่เอาตัวรอดไปวันหนึ่งได้ ก็เก่งมากแล้ว

แต่ฉันนึกไม่ออกว่าจะเขียนอะไร เพราะตัวฉันเองไม่มีประสบการณ์อันนั้น ตัวฉันอายุ ๗๐ ปีแล้ว และมีเส้นทางชีวิตจำกัด ฉันเอาตัวรอดได้ แต่ไม่สามารถเขียนเป็นนวนิยาย

๒

สมมุติมีรถบรรทุกขนาดใหญ่พลิกคว่ำตรงสี่แยก จะแก้ปัญหายังไง ก็ต้องหารถมายกมันออกไปให้พ้นทาง มิเช่นนั้น จะเกิดการจราจรติดขัดครั้งใหญ่ที่สี่แยก การไม่ทำอะไรของเต๋า ไม่อาจแก้ปัญหานี้ได้เลย ปรัชญาเต๋าเป็นเรื่องราวของจิต เป็นความสุขสงบ ในเสี้ยววินาทีของจิต

แต่ในชีวิตประจำวัน มนุษย์ได้ทิ้งเต๋าไปช้านานแล้ว

มีเรือบรรทุกสินค้าลำใหญ่ เกยตื่นที่คลองสุเอซ ทำให้คลองนี้ใช้การไม่ได้ไปหลายวัน เป็นการสูญเสียทางเศรษฐกิจครั้งใหญ่ ต้องอาศัยเรือหลายลำ เครื่องจักรขนาดใหญ่หลายเครื่องมาช่วย กว่าจะลากเรือลำนี้ออกมาได้ ทำให้คลองสุเอซใช้การได้อีกครั้ง

นี้เป็นตัวอย่างที่ใหญ่กว่ารถบรรทุกพลิกคว่ำตรงสี่แยก นับพันเท่า หมื่นเท่า

มันเลยเต๋าไปหลายรอบแล้ว

ทั้งลำคลองสุเอซที่มนุษย์ขุดขึ้นมา ก็ฝืนธรรมชาติ มันถูกสร้างขึ้นมา จึงมีขนาดค่อนข้างแคบ เป็นแนวตรง

เรือบรรทุกสินค้านั้น ก็ผิดธรรมชาติ มันมีขนาดใหญ่มาก บรรทุกสินค้าได้หนักเป็นแสนตัน

และลำคลองนี้ ก็มีการจราจรคับคั่ง มีเรือแล่นไปมาไม่ขาดสาย

นี้ไม่ใช่เรือลำเล็กล่องลอยในแม่น้ำกว้าง

 

๓

มีนิยายวิทยาศาสตร์เรื่องหนึ่ง อยู่มาวันหนึ่ง ดวงอาทิตย์หายไป

มันหายไป ๒๔ ช.ม. หรือหนึ่งวัน

แล้วมันก็กลับมา มันหายไปได้ยังไง เพราะอะไร อันนี้เราจะยังไม่คุยถึง เรามาดูผลของมัน แม้มันจะกลับมาแล้ว แต่โลกนี้ไม่เหมือนเดิม

เพียงแค่หนึ่งวันที่ดวงอาทิตย์หายไป

มันหมายถึงแสงสว่าง พลังงาน และแรงโน้มถ่วงของดวงอาทิตย์หายไปหนึ่งวัน

วงโคจรของดาวเคราะห์ทุกดวงในระบบสุริยจักรวาล เปลี่ยนไปทันที เนื่องจากดวงอาทิตย์หายไปไม่นาน วงโคจรนี้จึงเปลี่ยนไปไม่มากนัก แต่ทว่า มันก็มีผลใหญ่หลวง

วงโคจรของดาวเคราะห์ดวงอื่นที่อยู่ห่างไกล เปลี่ยนไปอาจมีผลต่อโลก แต่ยังไม่ฉับพลัน

แต่วงโคจรของโลกและดวงจันทร์ที่เปลี่ยน มีผลอย่างฉับพลัน

หากให้เวลา โลกก็จะปรับตัว สร้างระบบใหม่มาสร้างความสมดุล แต่มันอาจใช้เวลาเป็นหมื่นปี ซึ่งสำหรับดาวเคราะห์ ก็แค่แป๊บเดียว แต่ทว่า หมื่นปีนั้น สำหรับสิ่งมีชีวิต ยาวนานยิ่งนัก

วงโคจรของโลก แต่เดิมทีก็เป็นรูปวงรีอยู่แล้ว บัดนี้มันรีกว่าเดิม และดวงจันทร์ก็เคลื่อนห่างออกไป และหมุนในทิศทางที่ต่างจากเดิม

ฤดูกาลเปลี่ยนไป ภาคเหนือ หน้าร้อนจะหนาวขึ้น และภาคใต้ ฤดูหนาวจะหนาวยะเยือก

ที่สำคัญคือระบบน้ำขึ้นน้ำลง จะไม่เหมือนเดิม จะเกิดการเลื่อนของแผ่นทวีป การเกิดแผ่นดินไหว และภูเขาไฟระเบิด สิ่งเล็กๆ นี้รวมตัวกัน อาจมีผลถึงความดับสลายของทุกชีวิตบนโลก

ที่น่าประทับใจคือ แค่ดวงอาทิตย์หายไปหนี่งวัน มีผลกว้างใหญ่ถึงเพียงนี้ ไม่ต้องพูดถึงว่าหากมันหายไปนานกว่านี้ หรือหายไปแบบไม่กลับมา โลกจะโคจรไปในจักรวาล แบบไร้จุดหมาย และน้ำในมหาสมุทรจะแข็งตัว เริ่มจากผิวน้ำ ค่อยๆ ลามลึกลงไปจนถึงก้นมหาสมุทร อากาศของโลกจะหลุดลอยไปในอวกาศ ผู้คนจะล้มตายหมดภายในสองเดือน

แต่เพียงแค่หนึ่งวัน มีผลข้างเคียงยาวนาน มันทำให้ฉันคิดถึงสุขภาพของมนุษย์ ที่มีผลข้างเคียงเวลากินยา โดยเฉพาะยาแรง มันรบกวนระบบการทำงานของร่างกาย ที่ปกติจะสร้างความสมดุลของตัวมันเอง บัดนี้มันโดนรบกวน

หรืออย่างกรณีโควิด ที่เกิดลองโควิด ผลข้างเคียงเหล่านี้ ได้ถูกจำลองขึ้น เป็นภาพในจิตของฉัน

หากฉันติดโควิด หรือแม้แค่ฉีดวัคซีน ดวงอาทิตย์ ดวงจันทร์ และโลก ภายในจิตของฉัน ปั่นป่วนไปหมด เคลื่อนย้ายหาความสมดุล ด้วยความยากลำบาก

 

๔

ในโลกนี้มีหลายโครงการที่เป็น Mega Project ซึ่งต้องใช้เงินมหาศาล มันล้วนเป็นโครงการที่สวยหรู เป็นแรงบันดาลใจ เหมือนอยู่ในโลกอนาคต โครงการเหล่านี้มีอยู่ทั่วโลก

แต่ที่หนัก คล้ายจะกระจุกอยู่ที่ตะวันออกกลาง อาจเพราะดินแดนแถบนั้น เป็นทะเลทราย ประเทศเศรษฐีน้ำมันเหล่านั้น จึงต้องการลบคำสบประมาท สร้างความตื่นตะลึง เหลือเชื่อ ด้วยการสร้าง Mega Project ขึ้นมากมาย

เรียกว่าพลิกทะเลทราย ให้กลายเป็นดินแดนสรวงสวรรค์

สิ่งแรกที่พวกเขาทำ คือฆ่าทะเลทราย

Mega Project เหล่านี้ บางแห่ง สร้างเสร็จแล้ว ปรากฏว่า นอกจากจะทำลายสภาพแวดล้อม ด้วยเพราะมันทะเยอทะยานเกินไป เหมือนหวังเปลี่ยนดาวเคราะห์โลก ตามใจตัวเอง บางแห่งกลายเป็นเมืองร้าง ด้วยเพราะเจตนาของมันนั้น ไม่บริสุทธิ์

มันลงทุนสูงจริง หากแต่ต้องการกำไรมหาศาลด้วย มันสร้างเมืองสวรรค์สำหรับคนรวย หากแต่คนรวยบนโลกนี้มีไม่เพียงพอ ทำให้สิ่งก่อสร้างเหล่านี้ ไม่มีคนซื้อ เพราะไม่มีเงิน แม้มันจะสวยงามเพียงใด

น่าประหลาด ที่มนุษย์ไม่ได้คิดถึงคนจนเลย

เวลาฉันมองโครงการ Mega Project เหล่านั้น ฉันถามตัวเองว่า คนจนจะอยู่ที่ไหน ไม่เห็นมีพื้นที่สำหรับพวกเขาเลย พยายามซุกซ่อนไว้ใต้ดิน ก็ยังมองไม่เห็น หรือคนจนต้องอาศัยอยู่ข้างนอก แล้วเดินทางไปกลับทุกวัน แต่เมืองแบบนี้ ทำไม่สำเร็จ เพราะไม่มีคนอยู่อาศัยเพียงพอ มันเป็นเมืองในฝัน ที่ทรราชเท่านั้นที่คิดออกมาได้

คนรวยไม่ได้มีเยอะขนาดนั้น เงินทองมีจำนวนจำกัด

แต่คนจนมีมากมาย ดั่งเม็ดทราย

 

๕

ที่จริง สมมุติโครงการ Mega Project หนึ่งโครงการ ราคา ๑ ล้านล้านบาท สามารถเอามาสร้างโครงการ คอนโดฯ สำหรับคนจน ราคาห้องละ ๑ ล้านบาท ทำได้ถึง ๑ ล้านยูนิต สำหรับ ๑ ล้านครอบครัว มันพลิกเปลี่ยนโลก อาจไม่ได้สวยหรู หรือเป็นแรงบันดาลใจเท่า นี้ไม่ใช่ภาพอนาคต หากแต่ทว่า กลับมีผลมากกว่า ในความเป็นจริง มันจะกลายเป็นชุมชนที่น่าอยู่กว่าเดิม ชาวโลกจะมีความสุข สบายกว่าเดิม และชุมชนเหล่านั้น ก็จะคึกคักด้วยพลังชีวิต ตรงข้ามกับเมืองร้าง

คอนโดฯ สำหรับคนจนเหล่านั้น จะมีความสวยงามพอสมควร แผ่ลามไปทั่ว เพราะมันมีถึง ๑ ล้านยูนิต

มันอาจแค่เท่าทุน หรือได้กำไรแค่นิดหน่อย หรือแม้แต่ขาดทุนบ้าง หากแต่ทว่า โครงสร้างสังคมนั้นกลับแข็งแรง เทียบกับเมืองร้าง ที่ไม่มีแม้แต่ภูตผี มันสะท้อนถึงความเห็นแก่ตัว ความหยาบช้า ความทะเยอทะยาน ความหลงตัวเอง และยังถูกกระหนำซ้ำเติม ด้วยการสร้างอันตรายต่อสภาพแวดล้อม ไม่ช้าพวกมันก็จะทรุดโทรม พังทลาย พื้นทรายจะกลับมา

ชาวตะวันออกกลางกำลังจะฆ่าทะเลทราย เสมือนหนึ่งว่ามันหมูๆ ฆ่าได้ง่าย

คนจีนเป็นตัวอย่างของคนฆ่าได้หมด ทั้งทะเลทราย ทะเล มหาสมุทร ขุนเขา พวกเขาทำลายได้หมด และเนรมิต Mega Project ขึ้นแทนที่ ราวกับเป็นเห้งเจีย

 

๖

มันผิดตั้งแต่แรกเริ่ม เพราะโครงการ Mega Project เหล่านี้ ถูกคิดขึ้นมาโดยคนรวยมาก โดยกลุ่มคนที่ถืออำนาจเบ็ดเสร็จ และสิ่งที่พวกเขาคิด นอกจากสร้างโครงการใหญ่โต ที่งดงามพริ้งเพริศ ยังทำกำไรมหาศาล เรียกว่าได้ทุกทาง ที่จริง ตั้งแต่เวลาก่อสร้าง เราจะเห็นว่า มันไม่มีที่อยู่สำหรับคนจน แต่เมืองจะไร้คนจนได้อย่างไร มันเป็นเมืองในจินตนาการ เฉพาะคนงานนับหมื่นนับแสน คนเหล่านั้นก็คือคนจน พวกเขาจะอยู่ที่ไหน

เมืองถูกสร้างขึ้นมาด้วยแรงงานคนจน แต่คนจนไม่มีที่อยู่

กำแพงเมืองจีน เป็น Mega Project แรกๆ ของโลก ที่ไม่รู้ลงทุนเท่าไร เกิดผลคุ้มกันไหม แต่ทุกวันนี้ มนุษย์กำลังสร้างกำแพงเมืองจีนแข่งกัน หลายต่อหลายสิบกำแพงเมืองจีน และไม่จำเป็นต้องอยู่ในเมืองจีน

๗

Mega Project ของตะวันออกกลาง ถูกกำหนดโดยผู้นำที่เป็นอำนาจนิยม มันจึงสะท้อนอัตตาของพวกเขา หากมองดูผิวเผินจากภายนอก จะคิดว่าชาติตะวันออกกลางเป็นชาติที่เจริญที่สุดในโลก ด้วยมันสวยงามเกินบรรยาย ล้ำยุค หากแต่ทว่า การที่มันตอบสนอง รองรับตัณหาของคนรวย มันยิ่งสะท้อนถึงความไม่จริงของมัน

ทั้งทวีปจะถูกกลืนหายไปในมหาสมุทร

อายุขัยของพวกมันมีเพียงไม่กี่ทศวรรษเท่านั้นเอง

๘

เครื่องจักร รู้หมดทุกอย่าง ตัวฉันรู้เพียงหนึ่งในพันล้านของเครื่องจักรเท่านั้นเอง เครื่องจักรสามารถดูแลชีวิตชาวโลกนับพันล้านได้

และตัวฉันก็เป็นเพียงหนึ่งในพันล้านนั้น