คอลัมน์ประจำ

‘รู้จัก’ | ปริญญากร วรวรรณ

ม.ล.ปริญญากร วรวรรณ
ที่มามติชนสุดสัปดาห์ ฉบับวันที่ 19 - 25 พฤษภาคม 2566
คอลัมน์หลังเลนส์ในดงลึก
ผู้เขียนม.ล.ปริญญากร วรวรรณ
เผยแพร่

ฤดูฝน

ทางด่านที่ผมกำลังเดินสู่จุดหมาย ต้องผ่านป่าเต็งรังซึ่งค่อนข้างรกทึบ เดือนที่ผ่านมา ใบไม้โปร่งโล่ง ในช่วงเวลาที่ฝนตกทุกๆ บ่ายเช่นนี้ไม้พื้นล่างเติบโตรวดเร็ว บนด่านมีรอยช้าง และกระทิงเดินไปล่วงหน้า ต้นเต็งหลายต้นมีรอยฉีก บางต้นมีรอยโคลนติดอยู่ในตำแหน่งสูงท่วมหัว เป็นรอยที่ช้างเดินผ่านมา และหยุดยืนพิงต้นไม้

รอยช้างทำให้ผมเดินพลาดจากด่านหลักบ่อยๆ เพราะรอยช้างที่เดินไปก่อน ทำให้เส้นทางราบไม่รกด้วยเถาวัลย์และหญ้าสูง ไม่ต่างจากการเดินตามรอยล้อรถแทร็กเตอร์

ทางเดินที่สบายกว่า นี่แหละทำให้หลงออกจากด่านหลักเสมอ

มุ่งหน้าไปยังจุดหมายเดียวกับช้าง คือโอกาสดีที่จะได้พบกับสัตว์ป่าตัวอื่นๆ

โดยปกติ การหากินของช้างในป่ามักมีเส้นทางเป็นวงรอบชัดเจน พวกมันจะย้อนกลับมาที่เดิมในเวลาค่อนข้างใกล้เคียง ช้างตัวเมียอาวุโสผู้นำฝูง มีประสบการณ์ซึ่งได้รับถ่ายทอดมาจากรุ่นสู่รุ่น รู้ดีว่า เวลาใดต้องไปที่ไหน การเดินทางของเหล่าสัตว์ป่า ไม่ว่าจะเพียงใกล้ๆ หรือไกลนับพันกิโลเมตร ต่างล้วนมีแหล่งอาหารตามฤดูกาลเป็นตัวกำหนด

สัตว์ป่าส่วนใหญ่เดินตามรอยช้าง ใช้เส้นทางที่ช้างบุกเบิกเส้นทางไว้

รอยช้างย่ำด่านแคบๆ จนราบเรียบ บนด่านมีรอยกระทิงย่ำทับ แทรกด้วยรอยตีนกวาง รวมทั้งรอยตีนหมาไนนักล่า ที่จะไม่พลาดช่วงเวลาที่สัตว์ป่ามาชุมนุม

รอยตีนและร่องรอยต่างๆ ที่พบ ผมคาดเดาได้บ้างว่า โป่ง จุดหมายที่กำลังไป คงจะไม่เงียบเหงาเท่าใดนัก

เดินย่ำทับไปบนรอยตีนสัตว์ป่า ทำให้ผมรู้สึกขึ้นมาว่า สัตว์กับผม เราคิดไม่ต่างกัน

 

ทางด่านพาผมลงสู่ลำห้วยซึ่งมีระดับน้ำลึกถึงเอว กระแสน้ำค่อนข้างแรง และระดับน้ำคงจะลึกและไหลแรงมากขึ้นในวันต่อไปนี้ ในขากลับ ผมคงจะพบกับอุปสรรค ลำห้วยอาจมีระดับน้ำสูงและไหลแรงเกินกว่าจะข้ามได้

แต่นั่นเป็นเรื่องของวันพรุ่งนี้

วันนี้ ผมกำลังข้ามลำห้วยที่น้ำสูงแค่เอว

จากลำห้วย ทางด่านลัดเลาะขึ้นเนิน ผ่านโป่งดินเล็กๆ มีรอยหมูป่านอนเกลือกกลิ้งโคลน มีขี้กระทิงใหม่ๆ หลายกอง

 

ผมหยุดพัก ตั้งแคมป์ข้างลำห้วยสายเล็ก ซึ่งหลายครั้งที่ผมมาในช่วงฤดูแล้ง ลำห้วยสายนี้จะแห้งผาก มีเพียงทรายและก้อนหินใหญ่ เล็ก ระเกะระกะ

ต้องขุดทรายเป็นหลุม ให้น้ำซึมออกมาจึงจะได้น้ำใช้

ในช่วงนี้ น้ำในห้วยมีมากพอกระทั่งไหลกระทบโขดหินเป็นแก่งเล็กๆ

จากจุดที่ตั้งแคมป์ เดินไปตามด่านมุ่งหน้าทิศตะวันออกราวสองกิโลเมตร จะมีโป่งขนาดใหญ่ จุดหมายที่จะทำงานอยู่ที่นั่น

ช่วงบ่าย ผมเดินมุ่งหน้าไปที่โป่งเพื่อจะตั้งซุ้มบังไพรทิ้งไว้สักวัน ก่อนเข้าไปเฝ้ารอ

ซุ้มบังไพรค่อนข้างมิดชิด ผมหาใบไม้และกิ่งไม้มาวางรอบๆ เพื่อความแนบเนียน การไม่ประเมินความสามารถสัตว์ป่าต่ำเป็นเรื่องสำคัญกับงานของผม

แม้จะเชื่อว่า พวกมันเชื่อจมูกมากกว่าสายตา และที่ได้พบสัตว์ป่า ก็เพราะพวกมันอนุญาต การทำซุ้มบังไพรให้แนบเนียน สำหรับผมคือการขออนุญาตพบพวกมันอย่างหนึ่ง

ทำเลตั้งซุ้มบังไพร สำคัญที่สุด ผมตั้งซุ้มบังไพรค่อนมาทางทิศใต้ เพราะทางทิศเหนือ และทิศตะวันออก เป็นด่านหลักที่สัตว์ใช้เดินลงโป่ง

ได้ภาพสัตว์คือเรื่องที่ดี แต่หากภาพนั้นได้มาโดยรบกวนสัตว์เกินกว่าจำเป็น ภาพที่ได้ก็ไม่มีความหมายอะไร

ตำแหน่งซุ้มบังไพร ค่อนข้างดี อยู่ใต้ลม เก้งตัวหนึ่งเดินออกมาจากด่าน ก้มกินน้ำอย่างไม่ระแวง ตั้งแต่ผมยังตั้งซุ้มบังไพรไม่เสร็จ

ผมกลับแคมป์ ฟ้ามืด ไร้ดาว ละอองฝนโปรย จากบนเปลผมนอนฟังเสียงกิ่งไม้หักโครมคราม มีช้างหากินอยู่ไม่ไกล

หมาไน – เมื่อได้กลิ่นเหยื่อ หมาไนที่ทำหน้าที่เป็นส่วนล่วงหน้า จะวิ่งไล่ตามอย่างรวดเร็ว

วันรุ่งขึ้น ผมอยู่ในซุ้มบังไพรทั้งวัน ตั้งแต่เช้า กระทั่งเกือบเที่ยง ท่ามกลางหยดน้ำฝนที่เกาะพราวอยู่ตามยอดหญ้า ฝูงนกเขาเปล้า บินขึ้นลง สลับกับนกหกเล็กปากแดง

พวกมันบินขึ้นจากโป่งพร้อมกัน เมื่อได้ยินเสียง “จิ๊กๆ” จากนกหกเล็กปากแดง ก่อนที่เงาของเหยี่ยวต่างสีจะโฉบเข้ามา

เก้งมีท่าทีสบายๆ ผมหวังว่า กระทิงจะออกมา เมื่อเห็นท่าทางสบายของเก้ง

แต่ผมต้องรอจนถึงร่วมหกโมงเย็น กระทิงฝูงหนึ่งจึงออกมา

สมาชิกในฝูง ต่างก้มกินน้ำ สักพักมีกระทิงสามตัวเดินออกมา สองตัวเดินขนาบ กระทิงตัวผู้ท่าทางอาวุโส กระทิงตัวอื่นแหวกทางเป็นช่องให้กระทิงอาวุโส

กระทิงอาวุโสมีริ้วรอยที่บ่งบอกประสบการณ์โชกโชน

 

กับการทำงาน ผมใช้เวลาอยู่ในซุ้มบังไพรแคบๆ มาก การอยู่เงียบๆ ย่อมพบกับความจริงว่า จะได้ยินเสียงต่างๆ มากขึ้น

กระทิงอาวุโส บอกผมว่า ริ้วรอยที่ปรากฏบนตัว ย่อมเป็นประสบการณ์ที่ดี

กระทิงอยู่ในโป่งจนฟ้ามืด เมื่อพวกมันเดินจากไป หมาไนหลายตัววิ่งผ่านโป่งไปอย่างรวดเร็ว สักพักมีเสียงกวางร้องอย่างเจ็บปวด ดูเหมือนว่าหมาไนจะทำงานสำเร็จอีกครั้ง หลับตาก็เห็นภาพการทำงานของพวกมัน

ผมเดินกลับแคมป์ แสงจันทร์ขึ้น 14 ค่ำ ช่วยให้ไม่ต้องใช้ไฟฉาย

ผมเริ่มต้นอาชีพนี้ด้วยการบันทึกภาพกระทิงเป็นภาพแรกๆ

ถึงวันนี้ ในวันที่ประชากรกระทิง และสัตว์ป่าชนิดอื่นมีมากขึ้น กระทิงไม่ได้อยู่ในสถานภาพสัตว์ป่าหายากแต่อย่างใด คนมีโอกาสพบเจอและถ่ายรูปสัตว์ป่าได้ง่าย

แต่ผมไม่แน่ใจนักหรอกว่า เราจะรู้จักสัตว์ป่ามากขึ้น

ถึงที่สุด คงไม่ใช่เพราะความพยายาม หรือประสบการณ์ต่างๆ ทำให้มีโอกาสพบเจอสัตว์ป่า บางทีสาเหตุที่พวกมันอนุญาต อาจเพราะพวกมันอยากให้ อยากให้ได้เห็น ให้ได้ “รู้จัก” ในชีวิตที่พวกมันเป็น •

 

หลังเลนส์ในดงลึก | ปริญญากร วรวรรณ