ทั้งโลกมีประชากรแมวบ้านกว่า 200 ล้านตัว แมวจรอีกกว่า 400 ล้านตัว

มนุษย์ตกเป็นทาสแมวตั้งแต่ 12,000 ปีก่อน

บางอารยธรรมอย่างอียิปต์โบราณนับถือแมวเป็นเทพผู้พิทักษ์จากโรคระบาดกับวิญญาณร้าย และการฆ่าแมวถือเป็นโทษร้ายแรงถึงขั้นประหารชีวิต

แต่ 10-20 เปอร์เซ็นต์ของมนุษย์มีอาการ “แพ้แมว” อยู่ใกล้แมวแล้วคัดจมูกน้ำมูกไหล คันตา คันตัว ไอ แน่นหน้าอก หายใจไม่ออก ฯลฯ

ยาและวัคซีนแก้แพ้ในมนุษย์ให้ผลได้เพียงชั่วคราว

ผลสำรวจล่าสุดในปี 2022 พบว่าการแพ้แมวยังคงเป็นสาเหตุอันดับต้นๆ ที่ทำให้คนตัดสินใจไม่เลี้ยงแมวหรือทอดทิ้งแมว แค่สหรัฐอเมริกาประเทศเดียวมีแมวกว่า 3.4 ล้านตัวถูกทิ้งในแต่ละปี

และเกือบครึ่งของจำนวนนี้ลงเอยด้วยการถูกการุณยฆาต

ผลิตภัณฑ์แก้ปัญหาแพ้แมวจึงมีตลาดมูลค่ามหาศาลและทรงคุณค่าทางใจ

เทคโนโลยีสร้างแมวที่ไม่ทำให้แพ้ (hypoallergenic cat) ไปถึงไหนแล้ว เดี๋ยวตอนนี้จะเล่าให้ฟัง

อาการแพ้แมวเกิดจากปฏิกิริยารุนแรงผิดปกติของระบบภูมิคุ้มกันมนุษย์ต่อโปรตีนจากแมว

โปรตีนตัวหลักที่ทำให้แพ้คือ Fel d 1 พบในน้ำลายและต่อมไขมันของแมว

เมื่อแมวเลียทำความสะอาดขนตัวเอง โปรตีนนี้ก็จะแพร่กระจายไปทั่วทั้งขนและเศษฝุ่นจากผิวหนัง เมื่อแห้งก็ฟุ้งกระจายในอากาศ

ดังนั้น การแก้แพ้แมวที่ตัวแมวจึงเน้นไปที่การลดและกำจัดโปรตีนตัวนี้

ช่วงปี 2000s สตาร์9อัพจากอเมริกาชื่อ Lifestyle Pets (ชื่อเดิม Allerca) โฆษณาว่าทางบริษัทได้ผสมคัดเลือกพันธุ์แมวที่มีระดับ Fel d 1 ต่ำ

แมวของบริษัทถูกตั้งราคาขายไว้สูงลิ่วตัวละหลักแสนถึงล้านบาท กระนั้นก็มีลูกค้าต่อคิวซื้อแมวกันยาวข้ามปี

ผลงานนี้ได้จัดอันดับเป็นนวัตกรรมยอดเยี่ยมแห่งปี 2006 โดยนิตยสารไทม์

Lifestyle Pets อ้างถึงงานวิจัยที่ทำร่วมกับมหาวิทยาลัยแคลิฟอร์เนียลอสแอ’เจลิส (UCLA) เป็นว่าหลักฐานแมวของทางบริษัททำให้เกิดอาการแพ้ต่ำ

อย่างไรก็ตาม งานวิจัยชิ้นนี้ไม่ได้ถูกตีพิมพ์เผยแพร่ในวารสารวิชาการ

และแม้แต่นักวิจัยจากฝั่ง UCLA เองก็ยังออกตัวว่าผลที่ได้ไม่น่าเชื่อถือขนาดนั้น

นอกจากไม่ได้ตีพิมพ์ผลงานวิจัยใดๆ แล้วทางบริษัทก็ยังทำตัวลับๆ ล่อๆ ไม่เคยเปิดเผยว่าแหล่งเงินทุนมาจากไหน? พนักงานมีกี่คน? แมวมีกี่ตัว? เลี้ยงอยู่ที่ไหนยังไง?

ฝั่งลูกค้าบางคนเริ่มออกมาโวยวายว่าจ่ายเงินแล้วได้แมวไม่ตรงเวลาบ้าง ไม่ได้แมวบ้าง หรือแพ้แมวที่ได้ไปบ้าง

บริษัทประกาศเลิกขายแมวในปี 2010 และปิดตัวลงในปี 2015 ทั้งถูกฟ้องขึ้นโรงขึ้นศาล ทั้งถูกสื่อมวลชนรายใหญ่อย่างสำนักข่าว ABC ขุดคุ้ยจนพรุน Simon Brodie ผู้ก่อตั้งบริษัทมีประวัติฉ้อโกงหลายคดี

ส่วนแมวจาก Lifestyle Pets ก็ถูกพิสูจน์ยืนยันจากทีมวิจัยภายนอกว่าไม่ได้ทำให้แพ้น้อยกว่าแมวปกติ

เคสย้อมแมวขายของ Lifestyle Pets พาคนระแวง hypoallergenic cat กันไปพักหนึ่ง แต่ด้วยตลาดที่ใหญ่และ pain point ที่หนักหน่วงของเหล่าทาสแมวทำให้ยังมีบริษัทเสนอตัวมาแก้ปัญหานี้กันเรื่อยๆ

Ralston Purina เป็นบริษัทเก่าแก่สัญชาติอเมริกันอายุร้อยกว่าปี ปัจจุบันเป็นส่วนหนึ่งของ Nestle บริษัทยักษ์ใหญ่ด้านอาหารจากสวิตเซอร์แลนด์ Purina ทำธุรกิจหลักด้านการพัฒนาและขายอาหารสัตว์มายาวนานแต่เพิ่งเริ่มเข้าสู่ตลาดคนแพ้แมวเมื่อปี 2020 ที่ผ่านมา

ทีมวิจัยจาก Purina ค้นพบว่า IgY แอนติบอดี้ (โปรตีนในระบบภูมิคุ้มกัน) ในไข่ไก่สามารถจับกับโปรตีน Fel d 1 จากแมวได้

ทางบริษัทสกัดแอนติบอดี้จากไข่ไก่นี้มาผสมเป็นสูตรอาหารแมวภายใต้ชื่อผลิตภัณฑ์ “Pro Plan LifeClear” เมื่อแมวกินผลิตภัณฑ์นี้เข้าไปโปรตีนจากไข่ไก่ก็จะไปจับฆ่าฤทธิ์ของ Fel d 1 ในน้ำลายแมว

Purina ตีพิมพ์ผลงานวิจัยในวารสารวิชาการปี 2019 รายงานผลการทดสอบอาหารสูตรนี้ในแมว 105 ตัว พบว่าภายในสามสัปดาห์หลังเริ่มใช้ ระดับ Fel d 1 ในน้ำลายแมวลดลงโดยเฉลี่ยแล้วเกือบครึ่ง

ยิ่งแมวที่มีระดับ Fel d 1 ตั้งต้นสูงอาหารนี้ก็ยิ่งช่วยลดระดับได้มาก

ผลิตภัณฑ์นี้ออกวางขายแล้วในหลายประเทศ

อีกทีมวิจัยจากมหาวิทยาลัยซูริก (University of Zurich) สวิตเซอร์แลนด์ คิดค้นวัคซีนสำหรับลดระดับโปรตีน Fel d 1 ในแมว และแยกออกมาตั้งบริษัทสตาร์ตอัพชื่อ HypoPet ในปี 2013

วัคซีนตัวนี้ได้จากการเอายีน Fel d 1 ไปต่อกับชิ้นส่วนยีนไวรัสก่อโรคในแตงกวา (Cucumber Mosaic Virus) และชิ้นส่วนยีนพิษบาดทะยัก (tetanus toxin peptide)

ยีนลูกผสมนี้เมื่อเอาไปใส่ในแบคทีเรีย Escherichia coli สามารถใช้ผลิตออกมาเป็นอนุภาคนาโนคล้ายไวรัส (Viral Like Particle, VLP) อนุภาคนี้ไม่ก่อโรคแต่สามารถกระตุ้นระบบภูมิคุ้มกันได้ดี

HypoPet ตีพิมพ์ผลงานวิจัยในวารสารวิชาการปี 2019 รายงานการทดสอบวัคซีนจาก VLP นี้ในแมว 18 ตัว พบว่าระดับ Fel d 1 ในแมวลดลงกว่าครึ่งภายในเดือนกว่าๆ และมีการสร้างแอนติบอดีต่อต้าน Fel d 1 ตามที่คาดไว้

งานวิจัยอีกชิ้นในปีถัดมาทดลองในแมว 13 ตัวกับมนุษย์ทาสแมวอีก 10 ราย นอกจากผลตอบสนองของแอนติบอดี้และระดับ Fel d 1 ในแมวแล้ว เหล่าทาสแมวยังรายงานว่าอาการแพ้แม้วลดลงจริงๆ

และระยะเวลาที่เล่นกับแมวก่อนจะเริ่มออกอาการก็ยาวขึ้นไปกว่าหนึ่งในสาม

HypoPet เปลี่ยนชื่อเป็น Saiba Animal Health ในปี 2020 พร้อมขยายขอบเขตการวิจัยและพัฒนาผลิตภัณฑ์สู่วัคซีนตัวอื่นๆ ทั้งหมาแมวและปศุสัตว์

ส่วนวัคซีนแก้แพ้สำหรับแมวที่เล่าไปข้างต้นภายใต้ชื่อ HypoCatTM SAH001 ยังต้องรอการทดสอบเพิ่มเติมในแมวกลุ่มใหญ่กว่านี้และการรับรองจากคณะกรรมการสวัสดิภาพสัตว์

แม้ว่าอาหารและวัคซีนจะลดระดับโปรตีน Fel d 1 ลงมาไม่น้อย แต่ผลดีระยะยาวต่อทาสแมวอาจจะไม่ชัดเจนขนาดนั้น ผู้แพ้แมวแทบทั้งหมดจะเริ่มออกอาการเมื่อเจอกับ Fel d 1 ที่ระดับ 8 ไมโครกรัมต่อฝุ่นในบ้านหนึ่งกรัมขณะที่ระดับ Fel d 1 ของบ้านที่เลี้ยงแมวอาจจะสูงถึงกว่า 1000 ไมโครกรัมต่อฝุ่นในบ้านหนึ่งกรัม

อีกวิธีที่จะแก้ปัญหาแพ้แมวที่ต้นเหตุสุดก็คือการพัฒนาแมวพันธุ์ Fel d 1 ต่ำอย่างที่ Lifestyle Pets โม้ว่าเคยทำ

แต่ความก้าวหน้าของเทคโนโลยีการแก้ไขยีนอย่าง CRISPR/Cas ในช่วงสิบปีที่ผ่านมาน่าจะทำให้แนวคิดนี้ใกล้ความจริงมากขึ้น ต้นปี 2016 มีอย่างน้อยสองบริษัทยื่นสิทธิบัตรว่าด้วยการใช้ระบบนี้กำจัดยีน Fel d 1 ในแมว

บริษัทแรกเป็นสตาร์ตอัพรายเล็กๆ ชื่อ Felix Pets ก่อตั้งและบริหารโดย David B. Avner นายแพทย์ชาวอเมริกันที่มีปัญหาแพ้หมาแมวโดยส่วนตัวมาตั้งแต่เด็ก

Avner มีสิทธิบัตรว่าด้วยการแก้ไขยีน Fel d 1 ในแมว (ด้วยเทคโนโลยีอื่น) ย้อนไปตั้งแต่ปี 1995 ก่อนเทคโนโลยี CRISPR/Cas จะเกิดเสียอีก

ปัจจุบันเว็บไซต์ของ Felix Pets ยังคงอยู่ แต่ไม่เห็นข่าวคืบหน้าอะไรมากนัก

บริษัทที่สองคือ Indoor Biotechnologies (ชื่อย่อ InBio) เป็นขาใหญ่ในวงการเทคโนโลยีเกี่ยวกับการแพ้โดยเฉพาะ InBio เปิดทำการมาแล้วยี่สิบกว่าปี มีผลิตภัณฑ์และบริการครบวงจรตั้งแต่ตัวอย่างสารก่ออาการแพ้ แอนติบอดี้ ชุดทดสอบอาการแพ้ทั้งจากอาหารและสิ่งแวดล้อม ฯลฯ ทำงานร่วมกับศูนย์วิจัยและบริษัทชั้นนำทั่วโลก มีงานวิจัยตีพิมพ์กว่า 140 รายการ

เมื่อสิบปีก่อนทีมวิจัยของ InBio ยังเป็นหนึ่งในผู้ร่วมเปิดโปงให้หลักฐานว่าแมวของ Lifestyle Pets ไม่ได้ทำให้แพ้น้อยกว่าแมวปกติ

แต่คราวนี้ InBio จะผันตัวมาเป็นผู้แก้ปัญหาแพ้แมวเองแล้ว

ปี 2020 ทีมวิจัยของ InBio ตีพิมพ์ผลงานวิจัยว่าด้วยการใช้ระบบ CRISPR/Cas ในเซลล์แมวเพาะเลี้ยง รายงานว่าสามารถใช้ระบบนี้กำจัดยีน Fel d 1 ได้ถึง 55% งานวิจัยอีกชิ้นปีที่แล้ว (2022) ศึกษาเปรียบเทียบยีนนี้ในแมวบ้าน 50 ชนิด และแมวป่าอีก 8 ชนิดพบว่ายีนนี้ไม่น่าจะจำเป็นต่อสุขภาพแมว และการกำจัดยีนนี้ทิ้งเลยในแมวตัวเป็นน่าจะไม่เกิดปัญหาอะไร

InBio ไม่ได้กะจะเพาะ hypoallergenic cat ออกมาขาย แต่จะทำเป็นผลิตภัณฑ์ยีนบำบัด (gene therapy) สำหรับฉีดให้แมวที่โตแล้ว ในฐานะบริษัทชั้นนำด้านศาสตร์การแพ้ InBio ยังมองไกลไปถึงว่าคนที่แพ้แมวก็มักจะมีระบบภูมิคุ้มกันที่ไวต่อการแพ้อย่างอื่นด้วย

ดังนั้น ถ้าจะแก้ปัญหาก็ต้องทำให้ครบวงจร ทั้งรักษาแมว รักษาคน รักษาสภาพที่อยู่อาศัย

ซึ่งทางบริษัทก็มีรายการสินค้าและบริการในด้านต่างๆ เหล่านี้ทั้งที่ออกตลาดแล้วและอยู่ระหว่างพัฒนาอยู่ครบถ้วน

เรื่องคนแพ้แมวจะลงเอยอย่างไร? แมวจะเป็นสัตว์ที่มีทุกบ้านได้หรือไม่? รอลุ้นกันต่อไปครับ

 

สะดวก ฉับไว คุ้มค่า สมัครสมาชิกนิตยสารมติชนสุดสัปดาห์ได้ที่นี่https://t.co/KYFMEpsHWj

— MatichonWeekly มติชนสุดสัปดาห์ (@matichonweekly) July 27, 2022