ความตายในป่าเกิดขึ้นตลอดเวลา เพราะการทำงานในป่าไม่เคยหยุด มีสัตว์ทำหน้าที่ล่า มีสัตว์ที่ถูกล่า ตลอด 24 ชั่วโมง ไม่ใช่เรื่องผิดปกติ ที่คนทำงานในป่าจะพบกับซากเสมอๆ ที่ซาก ดูรอบๆ ร่องรอยต่างๆ ทำให้เห็นการทำงานของเหล่าสัตว์ผู้ล่า “เห็น” โดยการหลับตา

ความตายในป่า ไม่ใช่เรื่องน่าเศร้าอะไร ถ้าเป็นความตายที่เกิดขึ้นเพราะเขี้ยวเล็บ รวมทั้งความพยายามของสัตว์ผู้ล่า

แต่มันคือเรื่องเศร้า ที่น้ำตาซึมได้ หากพบเจอกับซากที่หมดลมหายใจเพราะคมกระสุน

 

บนทางด่าน ทางเข้าโป่งขนาดใหญ่ อีกราว 100 เมตรจะถึงโป่ง ที่ถูกล้อมรอบด้วยดงไผ่ มีรอยตีนสัตว์ป่าย่ำสับสน กระทิง, วัวแดง, ช้าง มีรอยใหม่ๆ ของสมเสร็จย่ำทับบนรอยตีนช้าง ช่วงต้นฤดูฝน หน่อไม้อ่อนเริ่มงอกดงโผ่ เป็นแหล่งอาหารชั้นดี

ห่างจากจุดที่ผมหยุดนั่งลงดูรอยตีนสมเสร็จสัก 20 เมตร หลังกอไผ่ เสียงแมลงวันบินดังหึ่งๆ ผมเดินเข้าไปดู พบร่างกระทิงนอนตะแคงอยู่ใต้โคนไผ่

กระทิงไม่มีส่วนหัว ห่างจากร่างใหญ่โต มีชิ้นส่วนหัวถูกผ่าครึ่ง เลือดแห้งกรัง ส่วนหน้าผากและเขากระทิงถูกตัดเอาไป เนื้อตรงสะโพกถูกแล่ไปเล็กน้อย

รอบๆ ไม่มีรอยดิ้น กระทิงสิ้นใจตายแบบเฉียบพลัน

มันตายเพราะกระสุนจากปืนแรงสูง ตายโดยไม่ทันรู้ตัว

ผมหันหลัง เดินห่างจากซาก แมลงวันกลับเข้ารุมตอม

ผมเดินห่างออกมาจากซาก จนไม่ได้ยินเสียงหึ่งๆ ของแมลงวันแล้ว แต่ความชื้นในตายังไม่จาง

 

ว่าตามจริง กระทิงในป่าตายสักตัว ดูจะไม่ใช่เรื่องเศร้า ซากสัตว์เป็นส่วนหนึ่งของขั้นตอนถ่ายทอดพลังงาน ถ้ากระทิงตายด้วยคมเขี้ยวเสือ

ชีวิตหนึ่งจบลง มีหลายชีวิตอยู่รอดต่อไป

เมื่อเสือลงมือล่า และประสบผลสำเร็จ นี่เป็นการควบคุมประชากรสัตว์กินพืช ไม่ให้มีมากเกินไป ซากนั้นจะถูกกินเป็นทอดๆ นี่คือสภาวะสมดุลของระบบนิเวศที่มีการถ่ายทอดพลังงานเป็นขั้นๆ

ซากจะเป็นที่รวมของชีวิตมากมายผลัดกันเข้ามาใช้ประโยชน์ กัดกินทุกชิ้นส่วน จนกระทั่งซากย่อยสลายไปในที่สุด

 

ไม่ผิดเลย ถ้าจะพูดว่า นี่เป็นกลวิธีอันแยบยล เป็นการจัดการไว้ในธรรมชาติ ในป่า

สิ่งมีชีวิตต่างๆ จะควบคุมกันเอง

สัตว์กินพืช จำเป็นต้องถูกล่า ไม่เช่นนั้นสัตว์ประเภทนี้จะขยายพันธุ์ออกไปอย่างไร้ขีดจำกัด ปริมาณเพิ่มขึ้น เกิดการคละเคล้ากันเองระหว่างตัวที่อ่อนแอ และตัวที่แข็งแรง แน่นอนหากเป็นเช่นนี้ สายพันธุ์ย่อมอ่อนแอลง

และหากสัตว์กินพืชมีมากเกินไป พืชที่เป็นอาหารก็จะถูกกินมากจนเกิดภาวะขาดแคลน ในที่สุด สัตว์ก็จะตกอยู่ในสภาวะอดอยากและล้มตาย จำเป็นต้องควบคุมปริมาณให้เหมาะสม

เหล่าสัตว์ผู้ล่า เกิดมาเพื่อทำงานนี้

ในบรรดาสัตว์กีบ สัตว์กินพืชที่ตกเป็นเหยื่อมีหลายชนิด ตั้งแต่สัตว์ใหญ่อย่างช้าง ไปจนถึงตัวเล็กๆ เช่นกระจง สัตว์พวกนี้ทำหน้าที่จัดการดูแลคุมปริมาณพืชต่างๆ กัน เมื่อมีสัตว์กินพืชต่างขนาด ต่างนิสัย สัตว์ผู้ล่าจึงต้องมีหลากชนิดด้วย

เสือโคร่งเป็นนักล่าหมายเลขหนึ่ง พวกมันอยู่บนสุด มีร่างกายและทักษะเหมาะสม สัตว์กินพืชขนาดใหญ่ อย่างกระทิง วัวแดง กวางโตเต็มวัย รวมทั้งลูกช้าง เป็นหน้าที่ของเสือโคร่ง

เสือดาวมีขนาดย่อมลงมา มีความปราดเปรียว ขึ้นต้นไม้ได้ มันรับผิดชอบเหยื่อที่มีขนาดย่อมลงมา เช่น เก้ง หมูป่า และสัตว์ที่หากินบนเรือนยอดไม้ ลิง, ค่าง

ในวันเวลาที่เสือโคร่งถูกคุกคาม ป่าบางป่าไม่มีเสืออาศัยอยู่แล้ว เหล่าหมาไนจึงทำหน้าที่นี้แทน

หมาไนมีวิธีการล่าที่ช่วยกันทั้งฝูง ตัวขนาดเล็กของพวกมัน จึงคล้ายเป็นนักล่าขนาดใหญ่ที่มีประสิทธิภาพมาก

 

จากริมลำห้วย รอยดงหญ้าแหวกเป็นช่อง บนพื้นมีแมลงวันตอม หญ้าแหวกเป็นทาง เกิดขึ้นเพราะเสือโคร่งลากเหยื่อของมันไป เป็นเรื่องปกติ ที่เสือจะลากเหยื่อไปที่มันจะลงมือกินอย่างสบายใจ หลังล่าได้ มันจะเริ่มจากส่วนสะโพกที่มีเนื้อมาก

สัตว์กินเนื้อที่จะมาใช้ซากต่อ คือ หมีควาย ในป่ามีกฎอยู่ว่า ใครมาก่อนได้กินก่อน ตัวมาทีหลัง ถ้าไม่หิวจนตาลายก็จะใช้วิธีเฝ้ารอ

โดยปกติ สัตว์นักล่าจะหลีกเลี่ยงการต่อสู้ หากบาดเจ็บ อาจหมายถึงความตาย แผลที่แมลงวันเข้ามาตอม วางไข่ นั่นหมายถึงจะมีหนอนเจาะไช แผลขยายกว้าง

และนี่ย่อมเป็นอุปสรรคของการทำงาน อ่อนแอลง และตายไปในที่สุด

 

พวกสัตว์ขนาดเล็กเริ่มเข้ามา หมาไนไม่รีรอที่จะเข้ากิน หากเจ้าของซากไม่อยู่ในบริเวณนั้น เสือขนาดเล็ก เสือไฟ ชะมด อีเห็น

หมูป่า กินพืชเป็นหลัก แต่ถ้าผ่านมาพบซาก มันก็แวะเข้ามากิน บางครั้งมันเข้ามากินโดยไม่กลัวหมาไนทั้งฝูง ที่กำลังกิน

ในฐานะผู้รับผิดชอบกำจัดซาก เหี้ยเข้ามาร่วมวง เหี้ยตัวใหญ่ อาวุโสกินก่อน ตัวเล็กกว่า ต้องรอ ทำหน้าที่ระวังภัยให้

ซากถูกรุมกิน 24 ชั่วโมง กระทั่งเหลือแต่กระดูก ตอนนี้เป็นหน้าที่ของเม่นที่จะเข้ามาแทะ กัดกินจนซากไม่เหลือชิ้นส่วน

ในระหว่างสัตว์กินเนื้อเข้ามาแทะซาก แมลงวันบินเข้าตอม วางไข่ นกกินแมลงเข้าโฉบจับแมลง เหยี่ยวหาโอกาสจัดการกับนกเล็กๆ

เมื่อสัตว์กินพืชตัวหนึ่งตาย นี่ย่อมไม่ใช่เรื่องเศร้าระทม มันคือเวลาเริ่มต้นงานเลี้ยง

 

ใช้เวลาอยู่ในป่ามานานพอสมควร ผมพบเจอซากบ่อยๆ

สำหรับสัตว์ป่า ความตายโดยเขี้ยวเล็บ ซากคือบทเริ่มต้นงานเลี้ยง

ซากกระทิงที่ถูกฆ่าตัดหัวเพียงเพื่อเอาเขา มันคือความตายในป่า ที่เป็นยิ่งกว่าโศกนาฏกรรม

และเป็น “ซาก” ที่บ่งบอกให้รู้ว่า คนจำนวนหนึ่งยังออกจากถ้ำมาไม่ไกล… •

 

 

หลังเลนส์ในดงลึก | ปริญญากร วรวรรณ

สะดวก ฉับไว คุ้มค่า สมัครสมาชิกนิตยสารมติชนสุดสัปดาห์ได้ที่นี่https://t.co/KYFMEpsHWj

— MatichonWeekly มติชนสุดสัปดาห์ (@matichonweekly) July 27, 2022