จนถึงวันนี้ หลังจากผ่านวันเวลา กับการทำงานอยู่ในป่ามานานพอสมควร ผมพบว่า ในป่ามีความเปลี่ยนแปลงเกิดขึ้นหลายอย่าง

อย่างหนึ่งคือ สัตว์ป่า รวมทั้งนกที่เคยหายาก มีโอกาสพบเจอตัวไม่มาก วันนี้กลายเป็นเรื่องง่ายๆ ที่จะพบเจอ ไม่ใช่พวกที่อยู่ในสถานภาพใกล้สูญพันธุ์อะไร

แค่กระทิง, วัวแดง หรือช้างก็เถอะ ยุคที่ผมเริ่มงานใหม่ๆ การพบเจอพวกมันไม่ง่าย

ทั้งนี้ มันเป็นผลมาจากการปกป้องดูแลสัตว์ป่าและแหล่งอาศัยอย่างเข้มข้น เอาจริง ของเหล่าคนทำงานในป่า

แม้ว่าการล่าสัตว์จะไม่เคยยุติ เสียงปืนในป่ายังดังเสมอๆ พวกเขาจะปกป้องชีวิตสัตว์ไว้ไม่ได้ทุกตัวก็ตาม

ผลจากการทุ่มเทเอาจริงนั้น เรียกได้ว่าประสบผล จำนวนประชากรสัตว์ป่าเพิ่มขึ้นมาก

 

ในงานที่ผมทำ สัตว์ป่าสร้างปัญหาบ้าง ผมอยู่ในบ้านของพวกมัน เรื่องกระทบกระทั่งบางครั้งก็เลี่ยงไม่พ้น

ตัวที่ทำให้เกิดปัญหาบ่อยๆ คือช้าง ไม่ใช่เพราะตัวใหญ่ ดุร้ายอันตรายอะไร แต่เพราะความฉลาด และผมคิดว่า พวกมันชอบแกล้ง อีกทั้งลูกเล็กซึ่งซน

ประการแรก คือถ้าช้างเดินผ่านซุ้มบังไพรที่ผมทำไว้ ถึงจะไม่ได้ตั้งขวางกลางด่าน แต่ช้างก็จะแวะเข้าไปรื้อทำลายซะ ไม่ว่าจะทำซุ้มบังไพรอย่างแนบเนียนเพียงใด สัตว์สัมผัสได้ พวกมันออกมาให้พบ ได้บันทึกภาพ เป็นเพราะผมอยู่ในซุ้มบังไพรที่อยู่ใต้ลมนั่น เป็นแค่ส่วนหนึ่ง

ผมเชื่อว่าอีกสิ่งที่สำคัญคือ พวกมัน “อนุญาต” ให้ผมพบ

เมื่อสัตว์ป่าออกมาอยู่ในโป่ง ที่มีซุ้มบังไพรใกล้ๆ ใช่พวกมันว่าจะไม่รู้ ก้มลงกินน้ำหรือหญ้า สายตาจะมองมาทางซุ้มตลอด

เสียงชัตเตอร์ ไม่ว่าจะเงียบแค่ไหน มันเป็นเสียงแปลกปลอมของป่า ไม่แปลกอะไรที่หลายครั้งจะพบสัตว์ทั้งฝูงตื่นหนี วิ่งกระเจิงออกไป

รวมทั้งกล้องดักถ่ายภาพนั่น ดูเหมือนเป็นของเล่นที่ช้างชอบมาก ไม่ดึงออกมา โยนไปไกล ก็กระแทกให้เปลี่ยนมุม

 

ฝูงกระทิง และวัวแดง เมื่อสัมผัสถึงความผิดปกติ และรู้ถึงการมาของสัตว์ผู้ล่า กลิ่นกายคนนั้น เป็นกลิ่นเช่นเดียวกับสัตว์ผู้ล่า

โดยปกติ พวกมันจะค่อยๆ ถอยออกจากที่โล่ง เข้าด่าน หยุดสักพัก พอคลายความระแวง จะออกมาอีก

ส่วนช้าง หากมีลูกเล็กกำลังซน ชอบวิ่งเข้ามาดูโน่นนี่ แม่ช้างและตัวพี่เลี้ยงจะเหนื่อย ต้องพยายามกันเจ้าตัวเล็กไว้

ก่อนออกสู่ที่โล่งลงโป่ง ช้างจะหยุดนิ่ง ใช้เวลาสังเกตลาดเลาอยู่นาน แต่พวกเจ้าตัวเล็กจะไม่สนใจอะไร เผลอๆ วิ่งลงมาก่อน สัตว์ฝูงอื่นๆ เช่นกัน เจ้าตัวเล็กๆ คล้ายจะไม่กลัวอะไรเลย

ตำแหน่งที่ตั้งซุ้มบังไพรจึงต้องดูลู่ทางไว้บ้าง นอกจากจะไม่เป็นจุดที่ขวางทางเดินของสัตว์ป่าแล้ว ควรมีทางหลบฉุกเฉินในกรณีจำเป็น

คงไม่สนุกนักหากช้างเข้ามารื้อซุ้มบังไพรขณะเราอยู่ในนั้น

โดยประสบการณ์ ผมบอกใครด้วยความมั่นใจว่าไม่มีสัตว์ป่าตัวไหนได้กลิ่นคนแล้วจะไม่หนี

เว้นเสียแต่ว่า ในช่วงเวลาที่มีลูกเล็ก แม่จะทำทุกอย่างเพื่อปกป้องลูก

และพบเจอกันอย่างกะทันหัน ก็เป็นสาเหตุอันทำให้สัตว์หลายตัววิ่งเข้าชาร์จเพราะความตกใจ

การแสดงออกเช่นนี้ คงเรียกไม่ได้ว่า เป็นความ “ดุร้าย”

 

โดยประสบการณ์อีกนั่นแหละ ทำให้ผมรู้ว่า สัตว์ป่าจำนวนหนึ่ง “เปลี่ยน” ไป

แหล่งอาศัยลดลง สวนทางกับจำนวนประชากรที่เพิ่มขึ้น ป่า หรือเรียกให้ถูกว่า “บ้าน” ที่เหลือ มีสภาพไม่ต่างกับเกาะกลางทะเล

มีปัญหาเกิดขึ้นมากมาย เกิดขึ้นพร้อมๆ กับความเจริญรุดหน้าของโลก แหล่งอาศัยหลายแห่งคล้ายจะไม่เอื้อกับการอยู่อาศัย

การทำตามสัญชาตญาณเดิมๆ ดูเหมือนจะทำให้สัตว์ป่ามีวันพรุ่งนี้ไม่สดใสนัก

การปกป้องดูแลพวกมันเช่นกัน มีปัญหาเกิดขึ้นมาก ทั้งปัญหาที่มองเห็นและไม่เห็น

ทำงานในป่า สิ่งสำคัญที่สุดคือ ต้องทำความเข้าใจให้ถ่องแท้ หลายสิ่งเปลี่ยนแปลง ในป่ามีสัตว์ที่กำลังเครียด มีสัตว์ที่กำลังป่วย และพวกมันต้องการให้เข้าใจในปัญหาที่พวกมันกำลังเผชิญ

วันนี้ต่างจากเมื่อวาน ไม่ใช่เรื่องยากกับการพบกับสัตว์ป่า ไม่ใช่เรื่องยากในการมีภาพอันสวยงาม

สิ่งอันต้องทำความเข้าใจคือ พวกมันไม่ใช่วัตถุสิ่งของ

เข้าหาสัตว์ป่า โดยมีระยะห่าง ให้เกียรติ เคารพในความมีชีวิต และภารกิจของพวกมัน

 

ในวันที่มีคนจำนวนไม่น้อยบาดเจ็บ บางคนเสียชีวิตเพราะสัตว์ป่า นั่นคือโศกนาฏกรรม มีพืชผลเสียหาย กระทิง, ช้าง บางตัวเข้าโจมตีคนทันทีที่พบเจอ

แต่ถึงวันนี้ ผมยังคงพูดอย่างมั่นใจว่า ในป่าไม่มี “สัตว์ร้าย”

แต่ก็ยอมรับด้วยความเข้าใจว่า เพราะปัญหาที่เหล่าสัตว์ป่ากำลังเผชิญ

พวกมันหลายตัว “เปลี่ยน” ไปโดยสิ้นเชิงแล้ว •

 

หลังเลนส์ในดงลึก | ปริญญากร วรวรรณ

สะดวก ฉับไว คุ้มค่า สมัครสมาชิกนิตยสารมติชนสุดสัปดาห์ได้ที่นี่https://t.co/KYFMEpsHWj

— MatichonWeekly มติชนสุดสัปดาห์ (@matichonweekly) July 27, 2022