เสียงของความเงียบ หรือที่ภาษาฝรั่งใช้ว่า Sound of Silence ดูจะน่าเอามาวิเคราะห์

การออกเสียงลงมติชาติสมาชิกองค์การสหประชาชาติ เรื่อง ประณามการรุกรานของรัสเซียต่อยูเครน

ล่าสุดโดยผลคือ ที่ประชุมสมัชชาใหญ่องค์การสหประชาชาติ มีมติท่วมท้น ให้รัสเซียถอนกำลังทหารออกจากยูเครนโดยทันที โดยไม่มีเงื่อนไข

เสียงส่วนใหญ่หรือ 141 ชาติโหวตเห็นชอบ ขณะที่มี 7 ชาติที่โหวตไม่เห็นชอบ และ 32 ชาติที่งดออกเสียง

โดยครั้งนี้ ไทยเป็น 1 ในชาติที่เห็นชอบ ก่อนหน้านั้น ไทยเคยงดออกเสียงประณามรัสเซีย

 

เสียงของความเงียบจากแดนไกล

ความน่าสนใจของสงครามรัสเซียกับยูเครนนั้นมีมากมายและมองได้หลายแง่มุม

ผมสนใจเสียงของความเงียบจากแดนไกล โดยเฉพาะจากชาติต่างๆ ในทวีปแอฟริกา ทวีปที่มีความสำคัญหลายๆ ด้าน แต่เราไม่ค่อยรู้

ทวีปที่หลายคนคิดถึงแค่ชนเผ่า ดูไร้อารยธรรม ด้อยพัฒนา ขนาดเรียกได้ว่ายากจน

แต่ชาติมหาอำนาจทั้งสหรัฐอเมริกา รัสเซีย และจีนได้รุกเข้าไปในชาติต่างๆ ของทวีปนี้มานาน

แล้วทวีปนี้ก็ถูกแบ่งแยกด้วยความต้องการของชาติมหาอำนาจ

ความจริงความต้องการของชาติมหาอำนาจสมัยสงครามเย็นช่างไม่ต่างจากความต้องการของขาติมหาอำนาจในยุคอาณานิคมมากนัก

ทรัพยากรธรรมชาติ ตลอดทั้งต่อสินค้าและบริการ รวมถึงแรงงานเหลือล้น ยังเป็นหัวใจของความต้องการของชาติมหาอำนาจ

แต่ภายหลัง ภูมิรัฐศาสตร์ ยุทธศาสตร์ทางการทหาร ค่ายหรือกลุ่ม มีความสำคัญมากขึ้น แล้วความต้องการของชาติมหาอำนาจก็สำแดงออกมาด้วยในเวทีแห่งสหประชาติ รวมถึงญัตติประณามรัสเซียครั้งนี้ด้วย

ความจริงแล้ว การลงมติต่อญัตติประณามรัสเซียไม่แตกต่างจากการลงมติครั้งที่แล้ว

การลงมติออกเสียงประณามรัสเซียรุกรานยูเครนเมื่อ 2 มีนาคม 2022 โดยดูจากชาติสมาชิกในทวีปแอฟริกา จำนวนประเทศ 28 ของ 54 ประเทศ (แค่ 51%) สนับสนุนญัตติประณามรัสเซีย

35 ประเทศของแอฟริกา มีประเทศแอฟริกา 17 ประเทศที่งดออกเสียง หรือคิดเป็น 48.6% รวมประเทศแอลจีเรีย แองโกลา และแอฟริกาใต้

มี 8 ประเทศที่ไม่แจ้งการออกเสียง ได้แก่ แคเมอรูน เอธิโอเปีย และโมร็อกโก เป็นต้น

มีเพียงประเทศแอฟริกาที่ออกเสียงคัดค้านมติการประณามรัสเซียคือ เอริเทรีย (Eritera) อันเหมือนกับกลุ่มของรัสเซียคือ เบรารุส รัสเซีย เกาหลีเหนือและซีเรีย¹

ดังที่กล่าวมาแล้ว ทวีปแอฟริกาถูกชาติมหาอำนาจรุมสูบมาตั้งแต่ยุคอาณานิคมก่อนได้รับเอกราชเสียอีก

แล้วชาติมหาอำนาจคือสหรัฐอเมริกา รัสเซียและจีนก็เข้าไปแทนที่ชาตินักล่าอาณานิคม ด้วยวัตถุประสงค์ไม่แตกต่างกัน อาจปรับเปลี่ยนวิถีการขูดรีดประเทศต่างๆ ในทวีปแอฟริกาเท่านั้น

สำหรับการออกเสียง และงดออกเสียง ในสหประชาชาติเรื่องประณามรัสเซียย้ำและฉายภาพให้เราเห็นความสัมพันธ์ระหว่างประเทศต่างๆ ในแอฟริกากับชาติมหาอำนาจทั้งสามได้ชัดเจนขึ้น

ที่อยากขยายความในที่นี้คือ แอฟริกาใต้ ประเทศที่อยู่ตอนใต้สุดของทวีป แต่มีเศรษฐกิจเจริญก้าวหน้าที่สุด แล้วยังเป็นประเทศที่ปกครองโดยคนผิวขาวจากยุโรปมาตั้งแต่ต้นจนถึงปัจจุบัน

รัฐบาลแอฟริกาใต้ผูกพันกับรัสเซียมายาวนาน ย้อนกลับไปได้ถึงช่วงการต่อสู้กับลัทธิแบ่งแยกเชื้อชาติและสีผิวหรือที่เรียกว่า Aparthied² ยิ่งท่ามกลางความตึงเครียดจากสงครามในยูเครน และการเพิ่มความก้าวร้าวของท่าทีจีนต่อการปกครองตนเองของไต้หวัน

ในขณะที่แอฟริกาใต้ซึ่งเป็นประเทศสำคัญและทำการปกครอง African National Congress แล้วแอฟริกาใต้มีความใกล้ชิดรัสเซียที่สนับสนุนลัทธิแบ่งแยก เชื้อชาติและสีผิว ก็ยิ่งทำให้ชาติมหาอำนาจของโลกแข่งขันสร้างอิทธิพลในทวีปแอฟริกา

การแข่งขันสร้างอิทธิพลในแอฟริกาดำเนินไปอย่างเข้มข้น รัฐมนตรีต่างประเทศรัสเซีย Sergei Lavrov เยือนทวีปแอฟริกา 2 ครั้งในปี 2023 และได้เยือนทวีปนี้กลางปี 2022

ประธานาธิบดีปูตินจะเป็นเจ้าภาพจัดประชุมสุดยอด (summit) รัสเซีย-แอฟริกาในเดือนกรกฎาคมปี 2023 ที่เมืองเซนต์ปีเตอร์เบริก (St. Peterburg) รัสเซีย

การประชุมครั้งนี้เป็นความพยายามของประธานาธิบดีปูตินเพื่อสร้างความนิยมในหมู่ชาติแอฟริกา หลังจากถูกสับเปลี่ยนความนิยมโดยชาติตะวันตก เมื่อมีการรุกรานยูเครนของรัสเซีย

ในขณะที่ประธานาธิบดีโจ ไบเดน แห่งสหรัฐอเมริกาเป็นเจ้าภาพประชุมสุดยอดผู้นำสหรัฐอเมริกา-แอฟริกัน ปี 2022 จัดที่กรุงวอชิงตัน ทั้งนี้ เป็นการจัดประชุมเพื่อแสวงหาหาทางเร่งและเพิ่มพันธมิตรของสหรัฐอเมริกา ท่ามกลางการปรากฏตัวของรัสเซียและจีนในทวีปแอฟริกา³

 

ความเงียบที่ดังก้องโลก

ก่อนครบรอบ 1 ปีรัสเซียรุกรานยูเครน (24 กุมภาพันธ์ 2022) เพียง 1 วัน และก่อนการโหวตญัตติประณามรัสเซียในที่ประชุมสมัชชาใหญ่สหประชาติ แอฟริกาใต้จัดซ้อมรบร่วมกับทหารรัสเซีย จีนและกลุ่มทหารรับจ้างของรัสเซียที่เรียกว่า Wagner group⁴ เป็นเวลา 10 วัน

แล้วชาติตะวันตกโดยเฉพาะสหรัฐอเมริกาและสหภาพยุโรป ก็ตอบโต้การเคลื่อนไหวของแอฟริกาใต้ทั้งการงดออกเสียงญัตติประณามรัสเซียและการร่วมซ้อมรบกับกองทัพรัสเซียและจีน

ตามรายงานของสื่อทางการรัสเซีย สำนักข่าว TASS รัฐมนตรีช่วยต่างประเทศรัสเซีย Mikhail Bogdanov อ้างว่าสหรัฐอเมริกาและชาติตะวันตกเพิ่มแรงกดดันต่อประเทศในแอฟริกา คุกคามด้วยการแซงก์ชั่น ระงับความช่วยเหลือทางการเงินและความช่วยเหลือด้านมนุษยธรรม⁵

แล้วทางการสหภาพยุโรปก็เพิ่มมาตรการแซงก์ชั่นรัสเซียมากขึ้น คำแถลงของหัวหน้าฝ่ายนโยบายต่างประเทศของสหภาพยุโรป Joseph Borrell ได้เตือนว่า สหภาพยุโรปจะแซงก์ชั่นมากขึ้นต่อรัสเซีย ที่แรงมากคือ Ursala vonder Leyen ประธานคณะกรรมการสหภาพยุโรป ได้กล่าวในทวิตเตอร์ว่า “…สหภาพยุโรปกำลังเปลี่ยนแรงกดดันการแซงก์ชั่นมากกว่าเดิม การแซงก์ชั่นจะทำให้อาวุธสงครามรัสเซียหมดเกลี้ยง และกัดกร่อนลึกลงไปต่อเศรษฐกิจรัสเซีย… ยังมีส่วนประกอบอิเล็กทรอนิกส์ในระบบอาวุธรัสเซียที่ใช้ในสนามรบ รวมทั้งโดรน (Drones) จรวด เฮลิคอปเตอร์ รวมทั้งสินแร่หายาก วงจรอิเล็กทรอนิกส์ (electronic integrated) และ thermal camera ล้วนอยู่ในบัญชีห้ามส่งออกทั้งสิ้น…”⁶

มาตรการที่มีผลรุนแรงครั้งนี้คือ การใช้ Financial Action Task Force – FATF องค์กรเฝ้าระวังอาชญากรรมทางการเงินระหว่างประเทศ ที่เพิ่มแอฟริกาใต้ ประเทศเศรษฐกิจก้าวหน้าที่สุดของทวีปแอฟริกา เข้าอยู่ในบัญชีสีเทา (grey list) และประเทศไนจีเรีย ประเทศที่มีเศรษฐกิจที่ใหญ่ที่สุดของทวีปแอฟริกาด้วย⁷

การเพิ่มสองประเทศสำคัญของแอฟริกาอยู่ในบัญชีสีเทา เท่ากับเพิ่มการตรวจสอบทางการเงิน กระทบต่อต้นทุนทางการเงิน สร้างความยุ่งยากต่อความพยายามให้ได้รับเงินทุนและการสนับสนุนจากสถาบันพหุภาคีด้านการพัฒนาและการให้กู้ของภาครัฐ การอยู่ในบัญชีสีเทากระทบชื่อเสียงของประเทศนั้นๆ แล้วทำให้สถาบันการเงินต่างๆ หันเหการทำธุรกรรมด้วย

มีการวิเคราะห์ว่า การใช้ FATF เป็นอาวุธสุดท้ายที่ชาติตะวันตกใช้แก้แค้นเอาคืนแอฟริกาใต้ที่เป็นปฏิปักษ์ต่อชาติตะวันตก ด้วยแอฟริกาใต้เป็น 1 ใน 17 ประเทศงดออกเสียงประณามรัสเซียรุกรานยูเครน

การจัดซ้อมรบร่วมกับรัสเซียและจีนเป็นเวลา 10 วันที่แอฟริกาใต้ การงดออกเสียงในเวทีสหประชาชาติของแอฟริกาใต้เป็นพลังต่อต้านชาติตะวันตก นับเป็นเสียงอึกทึกก้องโลกเลยทีเดียว

 

---

¹Abraham White and Leo Haltz, “Africa countries votes on the UN resolution condemning Russia’s invasion of Ukraine” Brooking.edu, 9 March 2022.

²Siyabanga Sishi, “Russia will not fire Zircon missile at South Africa naval exercise”, Reuter 22 February 2023.

³“Moscow accuses U.S. of attempts to disrupt Russia-African relations” Reuters 26 February 2023.

⁴กลุ่มทหารรับจ้างนี้นอกจากเข้าไปรบในยูเครนแล้ว ยังรับจ้างโดยส่งกำลังพลเพื่อกวาดล้างกลุ่มกบฏในประเทศมาลี และแอฟริกากลางในทวีปแอฟริกาก่อนหน้านี้ด้วย

⁵“Moscow accuses U.S. of attempts to disrupt Russia-African relations” Reuters 26 February 2023.

⁶“EU adopts fresh sanctions to raise pressure on Moscow” Reuters 26 February 2023.

⁷Tassilo Hummel Bhargav and Alexander Winning, “Financial crisis watchdog adds SAF to ‘grey list” Reuters 24 February 2023.

สะดวก ฉับไว คุ้มค่า สมัครสมาชิกนิตยสารมติชนสุดสัปดาห์ได้ที่นี่https://t.co/KYFMEpsHWj

— MatichonWeekly มติชนสุดสัปดาห์ (@matichonweekly) July 27, 2022