หากใครติดตามประเด็นความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ เราจะพบความเปลี่ยนแปลงที่น่าสนใจหลายประการ สมัยนี้และแนวโน้มของโลก การใช้กำลังทหารและอาวุธเพื่อสร้างอิทธิพล การครอบครองดินแดนลดน้อยลง

หลายคนอาจแย้งว่า แล้วรัสเซียรุกรานยูเครนล่ะ ในความเห็นของผู้เขียน ไม่มีผู้ชนะในสงครามครั้งนี้ ตรงกันข้าม สงครามกลับเป็นความล้าหลัง แล้วอาจก่อเกิดการพังทลาย การแบ่งแยก (disintegration) ล่มสลายพลังอำนาจของตนเลยก็ได้

เหมือนดังที่ทางการจีนเกรงว่า สงครามครั้งนี้จะทำให้รัสเซียตกต่ำลงเป็นชาติมหาอำนาจระดับกลางๆ เอง¹

ผู้เขียนเห็นแนวโน้มสำคัญของ การเพิ่มพลังอำนาจของตนนั้นเปลี่ยนแปลงไปอย่างซับซ้อนแต่แยบยล

นั่นคือ ชาติอาหรับบางชาติที่ฝรั่งใช้คำว่า รัฐอ่าว (Gulf State) เช่น กาตาร์ (Qatar) ใช้น้ำมันและก๊าซธรรมชาติของตน ทั้งได้เสริมสร้างความมั่งคั่งทางการเงิน และพลังในทางการเมืองระหว่างประเทศอีกด้วย

 

กาตาร์ในโลกใหม่

กาตาร์ชาติอาหรับชาติหนึ่งได้เป็นเจ้าภาพจัดการแข่งขันฟุตบอลโลก 2022 ที่ผ่านมา ให้ภาพแก่ชาวโลกถึงความสำเร็จในการจัดการแข่งขันกีฬาระดับโลก

แม้กาตาร์ไม่ได้ประสบความสำเร็จในเกมกีฬาฟุตบอลอย่างสูงยิ่ง คนกาตาร์ก็ภูมิใจในตัวเอง ในผู้นำของพวกเขา

เหนืออื่นใด กาตาร์โดยผู้นำของเขาประสบความสำเร็จในเกมการเมืองระหว่างประเทศมากกว่า

เริ่มจากเป็นเจ้าภาพจัดการแข่งขันฟุตบอลโลก เข้าซื้อกิจการฟุตบอลระดับโลก

ท่ามกลางกระแสการกว้านซื้อกิจการอุตสาหกรรมการผลิตรถยนต์ค่ายเบนซ์ และปอร์เช่ ของชาติมหาอำนาจเยอรมนีพี่ใหญ่แห่งสหภาพยุโรป

ผันตัวเป็นผู้ผลิตและส่งน้ำมันและก๊าซธรรมชาติรายใหญ่ให้เยอรมนี ทดแทนและนโยบายลดการพึ่งพาน้ำมันและก๊าซธรรมชาติจากรัสเซีย รัสเซียที่เคยเป็นผู้ผลิตและส่งออกน้ำมันและก๊าซธรรมชาติรายใหญ่ของเยอรมนีและหลายชาติในสหภาพยุโรป

นี่เองที่ผู้เขียนเรียกว่า พลังอำนาจใหม่ ที่ไม่ใช่กำลังทหารและแสนยานุภาพทางอาวุธ ที่ชาติหนึ่งของอาหรับกำลังเปลี่ยนรูป (reshaping) ระเบียบโลกในภาคพื้นยุโรปและของโลก

 

มิติหนึ่งของฟุตบอลโลก

ในความเป็นจริง กาตาร์ทะยานสู่การเป็นชาติมหาอำนาจทั้งทางการเมืองและเศรษฐกิจระดับโลก หาใช่เป็นหนทางที่ราบรื่นและโรยด้วยกลีบกุหลาบ

เมื่อ FIFA ตกลงอนุมัติให้กาตาร์เป็นเจ้าภาพจัดการแข่งขันฟุตบอลโลก 2022 กาตาร์อยู่ท่ามกลางข้อกล่าวหาเรื่องการให้สินบนเจ้าหน้าที่ FIFA การแลกเปลี่ยนผลประโยชน์ของตนเพื่อให้ได้สิทธิการเป็นเจ้าภาพจัดการแข่งขันฟุตบอลโลก ด้วยการให้เงินกับสมาชิกรัฐสภาสหภาพยุโรปบางราย

ซึ่งการให้เงินนี้ภายหลังช่วยโน้มน้าวให้ข้อกล่าวหาและการสอบสวนของคณะกรรมการที่ตั้งขึ้นเลือนรางและเงียบหายไปด้วย

เมื่อผู้นำกาตาร์ได้รับสิทธิในการจัดการแข่งขันฟุลบอลโลกเมื่อปี 2010 นั้น ระหว่างทาง ก่อนการจัดการแข่งขันจริงในปี 2022 หลายฝ่ายวิจารณ์การละเมิดสิทธิมนุษยชนในกาตาร์ในแง่การกดขี่แรงงานต่างชาติผู้เป็นแรงานก่อสร้างสนามฟุตบอลต่างๆ ที่พัก ปรับปรุงถนน สาธารณูปโภค

ในกาตาร์ การกล่าวหาเรื่องกดขี่แรงงานต่างชาติมีตั้งแต่การกดค่าแรงก่อสร้าง บิดพลิ้วไม่ทำตามสัญญาว่าจ้างแรงงาน การอยู่อาศัยของแรงงานที่ลำบากและเหนื่อยยาก

จนกระทั่งถูกกล่าวหาเรื่องการข่มขู่และทำร้ายแรงงานต่างชาติของเจ้าหน้าที่รัฐ

ครั้นย้อนไปตรวจเส้นทางให้ได้มาและหลังจากกาตาร์ได้สิทธิผู้จัดเจ้าภาพการแข่งขันฟุตบอลโลก มีแถลงการณ์จาก Central Anti-Corruption Offices, Belgium’s Federal Judicial Police (PJF) ว่ากาตาร์มีอิทธิพล โดยให้ของขวัญสำคัญแก่บุคคลที่เข้าถึงสมาชิกรัฐสภาสหภาพยุโรป หรือเงินสดมากกว่า 1.5 ล้านยูโร (ราว 1.6 ล้านดอลลาร์สหรัฐ) ยังมีการยึดอุปกรณ์คอมพิวเตอร์และมือถือของเจ้าหน้าที่กาตาร์²

เจ้าหน้าที่ของคณะกรรมการตรวจสอบคดีอ้างถึงตัวละครหลักคือ EVA Kaili นักการเมืองชาวกรีกที่ดำรงตำแหน่งรองประธานรัฐสภาสหภาพยุโรป โดยมีนักการเมืองคนอื่นๆ ร่วมกับเธอด้วย³

 

พลังอำนาจใหม่
และอิทธิพลทางการเมือง

การแข่งขันฟุตบอลโลกที่ผ่านมาจบไปแล้ว ทีมชนะเลิศและนักเตะของแต่ละทีมหลายคนได้รับรางวัลค่าเหนื่อยและชื่อเสียงมากมาย

อย่างไรก็ตาม ข้อกล่าวหาเรื่อง การรับสินบน ยังไม่จบ กาตาร์เองต่อสู้ข้อกล่าวหา พร้อมด้วยการแสดงบทบาททางเศรษฐกิจและการเมืองของกาตาร์ชาติหนึ่งในตะวันออกกลางข้ามมายังภาคพื้นทวีปยุโรปอย่างน่าสนใจ

ในแง่เจ้าภาพจัดการแข่งขันฟุตบอลโลก กาตาร์ลบล้างการดูถูกของชาติต่างๆ จากที่เยาะเย้ยว่า กาตาร์ไม่มีความสามารถในการจัดการแข่งขันกีฬานานาชาติ กาตาร์เป็นจำเลยและถูกกล่าวหาจากสื่อหลายแห่งเรื่องแรงงานชาวต่างชาติในกาตาร์

แต่กาตาร์ตอบโต้ไปว่า นี่เป็นอคติต่อชาติเล็กๆ ที่กล้าฝันในการเป็นเจ้าภาพจัดการแข่งขันฟุตบอลโลก ซึ่งไม่ใช่ธรรมเนียมของฟุตบอล กล่าวโดยนัยว่า ฟุตบอลเป็นกีฬาของชาติมหาอำนาจนั่นเอง

แล้วทางการกาตาร์ยังใช้สื่อ Aljazeera ถ่ายทอดภารกิจของเจ้าภาพ ที่สำคัญคือ การตระเตรียมอาหารอย่างพร้อมเพรียงให้กับทุกคนจนเป็นที่พอใจ รวมทั้งการจัดความสะดวกให้เหล่าผู้สื่อข่าว แล้วถ่ายทอดสิ่งเหล่านี้ไปยังผู้รับชมรับฟังในกลุ่มชาติอาหรับ (Pan-Arab) ข้ามไปยังแอฟริกาเหนือและเอเชียตะวันตก อาณาบริเวณที่บทบาทภูมิภาคของกาตาร์กำลังเติบโต

สิ่งเหล่านี้ทำให้กาตาร์ยิ่งมั่นใจในตัวเองมากขึ้น

 

กาตาร์ในยุโรป

กาตาร์ลงนามในสัญญากับเยอรมนีว่าจะเป็นผู้ผลิตและส่งก๊าซ LNG ปริมาณ 2 ล้านตันให้เยอรมนีเป็นเวลานาน 15 ปี โดยเริ่มส่ง LNG ให้เยอรมนีได้ปี 2026 เยอรมนีบริโภค LNG ราว 100 พันล้านคิวบิกเมตร (cubic metre) ต่อปี โดยก่อนหน้านั้นก๊าซ มากกว่าครึ่งหนึ่งมาจากรัสเซีย⁴

ทั้งหมดนี้เป็นความพยายามลดการพึ่งพาพลังงานของเยอรมนีจากรัสเซียที่เคยเป็นแหล่งผลิตส่งให้กับเยอรมนีและชาติต่างๆ ในยุโรป ก๊าซ LNG จากกาตาร์นี้มาจาก Ras Laffan ในกาตาร์ ถึง Germany LNG Terminal Brunsbuttel-Hosstein ทางเหนือของรัฐ Scheleswig ในเยอรมนี

การลงนามครั้งนี้เกิดจากรัสเซียรุกรานยูเครน เยอรมนีซึ่งเป็นประเทศนำเข้าก๊าซ LNG รายใหญ่ที่สุดของยุโรป แต่ไม่ได้รับก๊าซ LNG จากทางการรัสเซียตั้งแต่สิงหาคม 2022

กาตาร์เป็นประเทศที่มีก๊าซธรรมชาติสำรองมากที่สุดอันดับ 3 ของโลกรองจากรัสเซียและอิหร่าน

ช่วงรัสเซียรุกรานยูเครน มีความวุ่นวายทางการทูตของทั้งเยอรมนี ฝรั่งเศสและสหภาพยุโรปเพื่อจัดซื้อก๊าซ LNG จากกาตาร์

ฝรั่งเศสเป็นผู้ซื้อ LNG จากกาตาร์อันดับ 1 ฝรั่งเศสร่วมมือกับกาตาร์พัฒนาด้านพลังงานระยะยาว ปลายปี 2021 ประธานาธิบดีของฝรั่งเศส Emmanual Macron เยือนกาตาร์ แล้วร่วมกันลงนาม MOU การพัฒนาและการเติบโตทางเศรษฐกิจ

จริงๆ แล้ว ความร่วมมือระหว่างกาตาร์และฝรั่งเศสเกิดขึ้นก่อนการผนวกแคว้นไครเมีย (Crimea) ปี 2014 พอกันยายน 2021 ตัวแทนสหภาพยุโรปในเมือง โดฮา (Doha) ปรับความสัมพันธ์กับกาตาร์

นอกจากเยอรมนี ฝรั่งเศสแล้วยังมีอีกหลายประเทศในยุโรปที่ปรับความสัมพันธ์ใกล้ชิดกับทางกาตาร์

อย่างไรก็ตาม จะเรียกว่า อิทธิพลของกาตาร์ก็ได้ในเยอรมนีนับว่ามีอยู่สูงมาก สถาบันการลงทุนกาตาร์ ใช้กองทุน Sovereign Fund ของสมาชิกครอบครัวผู้ปกครองกาตาร์ สถาปนาสิ่งสำคัญในบรรษัทเยอรมัน ที่ยินยอมมานานกว่าทศวรรษ

ให้กองทุนกาตาร์ลงทุนรวมทั้งสิ้น 11% ในบริษัทผลิตรถยนต์โฟล์กสวาเกน (Volkswagen) บริษัทผู้ผลิตรถยนต์แห่งชาติรายใหญ่ที่สุด

และ 6% ในธนาคารดอยช์ (Deutsche Bank) ธนาคารที่ใหญ่ที่สุดในเยอรมนี⁵

 

สรุป

นอกจากก๊าซธรรมชาติจากกาตาร์ที่เข้ามาทดแทนก๊าซจากรัสเซียและอิหร่าน อันเป็นการเสริมสร้างความมั่นคงทางพลังงานให้กับเยอรมนี ชาติที่ใหญ่ที่สุดทั้งทางเศรษฐกิจและการเมืองในยุโรปแล้ว

การลงทุนในบรรษัทผลิตรถยนต์แห่งชาติเยอรมนี และธนาคารแห่งชาติเยอรมนี ล้วนสร้างความกังวลต่อคนเยอรมัน ชาติยุโรปและพันธมิตรต่ออิทธิพลทางการเมืองของชาติอาหรับอย่างกาตาร์มากทีเดียว

แล้วหลายฝ่ายให้จับตาดูผลการสอบสวนข้อกล่าวหากาตาร์เรื่องฟุตบอลโลกว่า ผลจะออกมาเป็นคุณ อันแสดงพลังของกาตาร์หรือไม่

โปรดติดตาม

 

---

¹ข้อกังวลนี้ปรากฏในสื่อตะวันตก เช่น Financial Times ก่อนใครจนน่าสังเกตถึงเบื้องลึกความคิดผู้นำจีน

²Rohit Yadav, “Qatar put EU back into its boots, will rethink its LNG Deal” TFI Global 26 December 2022.

³Seema Guha, “Threatens to stop Gas Supply to Europe” Outlook, 9 January 2023.

⁴“Qatar sign gas export deal with Germany” DW 29 November 2022

⁵Vechica Singh, “Qatar is buying off Germany” TIF Global 15 January 2023.

สะดวก ฉับไว คุ้มค่า สมัครสมาชิกนิตยสารมติชนสุดสัปดาห์ได้ที่นี่https://t.co/KYFMEpsHWj

— MatichonWeekly มติชนสุดสัปดาห์ (@matichonweekly) July 27, 2022