การ์ตูนที่รัก/นายแพทย์ประเสริฐ ผลิตผลการพิมพ์

In this Corner of the World แด่ประชาธิปไตย

หนังดีมาก

หนังการ์ตูนญี่ปุ่นปี 2016 ความยาวมากกว่าสองชั่วโมงเรื่องนี้เล่าเรื่องฮิโรชิมา จากหนังสือการ์ตูนของ ฟุมิโยะ โคะโนะ กำกับฯ โดย ซุนาโอะ คะตะบูชิ

หนังเล่าเรื่องผ่านชีวิตของเด็กหญิงคนหนึ่งตั้งแต่ต้นทศวรรษที่ 1930 ไปจนถึงปลายทศวรรษที่ 1940 นั่นคือก่อนและหลังสงครามโลกครั้งที่สอง ฟังเรื่องแล้วไม่น่าจะมีอะไรที่เราอยากดูอีก แต่หนังน่ารัก โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อคนดูรู้อยู่แล้วว่าจะเกิดอะไรกับฮิโรชิมา ยิ่งทำให้นั่งดูไม่วางตาว่าจะเกิดอะไรกับเธอและครอบครัวของเธอ

เนื้อเรื่องเป็นเรื่องแต่ง ฉากหลังทั้งที่เมืองคุเระและฮิโรชิมาเขียนตามจริง รวมทั้งฉากซากปรักหักพังทั้งของเมืองคุเระและฮิโรชิมา เมืองแรกจากการทิ้งระเบิดรายวัน เมืองที่สองด้วยฝีมือระเบิดปรมาณู

หนังกวาดรางวัลมากมาย จาระไนไม่ไหว

เด็กหญิงซึสึ อุราโนะ ชอบวาดรูป อาศัยอยู่ที่เมืองเอบะ เอบะเป็นเมืองชายทะเลทางตอนใต้ของฮิโรชิมา ขึ้นชื่อเรื่องสาหร่ายโนริและหอยนางรม ซึสึมีพี่ชายจอมบงการโยชิอิ และน้องสาวตัวกะเปี๊ยกพูดจาน่ารักชื่อซึมิ เด็กสามคนใช้ชีวิตแสนสุข ช่วยพ่อแม่ทำงาน เดินเล่นชายหาด

เวลาน้ำลง เด็กสามคนสามารถเดินข้ามทะเล เล่นหอยปูปลา นกกระสาเดินไปมา ยามน้ำขึ้นจึงนั่งเรือไปรับของส่งของให้พ่อแม่ คือชีวิตเงียบสงบที่ไม่รู้ว่ากำลังจะเกิดอะไรขึ้น

ซึสึมีเพื่อนคนหนึ่งชื่อเท็ตสึ วันหนึ่งซึสึวาดรูปอ่าวเมืองเอบะให้เท็ตสึ วันนั้นเท็ตสึนั่งโศกเศร้ากับข่าวการตายของพี่ชายซึ่งเป็นนักเรียนเตรียมทหาร เท็ตสึพูดว่าฟองคลื่นขาวเหมือนกระต่าย ซึสึจึงวาดรูปกระต่ายสีขาวหลายตัวบนผืนน้ำ

เป็นภาพวาดชายทะเลที่สวยงามมากมาย

หนังเล่าเรื่องชีวิตของเด็กหญิงซึสึ พี่ชาย น้องสาว พ่อแม่ เพื่อนๆ และความเป็นอยู่ของชาวบ้าน การกิน การนอน เดินทาง ค้าขาย ไม่มีอะไรน่าตื่นเต้น มีฉากหนึ่งฉายให้เห็นภาพมุมสูงของฮิโรชิมาทั้งหมด เราจะได้เห็นอาคารกรมอุตสาหกรรมและใจกลางเมืองที่ยังครบสมบูรณ์ตั้งเด่นเป็นสง่า ดูแปลกตาเมื่อเทียบกับภาพซากตึกที่เหลือเพียงแค่โดมและสวนสันติภาพที่เราทุกคนคุ้นเคยวันนี้

เวลาผ่านไป วันหนึ่งมีชายหนุ่มชื่อชุซากุ โฮโจ พร้อมด้วยบิดาของเขามาสู่ขอซึสึ ชายหนุ่มนั้นเคยพบซึสึเพียงครั้งเดียวสมัยเด็กๆ พวกเขามาจากเมืองคุเระ คุเระเป็นเมืองท่าห่างจากฮิโรชิมาประมาณ 60 กิโลเมตรหรือหนึ่งชั่วโมงด้วยรถไฟท้องถิ่น

คุเระตั้งอยู่บนฝั่งทะเลเซโตะ ซึ่งเป็นประหนึ่งทะเลปิดที่ตั้งอยู่ระหว่างเกาะฮอนชู คิวชู และชิโกกุ เป็นช่องทางติดต่อระหว่างมหาสมุทรแปซิฟิกและทะเลญี่ปุ่น มีความยาวถึง 450 กิโลเมตรจากตะวันตกไปตะวันออก เชื่อมต่อกับโอซาก้าและโกเบ ในช่วงสงครามโลกครั้งที่สองคุเระเป็นที่ตั้งของกองทัพเรือจักรวรรดิญี่ปุ่น

จากบ้านของชุซากุ ซึสึจะได้เห็นอ่าวอันเป็นที่ตั้งของกองทัพเรือและเรือรบยามาโตะ เรือรบขนาดยักษ์ของญี่ปุ่นที่มีลูกเรือ 2,700 คน “พวกเขาต้องหุงข้าวให้คน 2,700 คนเลยหรือ” ซึสึเอ่ยปากถามชุซากุ ซึ่งเธอจะยอมรับคำสู่ขอแต่งงานแล้วเข้ามาเป็นสะใภ้บ้านโฮโจในเวลาต่อมา

ซึสึเข้ามาเป็นสะใภ้ มีพ่อผัวแม่ผัวใจดี ชุซากุเป็นชายหนุ่มหน้าตาดี สุภาพเรียบร้อย คืนแต่งงานชุซากุจะต้องถามซึสึว่า “เอาร่มมารึเปล่า” ซึสึจะต้องตอบว่าเอามา แล้วชุซากุจะต้องถามว่ากางร่มรึเปล่า กลายเป็นฉากโรแมนติกที่สุดฉากหนึ่งในหนังการ์ตูน

ซึสึเป็นสะใภ้ที่ดีงาม ทำงานบ้าน ปรนนิบัติพ่อผัวแม่ผัวและสามีไม่มีปริปาก เธอใช้เวลาว่างวาดรูป ชุซากุซื้อสมุดพกเล็กๆ และดินสอมาฝากเธอ บางทีเธอวาดรูปสามีกำลังนอน ผัวเมียอยู่ด้วยกันอย่างมีความสุขแม้ว่าซึสึจะไม่พูดอะไรมากนัก

และว่าที่จริงแล้วผัวเมียมิได้เปิดเผยความในใจหรือแสดงออกอะไรมากมาย

เวลาผ่านไป สงครามเริ่มต้นแล้ว พ่อผัวและสามีทำงานให้แก่กรมทหารใกล้บ้าน พี่ชายโยชิอิและเพื่อนเท็ตสึไปเป็นทหาร

เวลาผ่านไปอีก อาหารเริ่มขาดแคลน ซึสึเข้าเวรทำหน้าที่ปันส่วนอาหารให้แก่คนในหมู่บ้านและเข้าร่วมการซ้อมหลบภัยทางอากาศ บางบ้านที่พอมีที่จะขุดหลุมหลบภัยของตัวเอง บ้านตระกูลโฮโจขุดหลุมหลบภัยของตัวเองโดยใช้เสาบ้านที่เคยมีรอยวัดส่วนสูงของเด็กๆ คือชุซากุและพี่สาวเคโกะเป็นตัวค้ำ

เคโกะเป็นพี่สะใภ้ของซึสึ เธอพาลูกสาวคือฮารุมิ เป็นเด็กหญิงน่ารักน่าชังเหมือนน้องสาวของซึสึเองมาเที่ยวหาเป็นระยะๆ เคโกะเป็นแม่ม่ายอารมณ์ร้าย เธอเคยเป็นคนสวยของหมู่บ้านแต่งงานไปกับเจ้าของร้านนาฬิการ่ำรวยที่ต่างเมือง ครั้นสามีตายเธอถูกครอบครัวสามีแย่งเอาลูกชายไป เคโกะมีทีท่าหาเรื่องซึสึอยู่ตลอดเวลาที่พบกัน ในขณะที่ซึสึรักฮารุมิเหมือนลูกเหมือนหลานและมักเล่นสนุกกับฮารุมิเสมอ

เมื่อสงครามงวดขึ้น อาหารขาดแคลนหนักขึ้น ซึสึคิดค้นวิธีหุงข้าวโดยไม่ต้องจุดไฟ เป็นวิธีที่ขุนศึกโบราณเคยใช้ในช่วงสงครามที่สามารถทำให้ข้าวจำนวนน้อยพองโตเป็นข้าวสวยเม็ดใหญ่พูนจาน เธอยังคิดค้นวิธีทำกับข้าวน่ากินสารพัดทั้งที่ขาดแคลนวัตถุดิบ

นอกจากนี้ ซึสึยังพยายามเรียนรู้วิธีตัดกิโมโนให้กลายเป็นกางเกงทะมัดทะแมงเอาไว้สวมใส่ยามเครื่องบินทิ้งระเบิดมา เธอเป็นสะใภ้ที่ปฏิบัติหน้าที่ไม่มีบกพร่องจริงๆ

แล้ววันหนึ่งข่าวการตายของพี่ชายโยชิอิก็มาถึง กระดูกส่งกลับมาบ้าน ตามด้วยเท็ตสึเพื่อนเก่าที่ได้ลากลับมาบ้าน เท็ตสึเดินทางมาหาซึสึที่คุเระเพื่อขอค้างคืน เป็นครั้งแรกที่ชุซากุได้เห็นซึสึหัวเราะแจ่มใสยามอยู่กับเท็ตสึ

ข้างเท็ตสึเองก็สดใสร่าเริงเป็นกันเองแม้จะแฝงความโศกเศร้าที่ยังคงเหลืออยู่ เขาพูดคุยเล่นหัวลูบหลังซึสึอย่างสนิทสนม และถ้าทำอะไรหรือพูดอะไรที่ไม่พอใจ ซึสึก็ลุกยืนด่าไม่ยั้งต่อหน้าต่อตาทุกๆ คน

คืนนั้นชุซากุไม่อนุญาตให้เท็ตสึนอนบนเรือนใหญ่เพราะไม่เหมาะสม แต่ก็อนุญาตให้ภรรยาคือซึสึไปดูแลความเรียบร้อยและร่ำลาด้วยไม่รู้ว่าเมื่อไรจะพบกันอีก

กลายเป็นฉากโรแมนติกเล็กๆ ฉากที่สองในหนังการ์ตูนที่เคยได้ดู

หลังจากวันนั้นซึสึไม่เงียบกับสามีเหมือนเดิม เธอมีชีวิตชีวา พูดจาโต้เถียง ออกอาการงอน และแสดงความรู้สึกในใจต่อสามีมากกว่าเดิม ที่แท้เธอรักชายเงียบขรึมผู้เป็นสามีคนนี้มากที่สุดนั่นเอง

ชีวิตที่เรียบง่าย หนังการ์ตูนที่น่ารัก ตัดกันกับภาพสงครามที่ใกล้มาถึงมาตุภูมิ คล้ายคลึงกับชีวิตคู่ผัวเมียที่ถ้อยทีถ้อยอาศัย เก็บงำความรู้สึกไม่แสดงออก รักกันและเคารพกันอย่างยิ่ง คือภาพสังคมญี่ปุ่นที่ได้เห็น

ลัทธิคลั่งชาติมิได้ลามมาถึงบ้านเล็กๆ และความเป็นอยู่ของชาวบ้าน

เครื่องบินมาทิ้งระเบิดบ่อยขึ้น มีสัญญาณเตือนให้เข้าหลุมหลบภัยบ่อยขึ้น มีทั้งสัญญาณจริงและลวงจนทุกคนไม่เป็นอันกินอันนอน

วันหนึ่งซึสึนั่งอยู่บนเนินวาดรูปกองทัพเรือที่เห็นอยู่เบื้องล่าง สารวัตรทหารสองนายผ่านมาด้านหลังเห็นเข้าจึงจับกุมตัวไปส่งบ้านแล้วทำการสอบสวนคนทั้งบ้านด้วยข้อหาสปาย

ในขณะที่ซึสึก้มหน้าสำนึกผิดด้วยครั้งนี้ตัวได้นำความเดือดร้อนครั้งใหญ่มาถึงพ่อผัวและสามี แต่แม่ผัวและเคโกะกลับเห็นเป็นเรื่องสนุกและตลกขบขันด้วยไม่มีความคิดคำนึงเรื่องสปายในสมองและจิตใจอันบริสุทธิ์ของพวกเขาเลย

เย็นวันนั้นเมื่อพ่อผัวและสามีกลับมาทราบข่าวต่างก็หัวเราะท้องคัดท้องแข็ง ซึสึเผลอยิ้มออกมาด้วย

สงครามใกล้เข้ามา วันหนึ่งระเบิดคร่าชีวิตของเด็กน้อยฮารุมิไป เอาแขนขวาของซึสึไปด้วย แต่เธอยังคงวาดรูป ทำอาหาร ซักผ้าตามหน้าที่ของตัวเอง พ่อผัวแม่ผัวให้เธอกลับไปเยี่ยมบ้านที่ฮิโรชิมา ทำคนดูหายใจไม่ทั่วท้อง ยกเว้นสำหรับคนที่จำวันที่ได้แม่นยำก็จะรู้ว่าเวลานั้นยังมาไม่ถึง

วันเกิดเหตุ ซึสึกลับมาที่คุเระแล้ว พี่สะใภ้เคโกะให้อภัยเธอเรื่องฮารุมิแล้ว จู่ๆ ก็มีแสงวาบขึ้นสองครั้งทั่วเมืองคุเระ ตามด้วยแรงสั่นสะเทือน และควันอะไรบางอย่างที่ระยะห่างไกล

หลังจากนั้นไม่นาน จักรพรรดิประกาศยอมแพ้ทางวิทยุ ซึสึที่เคยเป็นคนเงียบๆ ไม่แสดงความรู้สึกกลับเป็นคนเดียวที่ตีโพยตีพาย โมโหโกรธา ความเสียสละที่เธอให้แก่ชาติโดยไม่ปริปากบ่น ชีวิตของพี่ชาย ชีวิตของหลานฮารุมิ ครอบครัวของเธอที่ฮิโรชิมาเล่า เราแพ้ได้อย่างไร

“ไหนว่าจะสู้ตายถึงคนสุดท้าย!” เธอพร่ำรำพันท่ามกลางซากปรักหักพังของประเทศชาติ