ราว 2-3 สัปดาห์ก่อน ได้เห็นภาพล้อเลียนภาพหนึ่งในเพจเฟซบุ๊ก “Marxist Memes”

ภาพนั้นมีลักษณะเป็นใบปิดภาพยนตร์ “ปลอมๆ” เรื่อง “Lenin” พร้อมระบุข้อความขำๆ ว่าหนังเรื่องนี้จะนำแสดงโดย “ลีโอนาร์โด ดิแคปริโอ” และกำกับฯ โดย “สตีเวน สปีลเบิร์ก”

ภาพล้อที่ว่าทำให้ผมย้อนนึกไปถึงงานศิลปะอีกชุดหนึ่ง ซึ่งกำลังจัดแสดงอยู่ในนิทรรศการ “Yokohama Triennale 2017” ณ ประเทศญี่ปุ่น

งานชุดดังกล่าวมีชื่อว่า “LENIN AS…” เป็นผลงานของศิลปินกลุ่ม “The Propeller Group” อันประกอบด้วย Phunam, Matt Lucero และ Tuan Andrew Nguyen โดยทั้งหมดมีถิ่นพำนักอยู่ที่เวียดนามและสหรัฐอเมริกา

ศิลปินกลุ่มนี้ได้สำรวจกระบวนการสร้าง “ความทรงจำสาธารณะ” เกี่ยวกับผู้นำการปฏิวัติรัสเซียอย่าง “วลาดิมีร์ เลนิน” ซึ่งก่อตัวขึ้นในยุคหลังสงครามเย็น ท่ามกลางบริบทของระบบเศรษฐกิจทุนนิยมชนิดเข้มข้น ที่ทำงานแนบชิดกับลัทธิบูชาตัวบุคคลและการยกย่องชื่นชมผู้มีชื่อเสียง (เซเลบ) ในสังคม

The Propeller Group ระบุว่าเมื่อสื่อและความบันเทิงในวัฒนธรรมสมัยนิยม ถูกทำให้มีลักษณะเป็นโลกาภิวัตน์ยิ่งขึ้น รวมถึงทรงอิทธิพลมากขึ้นจนมีสถานะไม่ต่างกับรัฐบาลของประเทศต่างๆ บรรดาเซเลบในสื่อและอุตสาหกรรมบันเทิง ที่เป็นไอดอลของผู้บริโภคทั่วโลก จึงกลายสถานะเป็น “เจ้าลัทธิบูชาตัวบุคคล” ขึ้นมา

ผู้มีชื่อเสียงเหล่านี้ต่างต้องพยายามธำรงรักษาสถานภาพความเป็นคนดังเอาไว้ ผ่านการนิยามตัวตนใหม่ๆ ให้แก่ตนเองครั้งแล้วครั้งเล่า เพื่อชื่อเสียงของพวกเขาและเธอจะได้สามารถยืนยงคงอยู่ ท่ามกลางระลอกคลื่นของกระแสความนิยมในวัฒนธรรมบันเทิงร่วมสมัย ที่แปรผันเปลี่ยนแปลงไปเรื่อยๆ

ผลงานชุด “LENIN AS…” ก็ถือกำเนิดขึ้นมา ด้วยแนวคิดข้างต้น

The Propeller Group ได้สร้างซีรี่ส์ผลงานจิตรกรรม ซึ่งเผยให้เห็นสายสัมพันธ์อันย้อนแย้ง หรือบางทีอาจแลดูบ้าบอไร้สาระ ระหว่างอำนาจ, การเมือง, ความเป็นที่นิยม และบุคลิกลักษณะในทางสาธารณะของคนสำคัญ/ผู้มีชื่อเสียง

งานเหล่านี้ชี้เป็นนัยให้เห็นว่าหนังแนวชีวประวัติบุคคลที่สร้างโดยฮอลลีวู้ด อาจมีประสิทธิภาพในการรื้อฟื้นคืนชีวิตทางการเมืองให้แก่บุคคลสำคัญในหน้าประวัติศาสตร์ที่ถูกทอดทิ้งหลงลืมไปแล้ว ได้ดียิ่งกว่าประติมากรรมประเภทอนุสาวรีย์ ซึ่งนิยมก่อสร้างกันเสียอีก

ศิลปินทั้งสามรายได้นำเอาภาพวาดพอร์เทรตของ วลาดิมีร์ เลนิน ซึ่งเคยแขวนอยู่ตามอาคารที่ทำการพรรคคอมมิวนิสต์ทั่วสหภาพโซเวียต มาผสมผสานเข้ากับทรงผมอันผันแปรไปเรื่อยๆ ตามบทบาทที่เปลี่ยนแปลงในภาพยนตร์แต่ละเรื่อง ของดาราดังอย่าง ลีโอนาร์โด ดิแคปริโอ

ภาพลักษณ์ของผู้นำการปฏิวัติรัสเซียจึงถูกนำมาใช้เสริมสร้างความเป็นซูเปอร์สตาร์ของวัฒนธรรมนิยมเซเลบในโลกร่วมสมัย ผ่านผลงานที่มีชื่อว่า Lenin as Calvin Candie in Django Unchained, Lenin as J. Edgar Hoover in J. Edgar, Lenin as Jack Dawson in Titanic, Lenin as Frank Wheeler in Revolutionary Road และ Lenin as Cobb in Inception

ผลงานจิตรกรรมชุดนี้ยังได้รับแรงบันดาลใจมาจากข่าวลือแนวทฤษฎีสมคบคิดในอินเตอร์เน็ต ว่าดิแคปริโออาจเป็นญาติที่พลัดพรากของเลนิน ตลอดจนข่าวลือแนวบันเทิงที่ระบุว่านักแสดงชาวอเมริกันผู้นี้กำลังถูกทาบทามให้รับบทเป็นเลนิน ในภาพยนตร์แนวชีวประวัติของอดีตผู้นำโซเวียต

The Propeller Group ประกาศว่าจะผลิตงานชุดดังกล่าวเพิ่มเติมต่อไปเรื่อยๆ กระทั่งเส้นทางเลนินและดิแคปริโอได้มาบรรจบกันจริงๆ ในอุตสาหกรรมภาพยนตร์ฮอลลีวู้ด

เมื่อถึงเวลานั้น พวกเขาจะสร้างสรรค์ผลงานชิ้นสุดท้ายของซีรี่ส์ ซึ่งมีชื่อว่า “Lenin as Lenin in Lenin”